Ασπίδα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στη διάρκεια της πανδημικής κρίσης ήταν τα κρατικά προγράμματα στήριξης, αλλά και η χρήση της τεχνολογίας που δεν απάλυνε απλά τις επιπτώσεις του Covid-19 στις ΜμΕ, αλλά έφερε αύξηση του τζίρου περίπου στο 10% των επιχειρήσεων.
Με το καθεστώς κρατικής στήριξης υπολογίζεται ότι μειώνεται ο αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με αρνητικά κέρδη στο 49% και επιτρέπεται η παράταση της υπολειπόμενης ζωής για τις ΜμΕ με αρνητικά κέρδη σε 194 ημέρες. Επιπλέον, το καθεστώς στήριξης μειώνει τον αριθμό των θέσεων εργασίας που κινδυνεύουν κατά περίπου 20%.
Τα παραπάνω αναφέρονται σε μελέτη του Πανεπιστημίου Πειραιά για λογαριασμό του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών στην οποία αναφέρονται οι επιπτώσεις της πανδημίας στην επιχειρηματική συνέχεια και ανθεκτικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και αναλύεται διεξοδικά ο κρίσιμος ρόλος της τεχνολογίας.
Η τεχνολογία έφερε αύξηση του τζίρου
Στην έρευνα αναφέρονται τα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων που παρουσίασαν εξαιρετικές επιδόσεις κατά την περίοδο της πανδημίας. Ως τέτοιες ορίζονται οι επιχειρήσεις του δείγματος που κατάφεραν να αυξήσουν τον κύκλο εργασιών τους κατά την περίοδο της πανδημίας σε ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο από 30%. Αυτές αντιπροσωπεύουν το 9,4% του δείγματος. Στην περίπτωση των επιχειρήσεων που είχαν σημαντική αύξηση του τζίρου κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις αντιστοιχούν στο 78,6% και οι μικρές στο 21,4%.
Περισσότερες από επτά στις δέκα από αυτές τις επιχειρήσεις παρουσίασαν αντίστοιχες επιδόσεις κατά την περίοδο 2009-2019 (αύξηση του κύκλου εργασιών σε ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 30%). Σε ποσοστό 92,8% δραστηριοποιούνται στο χώρο των υπηρεσιών. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν σημαντική συμβολή στην απασχολησιμότητα, αφού, έχουν ως επί το πλείστο αύξηση του αριθμού των εργαζομένων που απασχολούν. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, αυτές οι επιχειρήσεις παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Περισσότερο από 85% αυτών των επιχειρήσεων υιοθετούν ή/και προκαλούν τις τεχνολογικές εξελίξεις του κλάδου τους. Είναι αξιομνημόνευτό ότι οι μισές επιχειρήσεις αυτής της κατηγορίας θεωρούν ότι οι υιοθέτηση τεχνολογικών εξελίξεων αποτελεί και σημαντική συνιστώσα για την δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
Το πλήγμα από τον Covid-19 για τις ΜμΕ
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη σχετικά με την επίδραση του Covid-19 στις ελληνικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις που παράγουν κύκλο εργασιών 32,9 δις ευρώ (11% επί του συνολικού κύκλου εργασιών) και απασχολούν 1,1 εκ. εργαζόμενους διέκοψαν τη δραστηριότητά τους λόγω της πανδημίας.
Ανάλογες προκλήσεις έθεσε προφανώς η πανδημία και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις την υπόλοιπη Ευρώπη. Για παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία διεθνών μελετών, το 41% των ΜμΕ του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν σταματήσει τη λειτουργία τους κατά την διάρκεια της πανδημίας. Στη Γερμανία, το 50% των ΜμΕ περίμενε αρνητικό αποτέλεσμα λόγω της κρίσης, με το ένα τρίτο να προβλέπει μείωση των εσόδων σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10%. Στην Ιταλία, περισσότερο από το 70% δήλωσε ότι επηρεάστηκε άμεσα από την κρίση. Επίσης, πολλές μικρές επιχειρήσεις είναι οικονομικά εύθραυστες, διαθέτοντας ρευστότητα περίπου μόνο δύο εβδομάδων. Γενικά, οι διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΜμΕ εξαιτίας της πανδημικής κρίσης περιλαμβάνουν μειωμένη αγοραστική δύναμη πελατών, περιορισμούς στην αλληλεπίδραση και τις ώρες εργασίας, ελλείψεις πρώτων υλών, ακύρωση παραγγελιών, δυσκολίες ταμειακών ροών και διακοπή της αλυσίδας εφοδιασμού
Σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ ΓΣΕΕ) και βάσει στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, οι ελληνικές επιχειρήσεις για το σύνολο της οικονομίας που τέθηκαν σε αναστολή λειτουργίας τον Μάρτιο του 2020 με κρατική εντολή λόγω της πανδημίας, ανέρχονταν σε 205.984 και αναλογούσαν στο 14,6% των 1.415.370 επιχειρήσεων της ελληνικής οικονομίας. Τον Νοέμβριο του 2020 παρέμεναν σε αναστολή λειτουργίας λόγω της πανδημίας 185.355 επιχειρήσεις.
Πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αναφέρει ότι η Ελλάδα ήταν περισσότερο εκτεθειμένη σε επιχειρηματικές διαταραχές λόγω της πανδημικής κρίσης σε σχέση με αρκετές άλλες χώρες. Οι τομείς που επηρεάστηκαν περισσότερο αντιπροσωπεύουν το 45,5% του συνόλου απασχόλησης (ΟΟΣΑ 39,7%), λόγω του μεγάλου μέγεθος του τομέα χονδρικού και λιανικού εμπορίου, του τομέα τροφίμων και του τομέα παροχής υπηρεσιών διαμονής. Ιδιαίτερα, στην περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου πάνω από το 55% των θέσεων εργασίας τέθηκαν σε κίνδυνο, το υψηλότερο μερίδιο στη χώρα, λόγω της υψηλής συγκέντρωσης υπηρεσιών διαμονής και διατροφής στα νησιά. Σημειώνεται ότι οι ελληνικές ΜμΕ ήταν περισσότερο εκτεθειμένες σε διαταραχές στα παγκόσμια δίκτυα εφοδιασμού, μιας και παρουσιάζουν σημαντική εξωστρέφεια.
Πώς στηρίχθηκε η επιχειρηματικότητα
Από την έναρξη της πανδημικής κρίσης η ελληνική πολιτεία έλαβε ένα σύνολο μέτρων για την υποστήριξη της επιχειρηματικότητας, εστιάζοντας σε φορολογικές ελαφρύνσεις, εργασιακά και ασφαλιστικά μέτρα και λοιπές βοηθητικές δράσεις. Επίσης, δημιουργήθηκε το «Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων COVID-19» για να υποστηρίξει την πρόσβαση των επιχειρήσεων σε δανειακά κεφάλαια, μέσω της παροχής εγγυοδοσίας, σε χαρτοφυλάκιο με ανώτατο όριο. Σκοπός του Ταμείου Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων COVID-19 είναι ο μετριασμός των επιπτώσεων της πανδημικής κρίσης στη λειτουργία των επιχειρήσεων, μέσω της ενίσχυσης της ρευστότητάς τους με δάνεια κεφαλαίου κίνησης.
Επιπρόσθετα, χρήματα από το ΕΣΠΑ κατευθύνθηκαν σε δράσεις χρηματοδότησης ΜμΕ.
Γενικά, για την υποστήριξη της επιχειρηματικότητας από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας:
- υλοποιήθηκαν δράσεις επιτάχυνσης επιστροφών φόρου εισοδήματος και ΦΠΑ σε εκκρεμείς υποθέσεις ελέγχου
- υιοθετήθηκε η λήψη ενίσχυσης («ειδικό δάνειο») με τη μορφή ακατάσχετης και αφορολόγητης επιστρεπτέας προκαταβολής (για εταιρίες με 1-500 εργαζομένους), με εκτεταμένο χρονικό ορίζοντα αποπληρωμής, χαμηλό επιτόκιο και περίοδο χάριτος ενός έτους
- προσφέρθηκαν ενισχύσεις σε επιχειρήσεις σε περιφερειακό επίπεδο
- πραγματοποιήθηκε κάλυψη τόκων των υφιστάμενων ενήμερων δανείων μικρομεσαίων επιχειρήσεων
- εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόταση της Ελληνικής Κυβέρνησης για την ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων μέσω χορήγησης νέων δανείων για κεφάλαιο κίνησης ή για επενδυτικού σκοπούς, με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου
- πραγματοποιήθηκε αναστολή της ημερομηνίας πληρωμής αξιογράφων επιχειρήσεων (επιταγές, συναλλαγματικές και γραμμάτια εις διαταγή)
- υιοθετήθηκε η απαλλαγή πληττόμενων επιχειρήσεων από την υποχρέωση καταβολής μισθώματος
- παρατάθηκε η καταβολή ασφαλιστικών εισφορών (εργοδοτικών και εργατικών) καθώς και οι σχετικές προθεσμίες καταβολής δόσεων ρυθμίσεων ασφαλιστικών εισφορών (εργοδοτικών και εργατικών)
- θεσμοθετήθηκε η προσωρινή αναστολή συμβάσεων εργασίας (σε επιχειρήσεις των οποίων η δραστηριότητα έχει ανασταλεί, για όλο το διάστημα της αναστολής και σε πληττόμενες βάσει KAΔ επιχειρήσεις) έναντι αποζημίωσης
- υλοποιήθηκε πρόγραμμα συμμετοχής ελεύθερων επαγγελματιών - επιστημόνων (έξι βασικοί επιστημονικοί κλάδοι) στο πρόγραμμα τηλε-κατάρτισης του Υπουργείου Εργασίας
- θεσμοθετήθηκαν δράσεις παράτασης του χρόνου υποβολής δηλώσεων, υιοθετήθηκε η αναστολή φορολογικών ελέγχων και η αναστολή διαδικαστικών προθεσμιών και, τέλος,
- νομοθετήθηκε η παράταση προθεσμίας δημοσίευσης Οικονομικών Εκθέσεων.
O Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) ύψους 672,5 ευρώ αποτελεί το κύριο εργαλείο της ΕΕ για την ανάκαμψη από την κρίση του COVID-193. Πιο συγκεκριμένα, ο ΜΑΑ αποτελεί το βασικό μέρος του Next Generation EU (NGEU). Ο μηχανισμός προσφέρει μεγάλης κλίμακας χρηματοδοτική στήριξη σε επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας και την προετοιμασία των οικονομιών της ΕΕ για τις προκλήσεις που θέτουν η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Η χρηματοδότηση θα διατεθεί μέσω επιχορηγήσεων και δανείων. Το συνολικό ποσό των επιχορηγήσεων θα ανέλθει σε 312,5 δισ. ευρώ σε τιμές 2018 (το πραγματικό ποσό θα προσαρμοστεί προς τα πάνω για να ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός).
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, η Ελλάδα θα λάβει επιχορηγήσεις ύψους 17,8 δισ. στα πλαίσια του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Τα ακριβή ποσά θα οριστικοποιηθούν έως τον Ιούνιο του 2022, βάσει της αύξησης του ΑΕΠ το 2020-2021. Τα δάνεια, συνολικού ύψους 360 δισ. ευρώ (σε τιμές 2018), θα διατεθούν κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών μέχρι το τέλος του 2023.
Πρόσθετα μέτρα στήριξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνουν τις δράσεις:
- SURE (μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης). Περιλαμβάνει την χορήγηση έως 100 δισ. ευρώ σε δάνεια για τη διατήρηση θέσεων εργασίας (η Ελλάδα έλαβε 5,265 δις).
- Ευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Περιλαμβάνει την αποδέσμευση έως 200 δισ. ευρώ σε δάνεια στήριξης των επιχειρήσεων
- Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ενίσχυση για την Πανδημική Κρίση). Περιλαμβάνει βοήθεια έως 240 δισ. ευρώ σε δάνεια προς χώρες της ευρωζώνης για τη στήριξη της χρηματοδότησης δαπανών υγείας σχετικών με την COVID-19
Οι ΜμΕ είναι η ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας, αποτελώντας το 99,8% του συνόλου των επιχειρήσεων και τα δύο τρίτα της απασχόλησης. Σύμφωνα με στοιχεία από την ετήσια έκθεση από το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ για το 2020, στην Ελλάδα το 99,74% των ελληνικών επιχειρήσεων είναι ΜμΕ.
Πιο συγκεκριμένα, η μεγάλη πλειονότητα των επιχειρήσεων (88,5% του συνόλου) απασχολούν από 1 έως 10 εργαζόμενους. Οι περισσότερες επιχειρήσεις (17,4 % του συνόλου) δραστηριοποιούνται στον κλάδο του λιανικού εμπορίου. Ακολουθούν οι κλάδοι της εστίασης (12,64%), του χονδρεμπορίου (9,6%), της υγείας (5,18%) και οι νομικές/λογιστικές δραστηριότητες (4,06%). Ο μεγαλύτερος εργοδότης στη χώρα είναι το λιανικό εμπόριο (απασχολεί το 13,39% του συνόλου των εργαζομένων). Ακολουθούν η εστίαση (10,87%), το χονδρικό εμπόριο (9,83%), η εκπαίδευση (4,92%) και η βιομηχανία τροφίμων (4,59%).
