Μία δύσκολη εξίσωση ανάμεσα στη δέσμευση να στηρίζει αγορά και κοινωνία «για όσο χρειαστεί» ανάλογα με την πορεία της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης, αλλά και στην ανάγκη επιστροφής σε δημοσιονομική ισορροπία που θα ενσωματώνει το υπόλοιπο των δεσμεύσεων για μόνιμες μειώσεις φόρων, αντιμετωπίζει το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Με τον Προϋπολογισμό να έχει «δομηθεί» σε ένα σενάριο σταδιακής απόσυρσης της στήριξης (υποθέτοντας κατά τη σύνταξή του τον προηγούμενο Νοέμβριο αποκλιμάκωση της πανδημίας και προσωρινού χαρακτήρα ενεργειακή κρίση), αλλά και ισχυρής ανάπτυξης. Στοχεύοντας υπό αυτά τα δεδομένα σε πρωτογενές έλλειμμα (σε όρους εποπτείας) από το 7% του ΑΕΠ το 2021 στο 1,4% του ΑΕΠ το 2022.
Η κυβέρνηση στηρίζεται σε 2 «ατού» που μπορεί να δώσουν επιπλέον δημοσιονομικές δυνατότητες: τα στοιχεία για το «κλείσιμο» του 2021 (που θα ανακοινωθούν επισήμως τη Δευτέρα) πληροφορίες αναφέρουν πως θα δείχνουν υπέρβαση στόχων στα φορολογικά έσοδα, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης του 2021 αναγγέλλεται πως θα ξεπερνά σημαντικά το 7%.
Παράλληλα η κυβέρνηση δίδει έμφαση στο πεδίο της ενίσχυσης του φετινού ρυθμού ανάπτυξης, με την ταχύτερη δυνατή ενεργοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ για να στηρίξει την οικονομία. Επίσης στοχεύει και στη θωράκιση της αγοράς με κινήσεις που δρομολογούνται, σύμφωνα με πληροφορίες, για να συγκρατηθούν και να μην λάβουν μόνιμο χαρακτήρα οι ανατιμήσεις στο «ράφι».
Ωστόσο, πέραν της πορείας της πανδημίας, τα στοιχεία για την πορεία της ενεργειακής κρίσης που έρχονται από το εξωτερικό δεν είναι ευοίωνα. Επίσης, μετά το άλμα του πληθωρισμού στο 5,1% τον Ιανουάριο , και τα νεότερα στοιχεία για τις τιμές εισαγωγών που δημοσιοποιήθηκαν την Παρασκευή δείχνουν νέες πιέσεις σε πολλούς κλάδους πέραν της ενέργειας.
Έτσι, έχει γίνει πλέον σαφές πως εναλλακτικά σενάρια για την πορεία του Προϋπολογισμού καταστρώνονται. «Σαν υπουργείο Οικονομικών θα τρέξουμε το επόμενο διάστημα και άλλα σενάρια με δυσμενέστερη εξέλιξη του προϋπολογισμού ώστε να είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι καλύπτουμε και αυτές τις περιπτώσεις» ανέφερε προ ημερών στα «Παραπολιτικά» ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας.
Τα σενάρια αφορούν τις επιπτώσεις μίας παράτασης της 2πλής κρίσης – υγειονομικής και ενεργειακής στο ΑΕΠ και στο έλλειμμα. Αλλά συνδέονται και με τα περιθώρια για επιπλέον μέτρα στήριξης, αλλά και με τις «παρενέργειες» που αυτά θα έχουν στο έλλειμμα και στην εφαρμογή της πολιτικής που διαμορφώθηκε προ πανδημίας.
Τα επόμενα βήματα και η διαπραγμάτευση
Προς το παρόν, η κυβέρνηση επέλεξε την πολιτική των μέτρων στήριξης με… μέτρο για τον Ιανουάριο, τηρώντας στάση αναμονής. Το στίγμα δόθηκε από την επισήμανση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη πως «οποιαδήποτε παρέμβαση θέτει σε αμφισβήτηση τους στόχους των εσόδων θα πρέπει να είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι μπορούμε να την υποστηρίξουμε», αλλά και την ανάγκη να μην «έχουμε από τον Ιανουάριο φαινόμενα εκτροχιασμού της δημοσιονομικής μας πολιτικής» πριν «έχουμε μια εικόνα για την υλοποίηση των στόχων του προϋπολογισμού» το 2022 .
Σημαντικό είναι επίσης, εξηγούν αρμόδιες πηγές, να υπάρξει κάποιος χρόνος ώστε όχι μόνο να φανεί η επίπτωση της 2πλής αυτή κρίσης στην αγορά και στα κρατικά ταμεία, αλλά και να γίνει κατανοητό τι περιθώρια δίνει η ΕΕ. Επισημαίνουν πως η κυβέρνηση βρίσκεται στα μισά του δρόμου της νέας διαπραγμάτευσης με τους δανειστές για μία κρίσιμη αξιολόγηση της χώρας σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας με τα ραντεβού μεταξύ του Υπουργείου Οικονομικών και των επικεφαλής να έχουν κλειδώσει για τις 25 και 26 Ιανουαρίου, αλλά και ενόψει των πρώτων συζητήσεων στην ΕΕ παρουσία και της νέας γερμανικής κυβέρνησης για το πώς θα κλείσει η στρόφιγγα των παροχών και το πως διαμορφώνεται η στρατηγική στήριξης από την ενεργειακή κρίση.
Τα σενάρια, η Επιστρεπτέα και ο ΦΠΑ
Πάντως, είναι επίσης σαφής η δέσμευση για επιπλέον στήριξη. Η πρόσθετη αύξηση του ποσοστού επιδότησης της Επιστρεπτέας ή ακόμη και μία προσωρινή μείωση του ΦΠΑ δεν απορρίπτονται ως επιλογή για το επόμενο διάστημα, συνδεδεμένα όμως με ένα «κακό» σενάριο παράτασης των κρίσεων.
«Δεν μπορούμε να εκτροχιάσουμε τον κρατικό προϋπολογισμό, όλα όμως είναι στο τραπέζι αν το πρόβλημα παραμένει σε οξύτητα για μεγάλο χρονικό διάστημα» ανέφερε ο ΥΠΟΙΚ Χρήστος Σταϊκούρας. Περιορίζοντας παράλληλα τις προσδοκίες, αφού μιλώντας χθες στον ΣΚΑΪ επισήμανε πως η Ελλάδα είχε το 2021 από τα υψηλότερα ελλείμματα στην Ευρώπη το οποίο τροφοδοτεί το χρέος. Και «ό,τι και να γίνει (στις διαπραγματεύσεις για το δημοσιονομικό σύμφωνο) το 2023 θα έχουμε δημοσιονομικούς στόχους».
Το συγκοινωνούν δοχείο μέτρων στήριξης – μειώσεων φόρων
Η κυβέρνηση έχει κατά νου, όπως εξηγούν αρμόδιες πηγές, πέρα από την ανάγκη επιστροφής σε πλεονάσματα πως αν προχωρήσει σε μεγάλου δημοσιονομικού εύρους νέα μέτρα στήριξης, μοιραία περιορίζεται ακόμη πιο πολύ το περιθώριο ολοκλήρωσης, πριν την ώρα της «κάλπης», όλων των μόνιμων μειώσεων για τις οποίες είχε δεσμευθεί (σ.σ. πριν ξεσπάσουν προφανώς οι κρίσεις και τα μέτρα των 43,3 δισ. ).
Μεταξύ άλλων δεσμεύσεων, προς το παρόν για το 2022 έχει δρομολογηθεί η επιπλέον μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 3%-4% (συνολικά δηλαδή κατά 25% έναντι δέσμευσης για 30% σε εύρος 4ετίας), ενώ πρέπει να βρεθεί ο «χώρος» για τη διατήρηση και το 2023 της απαλλαγής από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης και της μείωσης κατά 3% των ασφαλιστικών εισφορών στον ιδιωτικό τομέα (κόστος 1,65 δισ. ευρώ) πριν επεκταθεί το μέτρο κατάργησης της εισφοράς αλληλεγγύης και σε δημόσιο-συνταξιούχους, αλλά και η επιπλέον μείωση των ασφαλιστικών εισφορών. Εκκρεμεί και μία ακόμη κίνηση μείωσης του φόρου νομικών προσώπων (από το 22% στο 20%) με κόστος περίπου 180 εκατ. ευρώ. Αλλά και η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος και η μείωση του ΦΠΑ στο 11% και 22%.
Το σενάριο ευαισθησίας
Υπάρχει ένα σχέδιο «Β» στον Προϋπολογισμό του 2022 που είναι δομημένο με βάση τις απαιτήσεις που θέτει η ΕΕ. Στην εν λόγω «ανάλυση ευαισθησίας» όπως λέγεται, ειδικά στο θέμα του πληθωρισμού εισάγεται μία κρίσιμη παράμετρος: το αν θα λάβει μόνιμα χαρακτηριστικά.
Εκτιμάται πως η μείωση του ονομαστικού ρυθμού μεγέθυνσης κατά 1% σε σχέση με το βασικό μακροοικονομικό σενάριο (ανάπτυξη 3,5% από 4,5% για το 2022), συνεπάγεται επιδείνωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος κατά 0,5% του ΑΕΠ ή επιπλέον δημοσιονομική επιβάρυνση της τάξης των 0,85 δισ. ευρώ.
Αναφέρεται για την πανδημία πως «οι δημοσιονομικές προβλέψεις του Προϋπολογισμού 2022 υπόκεινται σε κινδύνους και αβεβαιότητες. Υπό τις παρούσες συνθήκες, οι σημαντικότεροι κίνδυνοι σχετίζονται με την εξέλιξη της πανδημίας, καθώς τυχόν διατήρηση των μολύνσεων σε υψηλά επίπεδα ή περαιτέρω αύξησή τους κατά τους επόμενους μήνες μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα, ιδίως μέσω επιπτώσεων σε κλάδους όπως ο τουρισμός».
Επισημαίνεται για την ενεργειακή κρίση πως «μια πρόσθετη πηγή κινδύνου είναι οι μακροοικονομικές επιπτώσεις από τις ανατιμήσεις της ενέργειας, των πρώτων υλών, των μεταφορών και κατ’ επέκταση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Σε αυτή την περίπτωση αναμένεται να επηρεαστεί αρνητικά ο πραγματικός ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης. Ωστόσο η κατεύθυνση των επιδράσεων στον ονομαστικό ρυθμό μεγέθυνσης και κατ’ επέκταση στα δημοσιονομικά έσοδα δεν είναι σαφής και εξαρτάται από την έκταση και διάρκεια αυτών των μεταβολών, όπως και από την ελαστικότητα ζήτησης και προσφοράς των προϊόντων και υπηρεσιών που θα επηρεαστούν. Οι πιθανότητες να μην επηρεαστεί αρνητικά το ονομαστικό ΑΕΠ αυξάνονται όσο δεν αποσταθεροποιούνται οι μεσοπρόθεσμες πληθωριστικές προσδοκίες».
