Όπως ανέφεραν τα τουρκικά ΜΜΕ, χτες κατά τη συνεδρίαση του τουρκικού υπουργικού συμβουλίου, ο Ταγίπ Ερντογάν απηύθυνε έκκληση προς τους συμπατριώτες του «να βγάλουν τα λεφτά κάτω από τα μαξιλάρια», για να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες «που έφερε η νέα οικονομική μας πολιτική». Η προτροπή του Τούρκου προέδρου προς τους συμπατριώτες του είχε επαναληφθεί και στο πρόσφατο παρελθόν: Βγάλτε τα λεφτά από τα μαξιλάρια, από τα σεντούκια και στηρίξτε την οικονομία. Όμως αυτή η «νέα οικονομία» εδράζεται στη εμμονή του Ερντογάν για τα χαμηλά επιτόκια την ώρα που ο πληθωρισμός στη χώρα καλπάζει.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας (TUIK) ο ετήσιος πληθωρισμός αγγίζει το 21,31%. Στην τελευταία ανακοίνωση της TUIK, η αύξηση των τιμών καταναλωτή για τον Νοέμβριο ήταν της τάξης του 3,51%. Όπως αναφέρει η Al-Monitor, το νούμερο προκάλεσε δυσπιστία καθώς αναμενόταν να είναι σχεδόν 5%.
Μάλιστα το ENAGrup, μια ομάδα Τούρκων ανεξάρτητων οικονομολόγων στην δική του ανακοίνωση για τον μήνα Νοέμβριο, υπολόγισε την αύξηση των τιμών καταναλωτή στο 9,91%. Παρότι για ορισμένους η μεθοδολογία που χρησιμοποιεί το ENAGrup θεωρείται αμφιλεγόμενη, η δράση της ομάδας έχει αρχίσει να τραβά τόσο την προσοχή του κοινού στη γειτονική χώρα, όσο και της TUIK. Ενδεικτικά, τον περασμένο Φεβρουάριο η Τουρκική Στατιστική Υπηρεσία κινήθηκε νομικά κατά του ENAGrup κατηγορώντας το για δυσφήμιση.
Όμως τα στοιχεία της TUIK για τον πληθωρισμό έχουν αρχίσει να αμφισβητούνται από μεγάλα κομμάτια της τουρκικής κοινωνίας, που πλέον παγιώνουν την άποψη ότι αυτά δεν αποτυπώνουν την εκρηκτική αύξηση των τιμών. Μάλιστα τους τελευταίους μήνες πληθαίνουν οι φωνές που κάνουν λόγο ότι τα στοιχεία της TUIK είναι «μαγειρεμένα» για να είναι αρεστά (και να εξυπηρετούν) τον πρόεδρο Ερντογάν.
Σύμφωνα με την Al-Monitor τα στοιχεία για τον πληθωρισμό του Νοεμβρίου περιέχουν μια σειρά από αμφίβολα ευρήματα. Για παράδειγμα, οι αυξήσεις των ενοικίων - ένα στοιχείο που επιβαρύνει πολύ τον δείκτη - ανέρχονται σε 13% ετησίως. Οι επικριτές της στατιστικής υπηρεσίας σημειώνουν ότι ο καθένας θα μπορούσε να παρατηρήσει ότι τα ενοίκια αυξήθηκαν πολύ περισσότερο από 20% φέτος. Σε μια άλλη εντυπωσιακή απόκλιση, η TUIK διαπιστώνει ότι οι τιμές των αυτοκινήτων αυξήθηκαν λιγότερο από 10% τον Νοέμβριο, ενώ στην πραγματικότητα αυξήθηκαν κατά τουλάχιστον περίπου 30%, τροφοδοτούμενες από την πτώση της λίρας. Ομοίως, οι τιμές των τροφίμων, ένα άλλο σημαντικό συστατικό του δείκτη πληθωρισμού με το οποίο ασχολούνται οι καταναλωτές σε καθημερινή βάση, συμπεριλαμβανομένων των τιμών βασικών ειδών διατροφής όπως ψωμί, τυρί και κρέας, έχουν εκτοξευθεί με πολύ υψηλότερους ρυθμούς από τα στοιχεία που δημοσίευσε η TUIK.
Στα κάγκελα
Η TUIK έχει βρεθεί στο στόχαστρο και του Κεμάλ Κιλιντσάρογλου. Ο αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), συχνά- πυκνά έχει καταφερθεί κατά της στατιστικής υπηρεσίες αμφισβητώντας την αξιοπιστία των στοιχείων της. Μάλιστα προέβη σε επανειλημμένες απόπειρες για να κλείσει μια συνάντηση με την ηγεσία της υπηρεσίας, αλλά τα αιτήματα του απορρίφθηκαν. Τελικά αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Στις 3 Δεκεμβρίου με μήνυμα του στο Tweeter ανέφερε: «Προσπάθησα να κλείσω ένα ραντεβού με την TUIK και μου το αρνήθηκαν. Προς ενημέρωση σας, θα είμαι εκεί στις 11:00». Η... επέλαση του σταμάτησε στην καγκελόπορτα της στατιστικής υπηρεσίας, καθώς δεν του επέτρεψαν την είσοδο. Αμέσως μετά ο ηγέτης του τουρκικής αξιωματικής αντιπολίτευσης κατηγόρησε την TUIK για «αναξιοπιστία» καθώς αρνείται να διευκρινίσει τη μεθοδολογία συγκέντρωσης των στοιχείων της. «Αρνούνται να μιλήσουν με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης για δεδομένα που ανήκουν στο κράτος και το πώς συλλέγονται. Οι πόρτες έχουν κλείσει. Αυτό είναι άνευ προηγουμένου στη δημοκρατική ιστορία», ανέφερε οργισμένος ο ηγέτης του CHP.
Παράλληλα εξέφρασε την υποψία ότι η TUIK μπορεί να «ψαλιδίζει τους αριθμούς και να τους παρουσιάζει στο κοινό ως ακριβείς», για να βοηθήσει τις κυβερνητικές προσπάθειες να μειώσει τις πληρωμές σε δημόσιους υπαλλήλους, εργαζόμενους και συνταξιούχους.
Οργισμένη ήταν η αντίδραση της Τουρκικής κυβέρνησης: Ο υπουργός Εσωτερικών, Σουλεϊμάν Σοϊλού, κατηγόρησε τον Κιλιντσάρογλου ότι χρησιμοποιεί τακτικές τρομοκρατών και κακοποιών στην προσπάθεια του να «εισβάλει» στην TUIK. Αλλά και ο πρόεδρος Ερντογάν δεν έμεινε αμέτοχος στη σύγκρουση, σπεύδοντας να υπερασπιστεί με πάθος την στατιστική αρχή: «Είναι υπόλογοι μόνο στους υπεύθυνους – κυρίως στον πρόεδρο και, επιπλέον, στους αρμόδιους υπουργούς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Όμως η προοπτική της εκτόξευσης του πληθωρισμού στο 30% ή και 40%, σε συνδυασμό με την καθημερινή ανηφόρα των τιμών στα ράφια, τροφοδοτεί την λαϊκή δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση. Και ιδιαίτερα των κοινωνικών ομάδων χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος που βλέπουν τα χρήματά τους να εξαφανίζονται. Και οι όποιοι ισχυρισμοί ή καταγγελίες ότι η άνοδος του πληθωρισμού δεν υπολογίζεται με τις κατάλληλες επιστημονικές μεθόδους ή ακόμα χειρότερα διαστρεβλώνεται, προκαλεί περισσότερο την λαϊκή οργή.
Εδώ έχει ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της Ahval, το τουρκικό Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας (MGK) έθεσε στην ατζέντα του «τις προκλήσεις και τις απειλές που δέχεται η τουρκική οικονομία»- μια κίνηση μοναδική, με τη χρονική συγκυρία να προκαλεί εύλογες ανησυχίες. Πλέον η οικονομία αποτελεί «θέμα εθνικής ασφάλειας» και οι φωνές που κατά την κυβερνητική άποψη την υπονομεύουν, κινδυνεύουν να τελέσουν υπό διωγμό.
Μια καταστροφική τετραετία
Οι επιδόσεις της κυβέρνησης όσον αφορά τον πληθωρισμό έχουν επιδεινωθεί σημαντικά μετά τη μετάβαση της Τουρκίας σε προεδρικό σύστημα το 2018. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού ήταν κατά μέσο όρο 18% τα τελευταία τέσσερα χρόνια, πολύ μακριά από τα μονοψήφια ποσοστά του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) τα πρώτα 15 χρόνια του στην εξουσία. Ο πληθωρισμός καταναλωτή αναμένεται να ανέλθει κοντά στο 23% μέχρι το τέλος του έτους, τροφοδοτούμενος κυρίως από την κατάρρευση της λίρας, η οποία έχει χάσει περίπου το 40% της αξίας της φέτος.
Σύμφωνα με τον Μπιρόλ Αϊντεμίρ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της TUIK από το 2011 έως το 2016 και τώρα είναι αντιπρόεδρος του αντιπολιτευόμενου Κόμματος Δημοκρατίας και Προόδου (DEVA), οι σημερινοί διευθυντές της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας δεν είναι ανεξάρτητες και αμερόληπτες προσωπικότητες, αλλά μάλλον αποτελούν κρατικούς "προστατευόμενους" που ακολουθούν οδηγίες. Ο Κιλιτσντάρογλου ήταν πολύ αισιόδοξος για να περιμένει ένα ραντεβού και οποιαδήποτε συνάντηση με την ηγεσία της TUIK, που θα ήταν ούτως ή άλλως μάταιη, είπε ο Αϊντεμίρ. «Κατά τη θητεία μου (ως επικεφαλής της στατιστικής αρχής), δεν απέρριψα ποτέ κανέναν πολιτικό ή εκπρόσωπο της κοινωνίας που ήθελε να έρθει και να λάβει πληροφορίες. Η απόρριψη είναι λάθος», πρόσθεσε.
Πάντως οι οποιεσδήποτε προσπάθειες συγκάλυψης του πληθωρισμού θα γίνουν πιο δύσκολες τον Δεκέμβριο και τον επόμενο χρόνο, με δεδομένη την ανεξέλεγκτη άνοδο των τιμών. Και δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν οι μηνιαίοι ρυθμοί πληθωρισμού την επόμενη περίοδο ξεπεράσουν το 5%.
Επιμέλεια: Τέρρυ Μαυρίδης
