Νέο «SOS» εκπέμπουν οι κατασκευαστικές εταιρείες μέσω των συνδέσμων τους (ΣΑΤΕ, Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών) αναδεικνύοντας θέματα όπως, μεταξύ άλλων, η μεγάλη μεταβολή τιμών κατά την εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων έργων ή η έλλειψη εργατοτεχνικού προσωπικού και η παύση πληρωμών εγκεκριμένων λογαριασμών. Ζητήματα δηλαδή που έχουν θίξει και αναδείξει ως φλέγοντα κατ’ επανάληψη και οι εκπρόσωποι των ισχυρών ομίλων του χώρου των υποδομών (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Inrakat – ΑΚΤΩΡ, ΑΒΑΞ, ΜΕΤΚΑ) σε δημόσιες τοποθετήσεις τους αλλά και σε ανακοινώσεις (π.χ. αποτελεσμάτων). Ο σύνδεσμος των κατασκευαστικών επιχειρήσεων απέστειλε εκ νέου επιστολή προς την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών κάνοντας λόγο «ότι η ελληνική εργοληπτική επιχειρηματικότητα εξακολουθεί να βιώνει μια συστηματική απαξίωση από την Πολιτεία», τονίζοντας ότι «σε σειρά ζητημάτων που ο Σύνδεσμός έχει αναδείξει ως ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα του κλάδου, και τα οποία σας αναπτύξαμε στην πρώτη ενημερωτική μεταξύ μας συνάντηση στις 7.8.2023, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μία στασιμότητα στην λήψη αποφάσεων και ενεργειών, συνθήκη που δεν συνάδει με τον επείγοντα και σημαντικό χαρακτήρα των προβλημάτων».
Κίνδυνος για εταιρείες και έργα
Όπως αναφέρουν, «οι περισσότερες Τεχνικές Εταιρείες βρίσκονται (χωρίς δική τους ευθύνη) μπροστά στο ενδεχόμενο να μην μπορούν να εκπληρώσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει και να εκτελέσουν ομαλά τις συμβάσεις τους. Λαμβανομένης δε και της λειψής τραπεζικής χρηματοδότησης των εταιρειών υπάρχει μεγάλος κίνδυνος τα έργα να διακοπούν προσωρινά ή οριστικά».
Η επιστολή συνοδεύεται από σχετικό παράρτημα από το οποίο, σύμφωνα με τους κατασκευαστές, προκύπτει ότι από το 2020 και μετά έχουν καταγραφεί ανατιμήσεις σε υλικά της τάξεως του 50% - 60% έως 80% - 100%, για τα οποία είτε έχουν δοθεί, με προσωρινούς συντελεστές, μέση αναθεώρηση της τάξης του 1% έως 9%, ενώ σε πλήθος υλικών ή και εργασιών οι αναθεωρήσεις είναι μηδενικές. Προφανώς, οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με τους ισχυρούς του χώρου να μην αντιμετωπίζουν τέτοια ζητήματα επιβίωσης. Ωστόσο, και αυτοί σε κάθε ευκαιρία σπεύδουν να υπενθυμίζουν τα μεγάλα αυτά ζητήματα που αποτελούν «τροχοπέδη» για την ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη και κερδοφορία.
Αναμένονται θεσμικές δράσεις
Υπενθυμίζεται ότι το θέμα της αναθεώρησης των τιμών υλικών, βάσει των οποίων επί της ουσίας γίνονται οι εργασίες και οι μελέτες των διαγωνισμών, έχει απασχολήσει την Πολιτεία που έχει κάνει κάποιες μικρές ανατιμήσεις, που μάλλον δεν θεωρούνται επαρκείς από τους κατασκευαστές, ενώ είναι αλήθεια ότι δεν έχει λειτουργήσει και το περίφημο Παρατηρητήριο Τιμών που κατά ανθρώπους του χώρου θα έδινε λύσει με την «παρακολούθηση» των συνθηκών και τις «πυροσβεστικές» παρεμβάσεις του. Μάλιστα, το υπουργείο έχει αναγνωρίσει τις καθυστερήσεις και δεσμευθεί για κινήσεις σχετικά με τις πληρωμές προς τους αναδόχους, το ύψος του ανεκτέλεστου, τις αναθεωρήσεις τιμών υλικών, την χρηματοδότηση, την εξασφάλιση «εργατικών χεριών» κ.α. «Θα αναλάβουμε δράση για τις θεσμικές παρεμβάσεις και αλλαγές που απαιτούνται, θα στελεχώσουμε τις απαραίτητες επιτροπές. Αλλά έχουν αλλάξει οι προτεραιότητες, να τις βάλουμε σωστά, τόσο για τη συντήρηση υφιστάμενων όσο και για προώθηση νέων έργων, μην ανοιγόμαστε περισσότερο απ’ όσο μπορούμε. Σύντομα όμως θα έχουμε εξελίξεις γιατί βάζουμε προτεραιότητες άλλες, όμως και η αγορά θέλει λύση», είπε ο κ. Ταχιάος, υφυπουργός Υποδομών, στο πρόσφατο συνέδριο Green Deal Greece 2023 (ΤΕΕ).
Προσθέτοντας ότι έχουν γίνει κάποιες παρεμβάσεις π.χ. με τις τιμές υλικών (5%), έχουν γίνει ήδη μεγάλα έργα, ενώ προχωρούν διαδικασίες για τις αποκαταστάσεις υποδομών στη Θεσσαλία. «Ίσως στο θεσμικό, νομοθετικό έργο πολύ σύντομα θα έχουμε εξελίξεις σε αυτά τα θέματα. Πάρα πολύ σύντομα. Θα δουλέψουμε. Εγώ καταλαβαίνω ότι πραγματικά για ένα μεγάλο διάστημα δοκιμάστηκαν οι άνθρωποι που εκτελούν έργα και από τις υψηλές τιμές», σημείωσε χαρακτηριστικά. Για τη δε έλλειψη εργατικών χεριών αναμένονται κυβερνητικές πρωτοβουλίες με την έλευση εργατών από τρίτες χώρες προφανώς και με διακρατικές συμφωνίες, ωστόσο, και αυτό αποτελεί μια «δύσκολη άσκηση». Να αναφέρουμε ότι ο πρόεδρος του ΤΕΕ, Γ. Στασινός, έχει αναφέρει ότι είναι σε θέση να συνδράμει ώστε το «Παρατηρητήριο Τιμών» (για το θέμα των υλικών) να εκκινήσει άμεσα, εφόσον το αποφασίσει η πολιτεία.
Ανενεργό το Ενιαίο Σύστημα Τιμολόγησης και Τεχνικών Προδιαγραφών Έργων/Μελετών
Για να επιστρέψουμε στην «επιστολή» και στις διαμαρτυρίες των κατασκευαστών, επισημαίνουν ότι «ο Σύνδεσμός μας ήδη από το 2006 επισημαίνει τον κίνδυνο του αδιεξόδου στον κλάδο μελέτης και κατασκευής δημοσίων έργων στην χώρα από την έλλειψη ενός συστηματικού και αξιόπιστου μηχανισμού σύνταξης προϋπολογισμών και αναθεώρησης των συμβάσεων δημοσίων έργων. Κατά τα πιο πρόσφατα έτη και συγκεκριμένα από το 2020 και μετά τονίζουμε σε κάθε ευκαιρία την αναγκαιότητα παραγωγικής λειτουργίας του Ενιαίου Συστήματος Τιμολόγησης και Τεχνικών Προδιαγραφών Έργων και Μελετών, το οποίο, παρότι θεσπίστηκε (μετά από αιτήματα του εργοληπτικού κλάδου από το 2010) τον Μάρτιο του 2021, με τον Ν.4782/2021, δεν έχει ακόμη λειτουργήσει αφού χρειάστηκαν αφενός να περάσουν 13 μήνες για να εκδοθεί η προβλεπόμενη από το νόμο ΚΥΑ τον Απρίλιο του 2022, και μέχρι και σήμερα, δηλαδή δεκαοκτώ μήνες μετά, δεν έχει συγκροτηθεί το ΔΣ της Εταιρείας. Όπως σας έχουμε γνωστοποιήσει εκκρεμεί ο ορισμός με Υπουργική απόφαση των τριών εναπομενόντων μελών που συγκροτούν το ΔΣ, δηλαδή του Προέδρου και Δ/ντος Συμβούλου και του εκπροσώπου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, αφού όλοι οι υπόλοιποι φορείς που προβλέπεται να στελεχώνουν το ΔΣ της εταιρείας (ΤΕΕ, μελετητικές οργανώσεις, εργοληπτικές οργανώσεις, πανεπιστήμια, ΣΕΒ) έχουν στείλει, όπως προβλέπεται στην ΚΥΑ, εδώ και αρκετό καιρό, τα ονόματα των εκπροσώπων τους».
Και θεωρούν ότι «εάν δεν είχε παρατηρηθεί η τεράστια αυτή καθυστέρηση, θα είχε ήδη αντιμετωπιστεί, αντικειμενικά και τεκμηριωμένα, το ζήτημα της πανθομολογούμενης ανόδου των τιμών και ανάλογης διαμόρφωσης των συντελεστών αναθεώρησης των συμβάσεων δημοσίων έργων - με τρόπο αδιαμφισβήτητο – και δεν θα χρειαζόταν η προβλεπόμενη κατ’ εξαίρεση διαδικασία έκδοσης Υπουργικών Αποφάσεων».
Επίσης, προσθέτουν ότι η σχετικά πρόσφατα νομοθετημένη επαναλειτουργία της Επιτροπής Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Έργων (ΕΔΤΔΕ), βάσει του άρθρου 153, παρ. 2 του Ν. 4938/6-6-2022, έχει παραμείνει ανενεργή, παρά την ιλιγγιώδη αύξηση όλων των συντελεστών που διαμορφώνουν το κόστος κατασκευής και ιδιαίτερα το κόστος των καυσίμων, του εργατικού κόστους καθώς και της συντριπτικής πλειοψηφίας των υλικών που ενσωματώνονται στα τεχνικά έργα.
Έλλειψη προσωπικού - Αύξηση εργατικού κόστους
Ο σύνδεσμος επισημάνει ότι δεν θα καταστεί δυνατό να υλοποιηθούν όλα τα έργα υποδομών, ιδιωτικά και δημόσια, εξαιτίας της έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού, κυρίως εργατοτεχνιτών. Να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι υπάρχουν εκτιμήσεις για ελλείψεις περίπου 100.000 στα εργοτάξια, αν και κάποιοι ανεβάζουν το νούμερο σε διπλάσια επίπεδα, ωστόσο, ίσως αυτό να συμπεριλαμβάνει όχι μόνο τα δημόσια αλλά και το σύνολο των ιδιωτικών επενδύσεων – αναπτύξεων ή και άλλους χώρους (τουρισμός, εστίαση, γη κ.α.) που υπάρχουν «κενά». Όπως αναφέρουν, «ο ορθός προγραμματισμός μετάκλησης πολιτών τρίτων χωρών, η διαδικασία αναγνώρισης των σχετικών διπλωμάτων εξειδίκευσής τους (π.χ. χειριστές κ.λπ.), για εργασία σε τεχνικά έργα σε όλη την επικράτεια της χώρας, αποκτά βαρύνουσα σημαντικότητα εάν λάβουμε υπόψη τις σημαντικές ελλείψεις που ήδη παρατηρούνται σε ημεδαπό προσωπικό και τον μεγάλο όγκο των κατασκευαστικών έργων που έχει σχεδιαστεί να υλοποιηθεί τα αμέσως επόμενα έτη, κυρίως, με χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης».
Συνέπεια της έλλειψης εργατοτεχνιτών «είναι και η αλματώδης αύξηση του κόστους της μισθοδοσίας τους, κάτι που επηρεάζει πολύ περισσότερο τις μικρότερες εταιρείες του κλάδου, αφού οι μεγαλύτερες συνήθως μπορούν να πληρώσουν καλύτερα και να εξασφαλίσουν ευκολότερα το διαθέσιμο εργατικό προσωπικό. Το αποτέλεσμα της μη επίλυσης του ανωτέρω προβλήματος θα είναι ότι οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων είναι δεδομένες αν δεν λυθεί άμεσα το σοβαρό αυτό θέμα», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Παύση πληρωμών εγκεκριμένων λογαριασμών
Όπως επίσης αναφέρουν, συνεχίζεται η στάση πληρωμών εγκεκριμένων λογαριασμών από εκτέλεση δημοσίων έργων, χρηματοδοτούμενων τόσο από το ΠΔΕ όσο και από ευρωπαϊκά κοινοτικά ταμεία. Ειδικά δε, στην περίπτωση των έργων των χρηματοδοτούμενων από το ΠΔΕ η πληρωμή καθυστερεί ακόμη και οκτώ μήνες.
Η άνοδος των τιμών και οι συντελεστές αναθεώρησης
Όπως σημειώνεται, αναφορικά με τους προσωρινούς συντελεστές αναθεώρησης που εκδίδονται κατόπιν υπουργικών αποφάσεων, σε πολλά άρθρα που περιλαμβάνουν υλικά με μεγάλη αύξηση τιμών δεν έχουν υπολογιστεί καθόλου συντελεστές αναθεώρησης, παραμένουν - χωρίς καν την έκδοση έστω προσωρινών συντελεστών - πολλές εργασίες για τις οποίες δεν υπάρχουν ομοειδείς εργασίες, και κατά συνέπεια δεν μπορεί να γίνει χρήση της σχετικής πρόβλεψης. Προσθέτουν επίσης ότι «ενώ έχουν εκδοθεί προσωρινοί συντελεστές αναθεώρησης για έργα οδοποιίας, διαπιστώνεται σημαντική στρέβλωση εις βάρος των οικοδομικών έργων, αφού σε παρεμφερή άρθρα οικοδομικών εργασιών διαπιστώνεται μεγάλη αρνητική απόκλιση. Προφανώς στα άρθρα των οικοδομικών εργασιών ο συντελεστής συμμετοχής του εργατικού κόστους είναι πολύ πιο σημαντικός από τα αντίστοιχα άρθρα των έργων οδοποιίας».
Στο παράρτημα που συνοδεύει την επιστολή καταγράφονται παραδείγματα υλικών, αύξησης τιμών και συντελεστών αναθεώρησης. Για παράδειγμα, όπως τουλάχιστον σημειώνεται, για πλινθοδομές κτιρίων, ενώ υπάρχει αύξηση κόστους σε σχέση με το 2020 κατά 80% τουλάχιστον, έχει δοθεί αναθεώρηση της τάξεως του 1%. Για επιχρίσματα, ενώ το κόστος σε σχέση με το 2020 έχει αυξηθεί 100%, έχει δοθεί, με προσωρινούς συντελεστές, μέση αναθεώρηση της τάξης του 1%. Για σιδηρές θύρες – υαλοστάσια, όλα τα προϊόντα μορφοσιδήρου έχουν αυξηθεί κατά 50% τουλάχιστον. Στις περισσότερες σιδηροκατασκευές υπάρχει αναθεώρηση της τάξης του 20%. Οι παραπάνω όμως εργασίες (αν και μικροκατασκευές) έχουν αναθεώρηση από 2% έως 9%. Επίσης, ενώ το κόστος των κατασκευών αλουμινίου έχει αυξηθεί κατά 60%, περίπου, και πάνω, η αναθεώρηση, όμως, που έχει προσωρινά δοθεί στα παραπάνω άρθρα είναι της τάξης του 7%. Για μαρμαροστρώσεις – γρανίτες, το κόστος των εργασιών αυτών αυξήθηκε κατά 50% τουλάχιστον από το 2020. Όμως δεν έχει δοθεί καμία αναθεώρηση, ενώ δεν υπάρχουν και παρόμοια άρθρα ομοειδών εργασιών για αντίστοιχη κατάταξη. Σημειωτέον, δε, ότι εισάγονται από Κίνα - Αίγυπτο κλπ με σημαντικές αυξήσεις, ιδίως στα μεταφορικά, με αποτέλεσμα οι πραγματικές τιμές τους να είναι υπερδιπλάσιες από αυτές του 2020. Για εκσκαφές θεμελίων κ.λπ. ουδεμία αναθεώρηση έχει δοθεί.
Για τις χωματουργικές εργασίες αναφέρεται ότι «η Υπουργική απόφαση έχει δώσει αναθεωρήσεις σε εκσκαφή χανδάκων ύδρευσης – αποχέτευσης από 0,8% έως 3,4% το μεγαλύτερο και στις εκσκαφές διωρύγων 8,65% έως 9,79%, παρά τις αυξήσεις των καυσίμων, της αξίας των μηχανημάτων έργων και ανταλλακτικών αυτών και την αδυναμία εξεύρεσης χειριστών μηχανημάτων έργων, οι οποίοι έχουν σημαντικότατη αύξηση στους μισθούς σε σχέση με τις αρχές του 2021».
Επίσης, αναδεικνύονται αντίστοιχα προβλήματα σε λιμενικές εργασίες, παρουσιάζεται μεγάλη δυσκολία στην αναθεώρηση μεγάλου μέρους του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού που εγκαθίσταται στα έργα καθώς έχουν δημοσιευτεί τιμές για μικρό αριθμό άρθρων (μόλις 17) ενώ απουσιάζουν εντελώς συντελεστές για εργασίες που αφορούν αντλίες, ηλεκτροκινητήρες και εξοπλισμό ηλεκτρικών εγκαταστάσεων (μετασχηματιστές, ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη, διακοπτικό υλικό κ.λπ.).
Έργα οδοποιίας – Μεταφορικά
Όπως σημειώνεται, δεν έχει περιληφθεί στην αναθεώρηση, ολόκληρη η ομάδα άρθρων Οδοστρωσίας για να αντιμετωπιστούν οι αυξήσεις στα αδρανή ενώ δεν υπάρχει ομοειδές άρθρο. Να ληφθεί υπόψη ότι οι τιμές των αδρανών υλικών λατομείου έχουν σημαντικές αυξήσεις λόγω της αύξησης των εκρηκτικών, των σιδηρών κατασκευών, των καυσίμων και της ενέργειας. Επίσης, οι κατασκευαστές θεωρούν ότι πρέπει να αναθεωρηθεί ολόκληρος ο πίνακας μεταφορικού έργου που περιλαμβάνεται στο περιγραφικό τιμολόγιο εργασιών έργων οδοποιίας, λόγω της μεγάλης αύξησης του πετρελαίου, ενώ τονίζουν ότι στις ασφαλτικές εργασίες πληρώνεται μόνο η αξία της ασφάλτου απολογιστικά, χωρίς τα αδρανή και την εργασία τα οποία όπως σημειώθηκε έχουν μεγάλη μεταβολή κόστους.
Τέλος, για τις μεταφορές αναφέρουν ότι «τα αναχρονιστικά τιμολόγια που εκδίδονται χωρίς καμία ανάλυση, από καιρού εις καιρόν με Υπουργικές αποφάσεις, διαχωρίζουν το κόστος μεταφοράς από τη βασική τιμή του εκάστοτε άρθρου. Και πράγματι το κόστος χερσαίας και θαλάσσιας μεταφοράς θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι αναθεωρήσιμο διακριτά! Όμως δεν έχουν εκδοθεί καθόλου συντελεστές αναθεώρησης για το μεταφορικό έργο, ενώ για άρθρα που περιλαμβάνουν μεταφορά δεν έχει ληφθεί καθόλου υπόψη η μεταβολή του κόστους του καυσίμου που προκύπτει για το Β’ 2022, τουλάχιστον 20%».
