Το «μήνυμα» από τις διπλές χθεσινές ανακοινώσεις - του έκτακτου Ecofin και της Επιτροπής - είναι πως η ΕΕ αναλαμβάνει δράση για να διαμορφώσει ένα νέο σχέδιο για μέτρα στήριξης. Επίσης πως αλλάζει ρότα στο πεδίο των δημοσιονομικών κανόνων υπό το βάρος των επιπτώσεων του πολέμου, των κυρώσεων που επιβάλλονται και των πιθανών αντίμετρων της Μόσχας, αλλά και της πληθωριστικής έκρηξης.
Ωστόσο, πέρασε και ένα άλλο μήνυμα: πως τα περιθώρια που θα έχουν κράτη με υψηλό χρέος όπως η Ελλάδα για να λάβουν μέτρα θα είναι τελικά πιο πολλά, αλλά και σίγουρα μικρότερα από αυτά των κρατών με χαμηλό χρέος. Και προς το παρόν τα επιπλέον αυτά περιθώρια παραμένουν… ποσοτικά απροσδιόριστα.
ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης, ενισχύσεις και εργαλειοθήκη
Τα σχέδια της ΕΕ για τα μέτρα περνούν μέσα από 4 «κανάλια». Εκ των οποίων κάποια θα γίνουν ορατά πιο άμεσα από άλλα και κάποια ακόμη δεν είναι βέβαιο ότι θα προχωρήσουν:
*Προωθείται πρώτα απ' όλα το διευρυμένο πακέτο στήριξης με στοχευμένες παρεμβάσεις όσων πλήττονται από την ενεργειακή κρίση μέσα από τις ανακοινώσεις της Επιτροπής για την νέα «εργαλειοθήκη». Στο οποίο η Αθήνα εντάσσει και το πακέτο για ρεύμα αέριο, προωθώντας την πρόταση για ειδικό ταμείο χρηματοδότησής του.
* Μελετάται η αλλαγή χρήσης των λεγόμενων κονδυλίων της «Συνοχής», δηλαδή του ΕΣΠΑ, καθώς και άλλων κοινοτικών κονδυλίων, όπως προανήγγειλε χθες ο αρμόδιος Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Β. Ντομπρόβσκις μετά τη σύνοδο του Ecofin. Υπενθυμίζεται πως ανάλογο δικαίωμα αλλαγής χρήσης (από επενδύσεις για μέτρα στήριξης) δόθηκε και το 2020 λόγω της πανδημίας (χρηματοδοτώντας μέτρα όπως η Επιστρεπτέα και οι Αποζημιώσεις από το ΕΣΠΑ). Προς το παρόν δεν εξειδικεύθηκαν τα νέα σχέδια της Επιτροπής που μπορεί να αποφασίσει αυτήν την αλλαγή.
* Προαναγγέλθηκε επίσης αλλαγή στους κανόνες των κρατικών ενισχύσεων (κανόνες Ανταγωνισμού ΕΕ) με στόχο να στηρίξουν τα κράτη τον ιδιωτικό τομέα που πλήττεται. Μένει να φανεί αν μέσα από αυτήν την πρόταση θα μπορέσει να περάσει το ελληνικό αίτημα για αυξημένη στήριξη των ενεργοβόρων βιομηχανιών.
*Υπό εξέταση είναι και η ανάγκη/χρησιμότητα μίας ανακατανομής πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (των 30,5 δις ευρώ για την Ελλάδα) και ειδικά του αποθεματικού του 30% που θα πρέπει να μοιρασθεί στο τέλος του έτους (με κριτήρια στη κλείδα κατανομής σήμερα δείκτες όπως το ΑΕΠ και η ανεργία). Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα για μία αλλαγή στην κατανομή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψής ο Αντιπρόεδρος είπε πως υπάρχει μεν διαδικασία προσαρμογής και αλλαγής της κατανομής που «περνά» και από πολιτικό επίπεδο (Σύνοδο Κορυφής), αλλά προς το παρόν η προτεραιότητα είναι να μην χαθεί ο στόχος του μοντέλου ανάπτυξης και των επενδύσεων. Εξήγησε πως για αυτό το λόγο το εν λόγω θέμα είναι κάτι που θέλει πιο πολύ συζήτηση. Αναφέρθηκε ωστόσο και στο θέμα του 30% της τελικής κατανομής των πόρων του αποθεματικού του Ταμείου και σε αυτό το πεδίο είπε πως θα μπορούσε να εξεταστεί μία αναδιανομή με βάση τα νέα δεδομένα. Για παράδειγμα με βάση την επίπτωση της ροής προσφύγων σε κάθε κράτος, κάποιες χώρες να λάβουν πιο πολλά λεφτά από θα αναλογούσε μα βάση την αρχική κλείδα κατανομής.
Το δημοσιονομικό μέτωπο
Από την άλλη πλευρά επιβεβαιώθηκε πως τον Μάιο – Ιούνιο θα ληφθεί η απόφαση σε πολιτικό επίπεδο αναφορικά με το αν θα παραταθεί και το 2023 η άρση της ρήτρας διαφυγής, με βάση νέα εισήγηση της Επιτροπής που θα γίνει στα μέσα Μαΐου, όταν θα έχει καλύτερη εικόνα για την κατάσταση.
Η χθεσινή ανακοίνωση της Επιτροπής έκανε ξεκάθαρο πόσο μεγάλη αγωνία υπάρχει για την πορεία του πολέμου και των ενεργειακών τιμών. Με την Eurostat την ίδια ημέρα να ανακοινώνει έκρηξη πληθωρισμού τον Φεβρουάριο (στην Ελλάδα στο 6,3% από 5,5%).
Αλλά στο κείμενο της επιτροπής έγινε επίσης ξεκάθαρο πως οι αποφάσεις για περιθώριο μέτρων στήριξης θα δίδονται σταδιακά και θα έχουν 2 μέτρα και 2 σταθμά (για χώρες με υψηλό και με χαμηλό χρέος). Οι συστάσεις αφορούσαν στο 2023 και την πρόταση να διατηρηθεί η ίδια πολιτική μηδενικών ελλειμμάτων. Με άλλα λόγια, μια «ουδέτερη δημοσιονομική στάση».
Ωστόσο, «για την αντιμετώπιση των κινδύνων που σχετίζονται με τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, τα κράτη μέλη με υψηλό χρέος θα πρέπει να αρχίσουν να ξαναχτίζουν τα δημοσιονομικά αποθέματα ασφαλείας σταδιακά και με τρόπο φιλικό προς την ανάπτυξη» όπως αναφέρεται με έμφαση στις μεταρρυθμίσεις.
Όπως επίσης ειπώθηκε «οι εθνικές δημοσιονομικές στρατηγικές πρέπει να αντικατοπτρίζουν τις ατομικές συνθήκες κάθε χώρας» Δηλαδή δεν θα ισχύουν όλα για όλους. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη με υψηλό χρέος «θα πρέπει να αρχίσουν να επιστρέφουν σε δημοσιονομική προσαρμογή το 2023, περιορίζοντας την αύξηση των τρεχουσών δαπανών, προωθώντας παράλληλα τις συνολικές επενδύσεις. Κράτη μέλη χαμηλού/μεσαίου χρέους θα πρέπει να συνεχίσουν να δίνουν προτεραιότητα στις επενδύσεις και να διασφαλίζουν ότι οι εξελίξεις στις τρέχουσες δαπάνες συνάδουν με τη διατήρηση μιας συνολικής ουδέτερης πολιτικής. Με άλλα λόγια, αυτές οι χώρες δεν θα πρέπει να πραγματοποιήσουν δημοσιονομική προσαρμογή το 2023» αναφέρει η Επιτροπή στην επεξήγηση των χθεσινών οδηγιών της….
Πάντως κάποια περιθώρια ανοίγουν. Και για το 2023 δεν θα ισχύει ο κανόνας του ενός εικοστού μείωσης του χρέους για τις χώρες με αναλογία χρέους άνω του 60% του ΑΕΠ. Επίσης, διακριτικά η Επιτροπή βάζει στο κείμενο την πρόταση για αλλαγή του τρόπου υπολογισμού της «θέσης» ενός κράτους, μέσω όχι των πλεονασμάτων αλλά των «καθαρών δαπανών».
Αλλά και για φέτος δίδεται περιθώριο, αφού η γενικότερη σύσταση είναι για υποστηρικτικές πολιτικές με «τα απαραίτητα μέτρα για να αντιμετωπίσουν τις άμεσες προκλήσεις αυτής της κρίσης» με τις συστάσεις να αναφέρουν πως οι οδηγίες θα επανεξεταστούν. Ανάλογα με τις εξελίξεις στην οικονομία…
Οι θεσμοί έκαναν επίσης σαφές πως όλο το 2022 πλέον αναμένονται υψηλές τιμές ενέργειας. Και αναθεωρούνται έτσι οι στόχοι του προϋπολογισμού για ΑΕΠ και πληθωρισμό.
Η Αθήνα, μετρά τις απώλειες και ζητά πλέον το δικαίωμα αλλαγής και του στόχου για έλλειμμα στο 1,4% του ΑΕΠ. Και τούτο ώστε να υπολογίσει τα «πυρομαχικά» της για μέτρα στήριξης.
