Πολλαπλά μηνύματα προς την Ελλάδα, όχι μόνο στο πεδίο των μέτρων στήριξης και των επενδύσεων αλλά και των μεταρρυθμίσεων και της κατάστασης που επικρατεί στην πραγματική οικονομία, ήρθαν σήμερα από τις Βρυξέλλες, μέσα από ένα «πακέτο» πορισμάτων για τη χώρα.
Ο ένας άξονας ανακοινώσεων είναι αυτός της Ενισχυμένης Εποπτείας, με την 12η αξιολόγηση της Ελλάδας να είναι θετική, καταγράφοντας πρόοδο και αποδίδοντας εύσημα ειδικά στα δημόσια οικονομικά και στο πεδίο της ενέργειας αλλά και συστήνοντας επιτάχυνση, στον τομέα των τραπεζών, των οφειλών προς ιδιώτες, της υγείας και της δικαιοσύνης, με νέο «ραντεβού» τον Απρίλιο για την 13η αξιολόγηση.
Ο δεύτερος άξονας ανακοινώσεων είναι το πακέτο εγγράφων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Στο πόρισμα για τον Προϋπολογισμό του 2022, γίνεται αποδεκτό πως εν μέρει μέτρα στήριξης θα συνεχισθούν, όπως και η έμφαση που θα δοθεί στις επενδύσεις. Ωστόσο, επισημαίνονται οι «υψηλές προκλήσεις» στη διατήρηση της βιωσιμότητας του χρέους και γι' αυτό θεωρείται «σημαντικό να τηρηθεί συνετή δημοσιονομική πολιτική, προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών μεσοπρόθεσμα». Επίσης, δίδονται εύσημα για τις παρεμβάσεις «νοικοκυρέματος» των δημοσιονoμικών, και για τις δαπάνες για επενδύσεις, ενώ συστήνεται για τα μέτρα στήριξης, «λαμβάνοντας υπόψη την ισχύ της ανάκαμψης», να επανεξετάζονται τακτικά για «τη χρήση, την αποτελεσματικότητα και την επάρκειά» τους, και η κυβέρνηση να είναι «έτοιμη να τα προσαρμόζει ανάλογα με τις ανάγκες στις μεταβαλλόμενες συνθήκες»...
Σε ξεχωριστή έκθεση, για τις υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες που αντιμετωπίζει η χώρα, καταγράφεται ισχυρό πλήγμα λόγω της έκθεσης στον τουρισμό στο εξωτερικό ισοζύγιο, αλλά και μεγάλο άνοιγμα στη συνολική διεθνή επενδυτική θέση (το μεγαλύτερο ανά την ΕΕ που θα βελτιωθεί οριακά έως το 2025). Η Επιτροπή αναφέρει επίσης ζητήματα αναφορικά με την άνοδο των κόκκινων δανείων και την κερδοφορία των τραπεζών, αλλά και εκτιμά πως η επίπτωση στο χρέος της Ελλάδας από την πανδημία συνδέεται κυρίως με την πτώση του ΑΕΠ και όχι με αλλά πιο διαρθρωτικά ζητήματα.
Το πακέτο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου περιλαμβάνει και την Ετήσια Έρευνα Βιώσιμης Ανάπτυξης και την πρόταση της Επιτροπής για κοινή Έκθεση για την Απασχόληση, ενώ δίδεται ειδική έμφαση στην ανάγκη να επιταχυνθούν οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις των Εθνικών Σχεδίων Ανάκαμψης.
Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας
Στην 12η έκθεση για την αξιολόγηση της χώρας σε καθεστώς Ενισχυμένης Εποπτείας, που ολοκλήρωσαν οι θεσμοί και ανακοίνωσε η Κομισιόν, διαπιστώνεται ότι «η χώρα έχει προχωρήσει περαιτέρω προς την επίτευξη των συμφωνημένων δεσμεύσεων, παρά τις καθυστερήσεις που σημειώθηκαν σε ορισμένους τομείς και που συνδέονται εν μέρει με τις δύσκολες συνθήκες που προκαλούνται από την πανδημία COVID-19 και από τις καταστροφικές πυρκαγιές που έλαβαν χώρα τον Αύγουστο του 2021».
Αναφέρεται πως οι αρχές ανέλαβαν συγκεκριμένες δεσμεύσεις στον ενεργειακό τομέα και τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, ενώ έκαναν «σημαντικά και ευπρόσδεκτα βήματα προς την ολοκλήρωση των περισσότερων ειδικών δεσμεύσεών τους», τοποθετώντας την επόμενη αξιολόγηση τον Απρίλιο του 2022.
Επίσης οι θεσμοί (Κoμισιόν, ΕΚΤ, ESM), «χαιρετίζουν τη στενή και εποικοδομητική δέσμευση σε όλους τους τομείς και ενθαρρύνουν τις αρχές να διατηρήσουν τη δυναμική και να διορθώσουν τις καθυστερήσεις, ιδίως όσον αφορά στις μεταρρυθμίσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα, στην εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του κράτους προς ιδιώτες, στην υγειονομική περίθαλψη και στη δικαιοσύνη». Και προτείνεται να αποφασίσει το Eurogroup του Δεκεμβρίου (6/12) για την αποδέσμευση του επόμενου πακέτου παρεμβάσεων για το χρέος, αξίας 767 εκατ. ευρώ.
Σχέδιο Προϋπολογισμού
Στη γνώμη για το σχέδιο Προϋπολογισμού λαμβάνεται υπόψη η ρήτρα διαφυγής και το 2022, αλλά και η ανάγκη να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις. Η τάση είναι πως τα κράτη μέλη καταργούν τα οριζόντια μέτρα στήριξης και στρέφονται σε στοχευμένα μέτρα και σε παρεμβάσεις για την ανάκαμψη. Αναφέρεται ως σύσταση η ανάγκη να στηριχθούν και εθνικές δαπάνες για επενδύσεις. Ειδικά για το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία αναφέρεται πως «δεδομένου του επιπέδου του δημόσιου χρέους τους και των υψηλών προκλήσεων βιωσιμότητας» που υπάρχουν «είναι σημαντικό να διατηρηθεί η συνετή δημοσιονομική πολιτική προκειμένου να διασφαλιστούν βιώσιμα δημόσια οικονομικά μεσοπρόθεσμα».
Για την Ελλάδα, στο πόρισμα για τον Προϋπολογισμό του 2022 (σ.σ. εξετάζεται το Προσχέδιο), αναφέρεται πως η δημοσιονομική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης και της ώθησης που προβλέπονται από το Ελλάδα 2.0 «προβλέπεται να είναι υποστηρικτική» και αυτό γίνεται αποδεκτό. Επισημαίνεται πως ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, «η Ελλάδα σχεδιάζει να παρέχει συνεχή στήριξη στη διαδικασία της ανάκαμψης με τη χρήση του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ για τη χρηματοδότηση των πρόσθετων επενδύσεων», αλλά και «να διατηρήσει την εθνική χρηματοδότηση των επενδύσεων». Αναφέρεται πως «λαμβάνοντας υπόψη το ύψος του δημόσιου χρέους και τις υψηλές προκλήσεις μεσοπρόθεσμης βιωσιμότητας που υπήρχαν πριν από το ξέσπασμα της πανδημία και τη λήψη μέτρων στήριξης, είναι σημαντικό να υπάρξει συνετή δημοσιονομική πολιτική, προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών μεσοπρόθεσμα».
Επίσης, η Επιτροπή υπενθυμίζει τη σημασία της σύνθεσης των δημόσιων οικονομικών και την ποιότητα των δημοσιονομικών μέτρων, μεταξύ άλλων και μέσω των επενδύσεων που ευνοούν την ανάπτυξη, ιδίως τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Γίνεται σαφές πως «τα περισσότερα από τα έκτακτα μέτρα στήριξης θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά το 2021 και αυτά που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Προϋπολογισμού του 2022 να στοχεύουν στην τόνωση της συνολικής ζήτησης και της απασχόλησης, η οποία θα στηρίξει μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψη. Επιπλέον αναφέρεται πως οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης «θα συμβάλουν σημαντικά στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση». Αναφέρονται και οι δημοσιονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που είναι σε εξέλιξη για τον περιορισμό των δαπανών (λειτουργική ταξινόμηση, spending review κλπ) και εκτιμάται πως με αυτές αναμένεται να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των δημόσιων οικονομικών. Απευθύνεται τέλος σύσταση, «λαμβάνοντας υπόψη την ισχύ της ανάκαμψης, η Ελλάδα να επανεξετάζει τακτικά τη χρήση, την αποτελεσματικότητα και την επάρκεια των μέτρων στήριξης και να είναι έτοιμη να τα προσαρμόζει ανάλογα με τις ανάγκες στις μεταβαλλόμενες συνθήκες».
Οι μακροοικονομικές ανισορροπίες
Στη ξεχωριστή έκθεση για τις Μακροοικονομικές Ανισορροπίες (σ.σ. η Ελλάδα μαζί με άλλα 11 κράτη ελέγχεται έχοντας μεγάλα ανοίγματα στην πραγματική οικονομία), καταγράφεται επιδείνωση σε πολλά πεδία λόγω της πανδημίας. Ειδική μνεία γίνεται για το χρέος, για την ιδιαίτερα αρνητική καθαρή διεθνή επενδυτική θέση και για τις προκλήσεις στο χρηματοπιστωτικό πεδίο.
Στο κεφάλαιο για την Ελλάδα αναφέρεται πως η χώρα αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες, που σχετίζονται με υψηλό δημόσιο χρέος, με άνοιγμα στο εξωτερικό ισοζύγιο, με την υψηλή ανεργία αλλά και με την χαμηλή δυνητική ανάπτυξη. Επιδείνωση καταγράφεται στην καθαρή διεθνή επενδυτική θέση (έχει την πλέον υψηλή απόκλιση ανά την ΕΕ με οριακή βελτίωση έως το 2025), στο δημόσιο χρέος, στο μερίδιο αγοράς των εξαγωγών, στις υποχρεώσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα, στο ποσοστό ανεργίας και στην πορεία των τιμών.
Αναφέρεται πως η εξωτερική συνολική επενδυτική θέση της χώρας επιδεινώθηκε το 2020 λόγω της συρρίκνωσης του ΑΕΠ και της αισθητής επιδείνωσης του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών λόγω του τουρισμού. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να μειωθεί το 2021 και το 2022. Για το χρέος επισημαίνει πως ένα μεγάλο μέρος της επιδείνωσης οφείλεται στην πτώση του ΑΕΠ και έτσι θα αναστραφεί από φέτος. Οι μακροπρόθεσμες ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες δεν έχουν αλλάξει σημαντικά από την αρχή της πανδημίας, κυρίως λόγω της μείωσης των επιτοκίων αναχρηματοδότησης, επισημαίνεται.
Για την κερδοφορία του τραπεζικού τομέα αναφέρεται πως δέχθηκε πιέσεις, αλλά τα κόκκινα δάνεια περιορίζονται, ενώ υπάρχουν ανησυχίες για το τι θα γίνει μετά τη λήξη των μέτρων στήριξης.
Τέλος, αναφέρεται πως η Ελλάδα εισήλθε στην πανδημία έχοντας «τρωτά σημεία» που με την κρίση έχουν αυξηθεί. Έτσι, η Επιτροπή θεωρεί σκόπιμο, να κάνει και φέτος εις βάθος αξιολόγηση της κατάστασης και να απευθύνει συστάσεις.
