Σε δημόσια ομιλία του τον Ιανουάριο του 2006, το o τότε Αμερικανός πρόεδρος, George W Bush, είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους που κρύβει ο «εθισμός» στο πετρέλαιο, το οποίο συνήθως εισάγεται από χώρες που χαρακτηρίζονται από αυξημένη αστάθεια.
Δέκα χρόνια αργότερα, επιβεβαιώνεται πόσο δύσκολο είναι για τον πλανήτη να «κόψει» αυτή τη συνήθεια.
Την περασμένη εβδομάδα, ο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (International Energy Agency, ΙΕΑ), Fatih Birol, ανακοίνωσε ότι το ποσοστό των αποθεμάτων πετρελαίου που έρχεται από τη Μέση Ανατολή - και τροφοδοτεί τον πλανήτη - έχει αυξηθεί στο υψηλότερο ποσοστό από το 1970. Και εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Τα σχόλια του Birol δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια «ηχηρή» υπενθύμιση μιας μεγάλης αδυναμίας που μπορεί εύκολα να ξεχαστεί όταν ο «μαύρος χρυσός» είναι φθηνός: Ο πλανήτης παραμένει εξαιρετικά ευάλωτος απέναντι σε ένα πιθανό σοκ σε ό,τι αφορά τα αποθέματα πετρελαίου.
Μεταξύ των ισχυρότερων χωρών – καταναλωτών πετρελαίου – οι ΗΠΑ έχουν κατορθώσει σε μεγάλο βαθμό να περιορίσουν την εξάρτησή τους από τις εισαγωγές πετρελαίου. Πολιτικές που είχαν υιοθετηθεί επί προεδρίας του Bush, με επίκεντρο την αύξηση της χρήσης βιοκαυσίμων και την αυστηροποίηση της νομοθεσίας για τα συμβατικά καύσιμα – σε ό,τι αφορά την κίνηση οχημάτων – λειτούργησαν υπέρ του στόχου μείωσης της εξάρτησης των ΗΠΑ από τις εισαγωγές πετρελαίου. Την κατάσταση ωστόσο διευκόλυνε αποφασιστικά η αργή ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας από τη βαθιά ύφεση της περιόδου της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, ήτοι το 2007-2009. Ως αποτέλεσμα, η μείωση των εισαγωγών πετρελαίου για τις ΗΠΑ μειώθηκε στα 4,7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2015, από 12,5 εκατομμύρια βαρέλια το 2005. Ωστόσο, οι ΗΠΑ παραμένουν ακόμη ένας από τους μεγαλύτερους «εισαγωγείς» πετρελαίου διεθνώς.
Κι άλλες χώρες του πλανήτη κατάφεραν να περιορίσουν την κατανάλωση πετρελαίου, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν θεωρούνται ακόμη «εξαρτημένες» από τις εισαγωγές «μαύρου χρυσού». Οι χώρες ωστόσο που «διψούν» περισσότερο για το πετρέλαιο των χωρών της Μέσης Ανατολής είναι οι αναδυόμενες οικονομίες. Δεν είναι τυχαίο ότι η κατανάλωση πετρελαίου στην Κίνα αυξήθηκε κατά 73% μέσα σε μια δεκαετία και δη το διάστημα 2005 – 2015. Για την ίδια περίοδο, αύξηση κατά 60% κατέγραψε και η ζήτηση για πετρέλαιο στην Ινδία.
Σε ό,τι αφορά τους εισαγωγείς πετρελαίου, η κατάρρευση της τιμής του κατά την τελευταία διετία είναι εκείνη που ενίσχυσε την αγοραστική τους δύναμη.
Όσο ο πλανήτης συνηθίζει στην ιδέα ότι η τιμή του πετρελαίου θα διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το σοκ εάν η τιμή του «μαύρου χρυσού» αυξηθεί ραγδαία. Η αστάθεια που κυριαρχεί στις χώρες της Μέσης Ανατολής – αλλά και σε άλλες χώρες παραγωγούς πετρελαίου όπως η Βενεζουέλα – κρατά διαρκώς ζωντανό τον κίνδυνο ενός σοκ όταν αρχίσουν να μειώνονται τα αποθέματα.
Κι όπως έχει αποδείξει η ιστορία, μεγάλη «ζημιά» μπορεί να γίνει στην αγορά πετρελαίου, ακόμη κι αν οι τιμές πάρουν την ανιούσα για ένα εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα.
Τι πρέπει να κάνουν οι χώρες – εισαγωγείς πετρελαίου; Να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, να αυξήσουν τη φορολόγηση των συμβατικών καυσίμων και να στραφούν στα ηλεκτρικά οχήματα.
«Οι εισαγωγείς πετρελαίου πρέπει να αναγνωρίσουν την εξής πραγματικότητα: Είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στη Μέση Ανατολή. Και η κατάσταση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί για αρκετές δεκαετίες ακόμη. Δεδομένου ότι η εξάρτηση από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής είναι μια συνήθεια που δεν κόβεται, είναι πολύ σημαντικό για τις χώρες - εισαγωγείς του μαύρου χρυσού να αντιληφθούν πως όλα είναι θέμα συνετούς διαχείρισης», καταλήγουν οι Financial Times.
