Μετά από μια δεκαετία αναγκαστικής εσωστρέφειας λόγω της οικονομικής κρίσης, η ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα ξεκινά και πάλι να αναπτύσσεται στα Βαλκάνια και την ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αν και τίποτα δεν θυμίζει τις εποχές πριν το 2010 όπου ελληνικοί όμιλοι και κυρίως οι τράπεζες κυριαρχούσαν στις γειτονικές μας χώρες, η ελληνική παρουσία τόσο επενδυτικά όσο και εξαγωγικά αρχίζει και πάλι να ενισχύεται κυρίως στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Αλβανία. Πάντως, ειδικά στο μέτωπο των εξαγωγών, η ανοδική πορεία των τελευταίων ετών μπορεί να ανακοπεί φέτος μετά από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία που κατέστρεψαν σοδειές, αγροτικούς δρόμους και εγκαταστάσεις, χωρίς μάλιστα να είναι ακόμη ορατό το μέγεθος της ζημιάς.
Αλβανία
Κατά το παρελθόν, η Ελλάδα καταλάμβανε σταθερά την πρώτη θέση μεταξύ των επενδυτριών χωρών, καθώς κατά την περίοδο 2000-2015, πραγματοποιήθηκαν σημαντικότατες επενδύσεις σε βασικούς τομείς της αλβανικής οικονομίας (χρηματοπιστωτικός, τηλεπικοινωνίες, κατασκευές, τρόφιμα-ποτά, καπνά, υπηρεσίες εκπαίδευσης, νομικές και υγείας). Ωστόσο, στα τέλη του 2019, η Ελλάδα υποχώρησε στην 8η θέση. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, για το 2021 η Ελλάδα κατείχε την 9η θέση, σημειώνοντας μείωση 78% κατά την περίοδο 2014-2021. Για το 2021 πρώτη σε ΑΞΕ (απόθεμα) είναι η Ελβετία, ενώ Ιταλία, Τουρκία και Βουλγαρία κατέχουν την 4η,5η και 6η θέση αντίστοιχα.
Αναφορικά με το διμερές εμπόριο Ελλάδος-Αλβανίας, η Ελλάδα αποτελεί διαχρονικά σημαντικό εμπορικό εταίρο της Αλβανίας. Για το 2022, σύμφωνα με στοιχεία της INSTAT, η Ελλάδα διατήρησε την 4η θέση σε χώρες προμηθεύτριες με εισαγωγές αξίας 74,469 δισ. λεκ (με τρέχουσα ισοτιμία περίπου 736,2 εκατ. ευρώ), αυξημένες κατά 16,31% συγκριτικά με το 2021.
Αντίστοιχα, οι α/εξαγωγές προς Ελλάδα το 2022 αυξήθηκαν κατά 18,35% συγκριτικά με το 2021. Η Ελλάδα συνέχισε να κατέχει την 4η θέση στις χώρες εξαγωγής αλβανικών προϊόντων με α/εξαγωγές αξίας 25,33 δισ. λεκ (με τρέχουσα ισοτιμία περίπου 250,4 εκατ. ευρώ). Ο όγκος διμερούς εμπορίου το 2022 ανήλθε σε 99,8 δισ. λεκ (με τρέχουσα ισοτιμία 986,6 εκατ. ευρώ). Το εμπορικό ισοζύγιο του διμερούς εμπορίου συνεχίζει να είναι πλεονασματικό για την Ελλάδα, με σταθερή αύξησή του.
Βόρεια Μακεδονία
Το 2021 τα ελληνικά Αποθέματα Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στη Βόρεια Μακεδονία διευρύνθηκαν περαιτέρω και διαμορφώθηκαν στα 612,1 εκατ. ευρώ (από 548,8 εκ. ευρώ το 2020 (μεταβολή 10,3%). Τα ελληνικά Αποθέματα το 2021 αντιπροσώπευαν το 9,7% του συνόλου των ΑΞΕ στη γειτονική χώρα και η Ελλάδα παραμένει σταθερά στην τρίτη θέση μεταξύ των χωρών που διαθέτουν τα μεγαλύτερα αποθέματα ΑΞΕ στη Βόρεια Μακεδονία.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι δραστηριοποιούμενες στη Βόρεια Μακεδονία επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων υπολογίζονται σε περίπου 300. Οι κύριοι τομείς οικονομικής δραστηριότητας, είναι ο τραπεζικός (έχει απομείνει μόνον η Stopanska Banka του Ομίλου ЕТЕ, καθώς η Alpha Bank εξαγοράσθηκε το 2016), τα πετρελαιοειδή, η ηλεκτρική ενέργεια, η μεταποίηση και η κλωστοϋφαντουργία, η εξόρυξη και τα λατομεία, το εμπόριο τροφίμων/ποτών, οι συμβουλευτικές, λογιστικές και δικηγορικές εταιρείες, και επιχειρήσεις που ασχολούνται με τον καπνό.
Κατά την τελευταία πενταετία, οι ελληνικές ΑΞΕ στη Βόρεια Μακεδονία παραμένουν σταθερά στην τρίτη θέση με σχετικά μικρές αυξομειώσεις στην αξία τους, κυμαινόμενες μεταξύ 463 και 612 εκατ. ευρώ (σε αντίθεση με άλλες χώρες προέλευσης ΑΞΕ που σημειώνουν μεγάλες διακυμάνσεις). Το γεγονός αυτό συνιστά ασφαλή ένδειξη ότι οι ελληνικές ΑΞΕ συνδέονται με την πραγματική οικονομία και έχουν διάρκεια, σε αντίθεση με ΑΞΕ προερχόμενες από άλλες χώρες, οι οποίες ενδεχομένως αφορούν σε καταγραφές που εξυπηρετούν φορολογικούς κυρίως σκοπούς.
Δεν μπορεί να παραβλεφθεί, βέβαια, ότι η συνεχής ανοδική πορεία που κατέγραφαν οι ελληνικές ΑΞΕ πριν το 2010, έχει ανακοπεί και ότι κάποιες χρονιές η αξία τους κινείται πτωτικά. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται πρώτον στη δυσμενή οικονομική συγκυρία και δεύτερον στο αντικειμενικό γεγονός ότι έχει κλείσει ο κύκλος των ιδιωτικοποιήσεων μεγάλων κρατικών εταιρειών, όπως η ΟΚΤΑ του Ομίλου ΕΛ.ΠΕ. ή η Stopanska Banka της Ε.Τ.Ε. Παρά ταύτα, οι ήδη εγκατεστημένες στη χώρα επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων (όπως η ΟΚΤΑ, η USJE-Titan και η VERO) συνεχίζουν να επενδύουν σημαντικά ποσά σε εγκαταστάσεις, τεχνολογικό εξοπλισμό και υπηρεσίες.
Βουλγαρία
Οι εμπορικές σχέσεις Ελλάδας – Βουλγαρίας που είναι και η τιμώμενη χώρα της φετινής ΔΕΘ είναι παραδοσιακά στενές, ωστόσο τα τελευταία χρόνια οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές εκτινάχθηκαν, σπάζοντας το 2021 το «φράγμα» των 4 δισ. ευρώ και φθάνοντας το ιστορικό υψηλό των 6,8 δισ. ευρώ το 2022. Οι εξαγωγές της Ελλάδος προς τη Βουλγαρία το 2022 υπερδιπλασιάστηκαν σε σχέση με το προηγούμενο έτος (+106,8%) και διαμορφώθηκαν στα 4,2 δισ. ευρώ, καθιστώντας τη Βουλγαρία τον δεύτερο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο στις εξαγωγές της Ελλάδας παγκοσμίως πίσω μόνο από την Ιταλία.
Η ελληνική επιχειρηματικότητα εκτιμάται ότι συνεισφέρει στη μεγέθυνση του ΑΕΠ της Βουλγαρίας, με μερίδιο περί το 5% επί του συνολικού αποθέματος ΑΞΕ, συμβάλλοντας στη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας. Στη γενική κατάταξη των ξένων επενδυτών στη Βουλγαρία, η Ελλάδα παρέμενεινε στην πέμπτη θέση (όπου βρισκόταν ήδη από το έτος 2021), με απόθεμα ΑΞΕ τον Δεκέμβριο του 2022 στα 2,958 δισ. ευρώ και ξεπερνώντας οριακά την Ιταλία. Η χώρα μας κατείχε για πολλά χρόνια την τρίτη θέση μεταξύ των σημαντικότερων επενδυτών στη Βουλγαρία και το έτος 2017 έπεσε για πρώτη φορά στην έκτη θέση.
Όπως είχε γράψει το insider.gr σύμφωνα με εκτιμήσεις της Invest Bulgaria (βουλγαρικής κρατικής υπηρεσίας προσέλκυσης επενδύσεων), οι ελληνικές ΑΞΕ στη Βουλγαρία είναι στην πραγματικότητα μεγαλύτερες, καθώς σημαντικό μέρος των εισροών επενδυτικών κεφαλαίων ελληνικών επιχειρήσεων προέρχεται κυρίως από το Λουξεμβούργο και την Κύπρο, καθώς επίσης και από την Ολλανδία.
Ρουμανία
Η Ρουμανία αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα επιτυχημένης ελληνικής επιχειρηματικής εξωστρέφειας, καθώς συνδυάζει: Πρώτον, έναν μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο όγκο εξαγωγών (2022 ύψος εξαγωγών 1,8 δισ. ευρώ, δέκατος κυριότερος εξαγωγικός προορισμός). Δεύτερον, ένα μεγάλο ύψος εδώ επενδύσεων, καθώς με 1,7 δισ. ευρώ, η Ελλάδα είναι η 8η κυριότερη επενδύτρια χώρα. Τρίτον, έναν μεγάλο εδώ εγκατεστημένο αριθμό επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων που ξεπερνούν τις 8.400 επιχειρήσεις και παράλληλα, διαχρονικό πλεόνασμα στο Ισοζύγιο Υπηρεσιών (+499 εκατ. ευρώ το 2022).
Οι ελληνικές επενδύσεις στη Ρουμανία, είναι ιδιαίτερα ορατές, καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα οικονομικών δραστηριοτήτων και τομέων, οι κυριότεροι εκ των οποίων είναι:
- Τραπεζικός τομέας και ασφάλειες (Alpha Bank, Vista Bank, Garanta Asigurari),
- Αεροπορικές Μεταφορές , AnimaWings (εταιρεία π. Charter ανήκει στην Aegean),
- Τομέας παραγωγής ( Olympos Dairy, Ifantis, Karamolegos Bakery, Fatrom, Golden Foods, Best Foods/Ohonos, Amaltheia, Valvis Holding, Alumil, Πλαστικά Θράκης, Isomat, Πλαστικά Κρήτης, Druckfarben κ.ά.)
- Χονδρεμπορίου - λιανεμπορίου και δικτύων διανομής (Jumbo, Marinopoulos Group, Sarantis group, Fourlis, Καλλάς-Παπαδόπουλος, Elton, Alinda, ND Health, Top Line, Sidenor, ICME-ECAB, Kleeman, LPC (Motor Oil Group)/Cyclon Lubricants. AS Toys, Interstar κ.α. )
- Υπηρεσιών υγείας και ιατρικών μηχανημάτων (Medsana, Sofmedica, Euromedics, Genocyte, Imedica, Atena, Diamedix κ.α.)
- Πληροφορικής (SoftOne/Γερμανός, EnterSoft, Austria Card, Intracom, Mantis κ.α.)
- Τομέας παροχής υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις και συμβούλων (ICAP-CRIF, EY, Eurolink, Ekfrasis, TPG Group, Optimum, Sybraxi, Rokas, E. Navridis, Sioufas, Drakopoulos κ.α. )
- Κτηματαγορά και κατασκευές/επισκευές κτηρίων (Alesonor, REDS, HBC, Evergreen, Belize, Zeus International κ.α.) και δημοσίων υποδομών (Aktor, Metka-EGN/MytilineosGroup κ.α.)
- Εστίασης και καφεστίασης (Gregory's, Mikel, Zoomserie, Agapitos κ.ά.)
- Ένδυσης-υπόδησης (BSB, Premium, Original Marines, Collective κ.ά. )
- Λοιπά Βιομηχανικά Προϊόντα (Sunlight, Frigoglass κ.α.).
Σερβία
Όσον αφορά στις ελληνικές επενδύσεις, κυριότεροι τομείς δραστηριότητας τους είναι ο κατασκευαστικός κλάδος, η βιομηχανία τροφίμων και ποτών, το λιανικό εμπόριο, οι τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες πληροφορικής, οι ξενοδοχειακές υπηρεσίες, η παροχή συμβουλευτικών/νομικών υπηρεσιών κλπ. Ένα σημαντικό σημείο που υπογραμμίζει το γραφείο Οικονομικών Υποθέσεων της χώρας μας στη Σερβία, είναι η μικρή γεωγραφική διασπορά των ελληνικών επενδύσεων στο σύνολο της σερβικής επικράτειας καθώς οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή του Βελιγραδίου. Μεταξύ των ελληνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε Σερβία, περιλαμβάνονται οι: ΤΕΡΝΑ, ΕΛ.ΠΕ.-ΕΚΟ, Τσιμέντα ΤΙΤΑΝ, Coca Cola HBC, Eurobank EFG, Alumil, Isomat, Kleeman, Intracom, Chipita, ΒΙΟΧΑΛΚΟ, Καζίνο Λουτρακίου, Όμιλοι Δασκαλαντωνάκη και Λάμψα Α.Ε., Βερόπουλος (Vero), Autostop Interiors κλπ.
Περί τις 250 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων έχουν επενδύσει μέχρι τώρα περισσότερα από 1,5 δισ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι κατά την «χρυσή εποχή» της ελληνικής επιχειρηματικότητας στη Σερβία, δηλαδή αμέσως μετά τον πόλεμο στην τότε Γιουγκοσλαβία, οι ελληνικές επενδύσεις υπερέβησαν τα 2,5 δισ. ευρώ.
