«Όταν ο καταναλωτής μειώνει τις αγορές ειδών διατροφής, τότε φαίνεται το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος», δηλώνει στο insider.gr o πρόεδρος του Ινστιτούτου Καταναλωτών, Γιώργος Λεχουρίτης, περιγράφοντας τη δεινή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι καταναλωτές λόγω του σφοδρού κύματος ανατιμήσεων που έχει σαρώσει την ελληνική αγορά.
«Ο καταναλωτής βρίσκεται σε τεράστια αναταραχή γιατί δεν ξέρει από πού να φυλαχτεί. Πώς να βάλει βενζίνη; Πώς να αγοράσει τρόφιμα; Πώς να πληρώσει το ρεύμα; Η κατάσταση είναι χαώδης», εξηγεί ο κ. Λεχουρίτης, υποστηρίζοντας πως πλέον τίθεται ζήτημα επιβίωσης για τα ελληνικά νοικοκυριά λόγω της ακρίβειας. «Προέχει η επιβίωση των νοικοκυριών», σημειώνει, προσθέτοντας πως πλέον οι καταναλωτές αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες και τις υποχρεώσεις τους.
Σύμφωνα με τον κ. Λεχουρίτη, στο Ινστιτούτο Καταναλωτών οι καταγγελίες είναι συνεχείς και αφορούν σε όλο το φάσμα των κλάδων της οικονομίας. Από τις ανατιμήσεις στα τρόφιμα έως τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος. «Δεν τις προλαβαίνουμε τις καταγγελίες», τονίζει χαρακτηριστικά.
Την ίδια στιγμή, οι καταναλωτές στρέφουν το βλέμμα τους στην επόμενη εβδομάδα, αναμένοντας δια στόματος του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη τις ανακοινώσεις για ένα νέο πακέτο μέτρων στήριξης απέναντι στην ενεργειακή κρίση. Όπως έκανε γνωστό ο πρωθυπουργός, στο πλαίσιο της εισήγησής του στο υπουργικό συμβούλιο της περασμένης Τετάρτης, η στήριξη θα συνεχιστεί «όσο διαρκεί η ενεργειακή αναστάτωση», ενώ θα αφορά σε ένα πλήρες πρόγραμμα για νοικοκυριά, επιχειρήσεις και αγρότες το οποίο θα αξιοποιεί τόσο εθνικούς, όσο και ευρωπαϊκούς πόρους.
«Το κύμα των ανατιμήσεων στην ενέργεια, τις πρώτες ύλες και τα είδη διατροφής, γίνεται πλέον ανεξέλεγκτο. Ο πληθωρισμός ροκανίζει το εισόδημα των πολιτών», δήλωσε πριν από μερικά 24ωρα ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ, Γιάννης Μπρατάκος, ενώ, μιλώντας στο ΣΚΑΙ, ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος καθηγητής Θεόδωρος Πελαγίδης εξήγησε πως «όχι μόνο ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος, πιο επίμονος και μακρύτερος σε διάρκεια από ότι αρχικά είχε υπολογιστεί, αλλά έχει από καιρό εμπεδωθεί, με την έννοια ότι αυτοτροφοδοτείται». Ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος εκτίμησε ότι εάν το φαινόμενο επιδεινωθεί, ιδιαίτερα σε βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης, θα μπορούσε να εξεταστεί η επιλογή στοχευμένων πολιτικών σε ευάλωτα νοικοκυριά, αν και τα περιθώρια είναι περιορισμένα. Μιλάμε, είπε, για οικογένειες με παιδιά οι οποίες θα μπορούσαν να λάβουν πρώτον κουπόνια τροφίμων και δεύτερον να τονωθούν εισοδηματικά μέσα από επιπλέον φορολογικές πιστώσεις με την άμεση εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων τους μέσα στην άνοιξη.
Και όλα αυτά καθώς ο πληθωρισμός στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο σκαρφάλωσε στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 26 ετών, φτάνοντας στο 7,2%, με την ενέργεια να βρίσκεται στο επίκεντρο των αυξήσεων.
Δύσκολα τα «βγάζουν πέρα» οι Έλληνες
Την ίδια ώρα η οικονομική επισφάλεια των Ελλήνων δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός νοικοκυριών δύσκολα τα «βγάζει πέρα», καθώς το μηνιαίο εισόδημα για περισσότερα από τέσσερα στα 10 νοικοκυριά δεν επαρκεί για όλο το μήνα, αλλά για μόλις 19 ημέρες (μεσοσταθμικά). Αυτό προκύπτει από τη νέα έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το εισόδημα και τις δαπάνες διαβίωσης των νοικοκυριών το 2021, η οποία διεξήχθη υπό συνθήκες πανδημίας, υψηλού πληθωρισμού και πριν από την εκδήλωση των πρόσφατων δυσμενών γεωπολιτικών εξελίξεων, που αναμφίβολα θα έχουν σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις, το βάθος και το εύρος των οποίων δεν είναι δυνατόν ακόμα να εκτιμηθούν.
Σύμφωνα με επιμέρους στοιχεία της έρευνας, το 2021 η ακρίβεια εκτίναξε τον αριθμό των νοικοκυριών που αύξησαν τις δαπάνες τους για βασικά αγαθά. Το 65,1% των νοικοκυριών αύξησε τις δαπάνες του για λογαριασμούς σπιτιού (20% το αντίστοιχο ποσοστό το 2020), το 52,8% για είδη διατροφής (26,2% το 2020), το 51,9% για θέρμανση (12,9% το 2020) και το 34,7% για υγεία και φάρμακα (26% το 2020).
Οι αυξήσεις των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν για ένα στα δύο νοικοκυριά την κατηγορία που έχει τη μεγαλύτερη αρνητική επίδραση στο εισόδημα τους, ενώ γενικά, οι συνολικές δαπάνες των νοικοκυριών αυξήθηκαν το 2021 κατά 12% (μεσοσταθμικά). Δύο στα δέκα νοικοκυριά καθυστερούν να πληρώσουν το ηλεκτρικό ρεύμα και περισσότερα από ένα στα δέκα (12,5%) καθυστερούν την πληρωμή λογαριασμών θέρμανσης.
Στο ενδεχόμενο ενός έκτακτου αλλά απολύτως αναγκαίου εξόδου της τάξης των 500 ευρώ, το 14,7% δήλωσε ότι δεν θα μπορούσε να το πραγματοποιήσει, ενώ το 32,4% θα κάλυπτε αυτή τη δαπάνη με μεγάλη δυσκολία. Σημειώνεται ότι το 33,8% των νοικοκυριών με εισόδημα έως 10.000 ευρώ δήλωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο έκτακτο έξοδο.
Παράλληλα, αυξημένο κατά 10 μονάδες σε σχέση με την έρευνα του 2020 καταγράφεται το ποσοστό των νοικοκυριών που δηλώνουν πως δεν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους προς το Δημόσιο το 2022. Συγκεκριμένα περισσότερα από ένα στα τέσσερα νοικοκυριά (27,8%) δήλωσε πως δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις φορολογικές ή/και ασφαλιστικές του υποχρεώσεις.
Σε ό,τι αφορά την ποιότητα ζωής, περισσότερα από πέντε στα 10 νοικοκυριά (50,9%) περιόρισαν τις δαπάνες τους για εξόδους (εστιατόρια, καφέ, σινεμά κλπ), το 45,1% ξόδεψαν λιγότερα για ταξίδια, ενώ το 43,3% περιόρισε τις δαπάνες για ένδυση-υπόδηση. Την ίδια στιγμή, σταθερά συντριπτικό παραμένει το ποσοστό των νοικοκυριών που αδυνατούν να αποταμιεύσουν, καθώς οκτώ στα 10 νοικοκυριά (80,1%) δήλωσαν ότι δεν καταφέρνουν να αποταμιεύσουν.
Το 11,5% των νοικοκυριών δήλωσε ότι το εισόδημα του δεν επαρκεί για να καλύψει ούτε τις βασικές του ανάγκες, εύρημα που σχετίζεται με το ποσοστό ακραίας φτώχειας που σημειώνεται στη χώρα μας, ενώ είναι ελαφρώς αυξημένο σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό της ερευνάς του 2020 (10,2%). Σε συνθήκες ακραίας φτώχειας φαίνεται ότι διαβιεί το 20,2% των νοικοκυριών με τουλάχιστον έναν άνεργο, το 20,3% των μονομελών νοικοκυριών και το 32,2% των νοικοκυριών με εισόδημα έως 10.000 ευρώ.
Σχετικά με τις προσδοκίες που καταγράφονται για το 2022, είναι βέβαιο πως οι τρέχουσες εξελίξεις τις έχουν μεταβάλει προς το δυσμενέστερο. Συγκεκριμένα περίπου ένα στα δύο νοικοκυριά (45,1%) εκτιμά ότι το 2022 θα χειροτερέψει η οικονομική του κατάσταση, έναντι μόλις του 13,6% που εκτιμά ότι θα βελτιωθεί και του 36,7% που εκτιμά ότι θα παραμείνει η ίδια. Η απαισιοδοξία που εκδηλώνουν τα νοικοκυριά ως προς τη μελλοντική οικονομική τους κατάσταση φαίνεται ότι τροφοδοτείται κυρίως από την ακρίβεια, καθώς στο ερώτημα εάν η αύξηση των τιμών έχει επηρεάσει τα νοικοκυριά των ερωτώμενων σε βαθμό να αναγκαστούν να μειώσουν δαπάνες για βασικές ανάγκες το 45,3% απάντησε πολύ, το 31,6% λίγο ενώ το 21,9% απάντησε αρνητικά.
