Θετική γνώμη επί των μακροοικονομικών προβλέψεων του Προγράμματος Σταθερότητας 2023 – 2025 διατύπωσε το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, ως ανεξάρτητος δημοσιονομικός φορέας. Ωστόσο, στο κείμενο καταγράφει και τις προϋποθέσεις επιτυχίας, αλλά και εναλλακτικά σενάρια που σχετίζονται με τις διεθνείς εξελίξεις αλλά και με εγχώριους παράγοντες, όπως την επιτυχία του Ταμείου Ανάκαμψης η βραδεία αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και η επίπτωση που θα έχει στα εισοδήματα και στην οικονομία, αλλά και ο κίνδυνος δίδυμων ελλειμμάτων.
Το πρόγραμμα σταθερότητας που παρουσιάστηκε την προηγούμενη Παρασκευή στο υπουργικό Συμβούλιο και εστάλη στις Βρυξέλλες με βάση τη σχετική υποχρέωση που έχουν όλα τα κράτη, προβλέπει μεταξύ άλλων άνοδο του ΑΕΠ κατά 3,1% φέτος (από 8,3% το 2021), αλλά και ρυθμό ανάπτυξης 4,8% το 2023, 3,5% το 2024 και 3,5% το 2025. Αναμένει αύξηση του εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή κατά 5,6% το 2022, ενώ για το 2023 εκτιμάται άνοδος κατά 1,6% και για το 2024-2025 κατά 1,7%. Στο δημοσιονομικό πεδίο, στοχεύει σε επιστροφή σε πλεονάσματα από το 2023 και ισχυρή αποκλιμάκωση του χρέους.
Το Συμβούλιο υπενθυμίζει πως φέτος η αξιολόγηση λαμβάνει υπόψη τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπή στις οποίες υπογραμμίζονται οι σοβαρότατες συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία στην παγκόσμια ασφάλεια και σταθερότητα καθώς και τα εξαιρετικά επίπεδα αβεβαιότητας που περιβάλλουν την τρέχουσα διεθνή οικονομική συγκυρία, τα οποία και δεν είχαν ενσωματωθεί στις πιο πρόσφατες προβλέψεις (χειμερινές) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο βαθμό που αναδεικνύονται μετά τη ρωσική εισβολή. Στο πλαίσιο αυτό διατηρείται σε ισχύ η γενική ρήτρα διαφυγής από τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης για το έτος 2022, ενώ η επέκταση της ισχύος της και για το 2023 επίκειται να επανεκτιμηθεί.
Το περιβάλλον του 2022
Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο υιοθετεί/εγκρίνει τις μακροοικονομικές προβλέψεις του ΠΣ 2023-2025, με μία σειρά από παρατηρήσεις. Η εκτίμηση του Προγράμματος Σταθερότητας για τον ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας για το τρέχον έτος (2022) βρίσκεται εντός του εύρους των προβλέψεων του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθώς και των εγχώριων και διεθνών οργανισμών που έχουν ληφθεί υπόψη. Το σενάριο του Προγράμματος Σταθερότητας διατηρεί από τη μία την υπόθεση της θετικής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας όπως διαμορφώθηκε κατά την φάση ανάκαμψής της από την πανδημική κρίση το έτος 2021 και αποτυπώνεται στα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Από την άλλη, συγκρατεί το επίπεδο του ΑΕΠ για το 2022 στα επίπεδα του Κρατικού Προϋπολογισμού (αναθεωρώντας προς τα κάτω τον ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης για το 2022 σε σχέση με τον Προϋπολογισμό), λαμβάνοντας υπόψη τις αρνητικές συνέπειες της δυσμενούς διεθνούς συγκυρίας, κυρίως μέσω της αύξησης των τιμών ενέργειας αλλά και άλλων βασικών προϊόντων, του εισαγόμενου πληθωρισμού, των προβλημάτων στην διεθνή αλυσίδα παραγωγής και μεταφοράς, όπως και της πτώσης του όγκου του εμπορίου της χώρας με το εξωτερικό σε αγαθά και υπηρεσίες.
Στo Πρόγραμμα Σταθερότητας αναγνωρίζεται η «εξαιρετικά μεγάλη αβεβαιότητα των εκτιμήσεων για το έτος 2022 ως προς τον βαθμό ενσωμάτωσης των αρνητικών συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία και του βαθμού αντιστάθμισης των αντίρροπων θετικών παραγόντων του σεναρίου».
Καταγράφονται πιθανά ενδεχόμενα που θα συμβάλλουν στην επιτάχυνση της εκτιμώμενης μεγέθυνσης του ΑΕΠ για το 2022:
1. Μια άμεση λήξη του πολέμου στην Ουκρανία και μια ταχεία αποκλιμάκωση της διεθνούς γεωπολιτικής κρίσης. Αυτό θα συνέβαλε θετικά στη στήριξη της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας και των εξαγωγών των ελληνικών επιχειρήσεων αλλά και της εγχώριας ζήτησης με την αποκλιμάκωση των τιμών ενέργειας και του πληθωρισμού. Η εξομάλυνση των διεθνών εντάσεων, η μείωση της αβεβαιότητας και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης θα ευνοούσε περισσότερες επενδύσεις (ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου) από το επίπεδο το οποίο εκτιμάται στο ΠΣ και το οποίο βρίσκεται χαμηλότερα από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, μέσω της επιτάχυνσης της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης (ΕΣΑΑ) και της κινητοποίησης περισσότερων διαθέσιμων ιδιωτικών πόρων.
2. Οι επιδράσεις των νέων μέτρων οικονομικής πολιτικής, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στο σενάριο του Κρατικού Προϋπολογισμού, στην στήριξη των εισοδημάτων και στην τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης.
Αντίθετα, στις δυσμενείς εξελίξεις για το 2022 συγκαταλέγονται:
1. Μια ενδεχόμενη διατήρηση των συνθηκών διεθνούς αβεβαιότητας και έντασης, της ενεργειακής κρίσης και του υψηλού πληθωρισμού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με αποτέλεσμα τη δυσκολία διατήρησης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων στα επίπεδα που εκτιμά το Πρόγραμμα Σταθερότητας.
2. Καθυστερήσεις κατά τη μετάβαση στην μετα-πανδημική περίοδο εντός του τρέχοντος έτους, με πιθανές αναζωπυρώσεις του πανδημικού φαινομένου.
Η μεσοπρόθεσμη εικόνα
Για την περίοδο 2023-2025 το φετινό Πρόγραμμα Σταθερότητας προβλέπει σύγκλιση των ετήσιων ρυθμών μεγέθυνσης του ΑΕΠ με τα αντίστοιχα του περσινού Προγράμματος, έπειτα από έναν υψηλότερο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ το 2023 σε σχέση με το περσινό ΠΣ. Με βάση κυρίως τα διαθέσιμα στοιχεία για το έτος 2021 και χωρίς την πλήρη ενσωμάτωση των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης, οι προβλέψεις για τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ το 2023 εκ μέρους του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των άλλων διεθνών και εγχώριων φορέων τοποθετούνται σε ένα διάστημα πιο συντηρητικών εκτιμήσεων σε σχέση με τις προβλέψεις του φετινού Προγράμματος Σταθερότητας.
Βασικές παραδοχές των προβλέψεων του Προγράμματος Σταθερότητας αποτελούν η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού σε επίπεδα χαμηλότερα του 2%, η μεγάλη θετική επίδραση των νέων μέτρων του 2022 στη στήριξη της ιδιωτικής κατανάλωσης και η μεγάλη θετική επίδραση του ΕΣΑΑ στην επενδυτική δαπάνη.
Οι πηγές αβεβαιότητας του μεσοπρόθεσμου σεναρίου μετά το τρέχον έτος αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό αυτές του έτους βάσης (2022). Η σύγκλιση των μεσοπρόθεσμων ρυθμών μεγέθυνσης με το περσινό Πρόγραμμα Σταθερότητας δικαιολογείται στο βαθμό που οι πρόσφατες δυσμενείς διεθνείς εξελίξεις μπορούν να θεωρηθούν ως προσωρινές και όχι δυνατές να ανακόψουν τη δυναμική ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας στο μεσοπρόθεσμο διάστημα. Ομοίως, η πορεία του πανδημικού φαινομένου είναι πιθανότερο να ομαλοποιηθεί σε βάθος χρόνου, αναδεικνύοντας τις όποιες μόνιμες ή δομικές επιδράσεις του στην ελληνική οικονομία.
Θετικές επιδράσεις ως προς την εξέλιξη της πορεία των επενδύσεων στο μεσοπρόθεσμο διάστημα μπορούν να προέρχονται από τις εξής πηγές:
1. Την ωρίμανση των επενδυτικών σχεδίων του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και την απόκτηση τεχνογνωσίας στην εφαρμογή του.
2. Μια ενδεχόμενη αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας σε επενδυτική βαθμίδα εντός του μεσοπρόθεσμου διαστήματος, που θα μπορούσε να έχει ευεργετικές επιπτώσεις στην διατήρηση της ρευστότητας και του κόστους δανεισμού της χώρας σε κανονικά επίπεδα.
3. Η πιθανή αναθεώρηση του ευρωπαϊκού πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης ενδεχομένως να καταστήσει περισσότερο ευέλικτη και αποτελεσματική την εθνική δημοσιονομική πολιτική στην προώθηση των στόχων οικονομικής ανάπτυξης μετά την άρση της γενικής ρήτρας διαφυγής από τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Από την άλλη, «το μεσοπρόθεσμο σενάριο του Προγράμματος Σταθερότητας 2023-2025 αναδεικνύει συγκεκριμένες προκλήσεις για την μεσοπρόθεσμη εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας» αναφέρει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο και εξηγεί πως «το σενάριο της εξέλιξης του πληθωρισμού ακόμη και αν επιστρέφει σε επίπεδα χαμηλότερα του 2% το επόμενο έτος (2023) υπονοεί ότι το γενικό επίπεδο τιμών στην οικονομία δεν θα αποκλιμακωθεί στο υπόλοιπο μεσοπρόθεσμο διάστημα». «Αυτό θέτει κινδύνους στα πραγματικά εισοδήματα της οικονομίας και την στήριξη της εσωτερικής ζήτησης, ενώ η συνοδευόμενη αύξηση του κόστους παραγωγής μπορεί να πλήξει την ανταγωνιστικότητα κόστους των ελληνικών επιχειρήσεων διεθνώς» αναφέρεται.
Ο μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός της πορείας της δημόσιας κατανάλωσης και των επενδύσεων αναδεικνύει επίσης εμφανείς προκλήσεις: Τα επίπεδα της δημόσιας κατανάλωσης είναι αυξημένα σε σχέση με το περσινό Πρόγραμμα Σταθερότητας, στα επίπεδα του Κρατικού Προϋπολογισμού, για όλο το μεσοπρόθεσμο διάστημα, «γεγονός που αναδεικνύει πιθανούς δημοσιονομικούς κινδύνους, ειδικά όταν το δημόσιο χρέος βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα και μια αποκλιμάκωσή του δεν φαίνεται να είναι γρήγορα εφικτή λόγω των προσφάτων δυσμενών οικονομικών και γεωπολιτικών εξελίξεων».
Επίσης, ο προγραμματισμός των δημόσιων επενδύσεων διαφοροποιείται σημαντικά σε σχέση με το περσινό Πρόγραμμα Σταθερότητας κυρίως ως προς την αυξημένη επίδραση των δαπανών που χρηματοδοτούνται από το Σχέδιο Ανάκαμψης. «Αυτό εκθέτει το πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων σε κινδύνους εφαρμογής (implementation risks) του Εθνικού Σχεδίου -ΕΣΑΑ».
Αναφέρεται επίσης πως το Πρόγραμμα Σταθερότητας εμφανίζει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο που αν και μειώνεται διαχρονικά, καταλήγει σε αρκετά υψηλότερο επίπεδο από το περσινό Πρόγραμμα Σταθερότητας. Επιπλέον, η επίδραση του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης αναμένεται να είναι αρνητική, κυρίως λόγω της αύξησης των εισαγωγών που μπορεί να συνοδεύει ένα αυξημένο επίπεδο επενδύσεων. «Οι παραπάνω παρατηρήσεις σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες δημοσιονομικές προκλήσεις αντιμετώπισης της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης, δημιουργούν σοβαρή πιθανότητα διατήρησης δίδυμων ελλειμμάτων στην ελληνική οικονομία, τα οποία και θα θέσουν περιορισμούς στην χρηματοδότηση των δημόσιων οικονομικών της».
