Η Ελβίρα Ναμπιούλινα, είναι μία τραπεζίτης που οι χρηματιστηριακές αγορές στην Δύση, μάλλον χάρηκαν όταν άκουσαν ότι αναλαμβάνει τα ηνία της κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας πριν από μερικά χρόνια. Θεωρείται άνθρωπος «εξοικειωμένος» και φιλικός με τις αγορές. Η ανανέωση όμως της θητείας της πολύ πρόσφατα δεν μπορεί να πει κανείς ότι συνοδεύεται από τις ίδιες αντιδράσεις. Τι μεσολάβησε; Η κα Ναμπιούλινα θεωρείται εμπνευστής μιας κίνησης …αναπάντεχης από την πλευρά της Ρωσίας, μίας κίνησης που έχει προκαλέσει πραγματική αμηχανία στην «Δύση» και στις διεθνείς χρηματαγορές. Ιδιαίτερα στην Ευρώπη καθώς δίνει άλλη διάσταση πλέον στις συνέπειες των κυρώσεων απέναντι στην Ρωσία.
Η κα Ναμπιούλινα θεωρείται ότι είναι αυτή που εμπνεύστηκε και σύστησε στο Κρεμλίνο την απόφαση να υποχρεώσει τους αγοραστές φυσικού αερίου και πετρελαίου να πληρώνουν με ρούβλια. Σύμφωνα με τη ρωσική Κεντρική Τράπεζα η απόφαση για κατάσχεση ή μπλοκάρισμα των συναλλαγματικών διαθεσίμων της στο εξωτερικό από άλλες κεντρικές τράπεζες, στο πλαίσιο των κυρώσεων, καταστρατηγεί κάθε νομιμότητα στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Η αλήθεια είναι ότι μετά το «χτύπημα» του 1971 (κατάργηση της σταθερής σχέσης χρυσού δολαρίου από τον Νίξον) και τις ισχυρές αναταράξεις που ακολούθησαν διεθνώς, το διεθνές νομισματικό σύστημα έχει αποκαταστήσει μία ισορροπία συναλλαγματικών σχέσεων στην βάση της συνεργασίας των κεντρικών τραπεζών, παρά τις ενδιάμεσες αναταράξεις. Η ισορροπία αυτή έχει φτάσει μέχρι του σημείου της διάθεσης γραμμών swaps δολαρίου από την Fed και ευρώ από την ΕΚΤ αργότερα, προς τις άλλες κεντρικές τράπεζες για την αντιμετώπιση των αναταράξεων που μεσολάβησαν ιδιαίτερα μετά το 2008 αλλά και με την πανδημία. Πάνω σ’ αυτό το διεθνές νομισματικό πλέγμα επιτεύχθηκε η απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων με βασικό εργαλείο το δολάριο.
Οι κυρώσεις με τον πόλεμο στην Ουκρανία έθεσαν υπό άμεση αμφισβήτηση αυτή την ισορροπία από την Fed και την ΕΚΤ, μπλοκάροντας τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Ρωσίας – των οποίων η χρήση αφορούσε κατά βάση την αποπληρωμή χρέους – και ακυρώνοντας την χρήση τους ήτοι την συναλλαξιμότητά τους με το δολάριο, το ευρώ, κ.λ.π. Η κίνηση αυτή όπως έχουν παραδεχθεί επώνυμοι οικονομικοί αναλυτές στον διεθνή οικονομικό τύπο, αφ’ ενός ακυρώνει τον ρόλο του δολαρίου σε ένα εξαιρετικά μεγάλο τμήμα των διεθνών συναλλαγών που αφορά σε προϊόντα ενέργειας, τροφίμων, μετάλλων, διεθνούς ενδιαφέροντος κ.λ.π. αλλά και στις χρηματαγορές. Αφ’ εταίρου δε θέτει υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία του δολαρίου σαν διεθνές αποθεματικό και συναλλακτικό νόμισμα, αφού καταστέλλει και καταργεί αυθαίρετα την ελεύθερα διαμορφούμενη συναλλακτική του αξία με τα άλλα νομίσματα στις ίδιες τις αγορές χρήματος.
Με αποτέλεσμα όταν ανακοινώθηκαν οι κυρώσεις και το μπλοκάρισμα των διαθεσίμων της Ρωσίας στο εξωτερικό από την Fed και την EKT, το ρούβλι να καταρρεύσει. Αυτό που κανείς δεν περίμενε όμως ήταν αυτό που ακολούθησε. Η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας καταγγέλλοντας ως αυθαίρετη την απόφαση της Fed και της ΕΚΤ, χαρακτήρισε ως μη αξιόπιστα για συναλλαγή τα νομίσματά τους ζητώντας την αποπληρωμή του φυσικού αερίου από την Ευρώπη σε… ρούβλια ή χρυσό.
Όταν ανακοινώθηκε η απόφαση αυτή σε χρόνο dt η ισοτιμία του ρουβλιού με το δολάριο και το ευρώ…αναπήδησε ανακτώντας σχεδόν το 50% των απωλειών που είχε από τις κυρώσεις, για να χάσει στην συνέχεια μέρος αυτής της ανάκτησης, χωρίς όμως να επιστρέψει στο βάθος των απωλειών που είχε υποστεί...
Στο ίδιο χρονικό διάστημα η περιορισμένη (χρονικά) επαναλειτουργία του χρηματιστηρίου στην Μόσχα μετά την αρχική πτώση εμφανίζεται να έχει ισορροπήσει σε συναλλαγές με αγοραστές και πωλητές σε ένα σημαντικό αριθμό μετοχών από συνολικό αριθμό μετοχών που βρίσκονταν σε συναλλαγή. Οι συναλλαγές βέβαια προϋποθέτουν ρούβλια και όχι δολάρια...
Το παράδοξο είναι ότι οι συναλλασσόμενοι είναι κατά βάση ξένα funds των οποίων τα επενδυτικά χαρτοφυλάκια έχουν μεν μπλοκαριστεί στο ρούβλι καθώς δεν μπορούν να συναλλάσσονται εντός Ρωσίας με δολάρια ή να πουλήσουν ρούβλια για να αγοράσουν δολάρια…
Είναι μία παράξενη εικόνα, σαν το χρηματιστήριο της Μόσχας να έχει αρχίσει να λειτουργεί και πάλι αλλά πίσω από μία κουρτίνα όπου η συναλλαγή ρουβλιού – δολαρίου/ευρώ είναι αδύνατη. Το ακόμα πιο παράδοξο είναι ότι ξένα funds που έχουν αποκοπεί, αλλά συνεχίζουν να λειτουργούν στην Μόσχα, έχουν αρχίσει τα τελευταία 24ωρα να δέχονται – σύμφωνα με δηλώσεις εκπροσώπων τους – συναλλακτικές προτάσεις από επενδυτές της άλλης πλευράς της «κουρτίνας» με ενδιαφέρον για τοποθετήσεις στις εξαιρετικά χαμηλές πλέον τιμές κρατικών κυρίως εταιρειών…
Τι έχει πραγματικά συμβεί;
Η αλήθεια είναι ότι η «κίνηση» της κας Ναμπιούλινα μάλλον έχει ξαφνιάσει πέρα από κάθε πρόβλεψη τις Κεντρικές Τράπεζες της Δύσης και ειδικά την ΕΚΤ. Κανείς δεν είχε προβλέψει μία τέτοια αντίδραση, σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον όπου ήδη μία σειρά άλλα «συγγενή» επεισόδια βρίσκονται σε εξέλιξη.
Για παράδειγμα η Ρωσία και η Κίνα έχουν ήδη δρομολογήσει την υποκατάσταση του δολαρίου με τις συναλλαγές σε γουάν – ρούβλια σε ένα σημαντικό μέρος των εμπορικών συναλλαγών τους. Η Σ. Αραβία και η Κίνα έχουν επίσης δρομολογήσει την σταδιακή υποκατάσταση του δολαρίου στις συναλλαγές τους στην ενέργεια. Η Ινδία, από τους σημαντικότερους αγοραστές ενέργειας από την Ρωσία έχει ήδη κλείσει συμφωνία προαγοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου, με τις συναλλαγές να έχουν συμφωνηθεί να γίνουν «έξω» από την περιοχή του δολαρίου.
Τώρα η απαίτηση της Ρωσίας να πληρώνεται από την Ευρώπη σε ρούβλια, δηλαδή ρούβλια που ισοδυναμούν με ένα δισ. δολάρια ημερησίως, διευρύνει - ποιοτικά και όχι μόνο ποσοτικά - ακόμα περισσότερο αφ’ ενός την «έξοδο» από το δολάριο και αφ’ εταίρου την «αντίληψη» διεθνώς πλέον ότι η υπέρβαση του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές είναι πλέον μία «ρεαλιστική» αντίληψη.
Αυτή είναι μία «νέα πραγματικότητα» και αφορά ένα «πόλεμο» που ξεπερνά τα όρια και τις όποιες σκοπιμότητες της αμεσότητας τους πολέμου στην Ουκρανία. Αφορά την κυριαρχία του δολαρίου στο μεταπολεμικό νομισματικό σύστημα μέχρι σήμερα…
Και σαν τέτοια είναι προφανές ότι οι ΗΠΑ και η Fed δεν μπορούν και δεν θα μείνουν να περιμένουν τις εξελίξεις.
Μια προσεκτική ματιά στην τελευταία ανακοίνωση της ΕΚΤ μπορεί να πείσει τον καθένα για το πόση ανησυχία και τι «καινά δαιμόνια» έχει σπείρει στις Κεντρικές Τράπεζες η απόφαση της κας Ναμπιούλινα.
Η ανακοίνωση στην οποία παραχωρείται η επέκταση της εξαίρεσης των ελληνικών ομολόγων μέχρι και το 2024 αναφέρει επίσης με μαύρα γράμματα ότι «το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ διατηρεί το δικαίωμα να παρεκκλίνει και στο μέλλον από τις αξιολογήσεις των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, εφόσον αυτό δικαιολογείται, σύμφωνα με τη διακριτική του ευχέρεια βάσει του πλαισίου νομισματικής πολιτικής, αποφεύγοντας έτσι τη μηχανιστική εξάρτηση από αυτές τις αξιολογήσεις...».
Ουδέποτε η ΕΚΤ έχει χρησιμοποιήσει ανάλογη διατύπωση έναντι εκείνων – των Οίκων Αξιολόγησης – από τους οποίους εξαρτούσε με βάση το καταστατικό της, την έκφραση της θέλησης των αγορών για το κρατικό και ιδιωτικό χρέος.
Με τον πιο γενικευμένο και πρωτοφανή τρόπο η ΕΚΤ μέσα από την διατύπωση αυτή ετοιμάζεται για ένα νέο «whatever it takes» μετά τις εξελίξεις αυτές. Και προφανώς αυτό δεν περιορίζεται στην ελληνική εκκρεμότητα.
Αφορά πλέον τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης, την ιταλική, την ισπανική, την γαλλική μέσα σε ένα «νέο περιβάλλον» νομισματικής αποσταθεροποίησης, από αυτά που ξεπερνούν ίσως και εκείνο της 19ης Αυγούστου του 1971, όταν ο Ρίτσαρντ Νίξον, ανακοίνωσε στον …πλανήτη, ότι «το δολάριο δεν ανταλλάσσεται πλέον με χρυσό».
