«Η δημοσιονομική κατάσταση καθιστά την Ελλάδα ευάλωτη στις διεθνείς οικονομικές διαταραχές που υπάρχουν αυτή την περίοδο διεθνώς και προκειμένου να αποφύγει σοβαρές αρνητικές συνέπειες είναι σημαντικό να αποκαταστήσει και να διατηρήσει στη δημοσιονομική της σταθερότητα» είναι το μήνυμα που μετέφερε το Γραφείο προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή στο πλαίσιο της Τριμηνιαίας Έκθεσης που δόθηκε στη Δημοσιότητα από τον επικεφαλής του γραφείου Φραγκίσκο Κουτεντάκη. Επίσης, πως τα μέτρα που ελήφθησαν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση γιατί είναι στοχευμένα και έχουν βρεθεί οι πηγές χρηματοδότησής τους.
Τα μέτρα στήριξης, συστήνεται, να είναι προσωρινά και στοχευμένα, να αφορούν, δηλαδή, τα ευάλωτα νοικοκυριά και τις ευάλωτες επιχειρήσεις και όχι το σύνολο του πληθυσμού, αλλά και να διασφαλίζονται οι πηγές χρηματοδότησής τους. Και αυτό ώστε να μην επιβαρύνεται το δημόσιο χρέος. Το Γραφείο αναφέρει δύο πρόσφατα παραδείγματα -τον φόρο στα έκτακτα κέρδη των παραγωγών ρεύματος και το πλαφόν που θα ισχύει από τον Ιούλιο στη χονδρική αγορά ηλεκτρικού ρεύματος- ως μέτρα που έχουν γίνει στη σωστή κατεύθυνση, διαφυλάσσοντας τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας.
Στοχευμένα μέτρα
«Στις σημερινές συνθήκες δεν υπάρχουν περιθώρια γενικευμένων παρεμβάσεων – όπως στην περίοδο της πανδημίας – καθώς θα επιδεινώσουν την ήδη εύθραυστη δημοσιονομική κατάσταση και θα καταστήσουν τη χώρα μας ευάλωτη σε κάθε είδους διαταραχές. Τα όποια μέτρα εισοδηματικής στήριξης θα πρέπει να είναι προσωρινά, στοχευμένα και να χρηματοδοτούνται από πρόσθετα τρέχοντα έσοδα ώστε να μην επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος. Η απαρέγκλιτη τήρηση της δημοσιονομικής σταθερότητας είναι αναγκαία συνθήκη για να αποφύγει η χώρα μας τις χειρότερες συνέπειες της διεθνούς οικονομικής αστάθειας» αναφέρεται στο κείμενο.
«Πέρα από την αύξηση των επιτοκίων, η μείζονα δημοσιονομική πρόκληση που αντιμετωπίζει η χώρα μας προέρχεται από τις ανάγκες κάλυψης των αυξημένων τιμών ενέργειας που επιβαρύνουν σημαντικά το κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων και το κόστος διαβίωσης των νοικοκυριών. Οι μέχρι σήμερα παρεμβάσεις, όπως και εκείνες στην περίοδο της πανδημίας, μετέθεσαν το κόστος αποκλειστικά στο κράτος, δηλαδή τους συνεπείς φορολογούμενους, σημερινούς και μελλοντικούς. Οι πρόσφατες αποφάσεις για φορολόγηση των έκτακτων κερδών και η επιβολή πλαφόν στις τιμές χονδρικής πώλησης του ρεύματος (από τον Ιούλιο) σηματοδοτούν αλλαγή κατεύθυνσης που μεταφέρει μέρος του κόστους των παρεμβάσεων στους παραγωγούς ηλεκτρικού ρεύματος» αναφέρεται.
Επισημάνθηκαν επίσης οι θετικές εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος αλλά και τα καμπανάκια που υπάρχουν για τον πληθωρισμό και για τη διεύρυνση του ελλείμματος στο εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας. Ως μεγαλύτερο ζήτημα επισημαίνεται την αύξηση τις αποδόσεις των ελληνικών τίτλων και ειδικά η αύξηση της διαφοράς αποδόσεων με αυτή της Ιταλίας. Σημειώνεται ωστόσο ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο ανησυχητικό άμεσα γιατί το σύνολο σχεδόν του ελληνικού δημόσιου χρέους είναι σε σταθερά επιτόκια, αλλά υπάρχει και ένα μέρος που ανακυκλώνεται και διαπραγματεύεται στις αγορές. Άρα, εκτιμάται ότι αυτό που έχει σημασία είναι η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.
Τι αναφέρει η έκθεση
Η έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή αφορά το πρώτο τρίμηνο του 2022 αναφέρει πως η ελληνική οικονομία κατέγραψε υψηλό ρυθμό ετήσιας μεγέθυνσης 7% στο πρώτο τρίμηνο του έτους, αρκετά πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (5,4%), αλλά δεν ενσωματώνει παρά 1 μήνα πολέμου και υπάρχει επίπτωση βάσης από την ύφεση του 2021. Το 2ο τρίμηνο αναμένεται ότι η άνοδος του ΑΕΠ θα περιοριστεί σοβαρά.
Το ποσοστό ανεργίας του Απριλίου είναι σημαντικά μειωμένο σε σχέση με το προηγούμενο έτος (12,5% από 17,2%) καθώς η απασχόληση κατέγραψε εντυπωσιακή αύξηση κατά 10,8%. Από την άλλη πλευρά, στο πρώτο τρίμηνο του έτους, ο δείκτης μισθολογικού κόστους μειώθηκε κατά 1,9% σε σχέση με πέρυσι (παρά την αύξηση του κατώτατου) ενώ το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι σχεδόν δυόμιση φορές υψηλότερο από το πρώτο τρίμηνο του 2021 (6,4 δις από 2,6 δις).
Ο πληθωρισμός εκτιμάται πως αυξάνεται συστηματικά καθώς τον Μάιο ο εναρμονισμένος δείκτης έφτασε το 10,5% και ο εθνικός δείκτης το 11,3%. Ο δομικός τρέχει με ρυθμό 4,8%. Επίσης σημαντική αύξηση κατέγραψε ο δείκτης τιμών παραγωγού στη βιομηχανία και ο δείκτης τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία. Προς το παρόν η εκτίμηση για το 2022 είναι κοντά στο κακό σενάριο ανόδου κατά 11,1%. Για το πότε θα αρχίσει η αποκλιμάκωση, το καλό σενάριο είναι η επιβράδυνση από τον Οκτώβριο λόγω της επίπτωσης βάσης του 2021 (τότε άρχισαν οι ανατιμήσεις). Το κακό σενάριο είναι παρ όλα αυτά να συνεχιστούν οι μεγάλες αυξήσεις που τώρα παρατηρούνται λόγω έντασης της διεθνούς ενεργειακής κρίσης.
Το ίδιο ενδεχόμενο νέας πίεσης στις τιμές αερίου/ρεύματος, δίδει και προτεραίοτητα σύμφωνα με πηγές του Γραφείου το πακέτο για το κόστος ρεύματος ως μέτρο στήριξης που θεωρείται πως είναι η πιο σημαντική παρέμβαση με δεύτερη αυτή τα καύσιμα, επαναλαμβάνοντας τη θέση πως μία μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης δεν μπορεί να γίνει επιπλέον του ρεύματος και γιατί είναι μεγάλο το κόστος (έσοδα 4 δις ετησίως), αλλά και γιατί δεν είναι στοχευμένο μέτρο.
Επισημαίνεται όμως και το σκέλος των κινδύνων. «Οι εξελίξεις στην ελληνική οικονομία καθορίζονται από τις συνθήκες της διεθνούς οικονομίας που είναι ανησυχητικές εξαιτίας τριών, τουλάχιστον, παραγόντων: το αυξημένο κόστος ενέργειας, την άνοδο των επιτοκίων και την γεωπολιτική αστάθεια, ο συνδυασμός των οποίων εντείνει την οικονομική αβεβαιότητα. Η παρατεταμένη αβεβαιότητα, με τη σειρά της, θα επηρεάσει την αντίληψη του κινδύνου και κατά συνέπεια τις κινήσεις κεφαλαίων που χρηματοδοτούν τόσο τις ιδιωτικές επενδύσεις όσο και τον δημόσιο δανεισμό, ενώ παράλληλα ενδέχεται να οδηγήσει και σε αναβολή καταναλωτικών αποφάσεων». Οι συνολικοί κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία έχουν αυξηθεί απότομα και οι πολιτικές για την αντιμετώπιση τους αποτελούν μείζονα πρόκληση, αναφέρεται .
Αντέχουν τα έσοδα
Στο δημοσιονομικό πεδίο καταγράφεται πολύ έντονη βελτίωση του πρωτογενούς αποτελέσματος (μείωση ελλείμματος κατά 5,4 δις σε σχέση με το 2021) που οφείλεται κυρίως στην άρση των έκτακτων μέτρων για την πανδημία, αλλά και στην αύξηση των φορολογικών εσόδων (κυρίως ΦΠΑ) εξαιτίας του πληθωρισμού. Παράλληλα, ο λόγος δημόσιου χρέους ως προς το ΑΕΠ συνεχίζει την πτωτική του πορεία εξαιτίας της σημαντικής ανόδου του ονομαστικού ΑΕΠ, λόγω του υψηλότερου πληθωρισμού. «Οι εξελίξεις αυτές, σε συνδυασμό με την υλοποίηση των συμφωνηθέντων δεσμεύσεων, είχαν ως αποτέλεσμα την απόφαση εξόδου από την ενισχυμένη εποπτεία και την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του Ελληνικού Δημοσίου, που παραμένει ένα επίπεδο κάτω από την επενδυτική βαθμίδα» αναφέρεται.
Αναλυτικά, το Ενοποιημένο Πρωτογενές Αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης με προσαρμογές το πρώτο τετράμηνο Ιανουαρίου - Απριλίου του 2022 καταγράφει πρωτογενές έλλειμμα 1.949 εκατ. ευρώ που ισοδυναμεί με βελτίωση 5.442 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο πρώτο τετράμηνο του 2021. Εμφανίζονται αυξημένα τα φορολογικά έσοδα κατά 2.101 εκατ. ευρώ, τα μη φορολογικά και μη τακτικά έσοδα κατά 1.308 εκατ. ευρώ και μειωμένα τα έσοδα του ΠΔΕ κατά 504 εκατ. ευρώ. Στην πλευρά των δαπανών του Κρατικού Προϋπολογισμού παρατηρείται μείωση κατά 2.915 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το πρώτο τετράμηνο του 2021, η οποία αποδίδεται στην μείωση των Πρωτογενών δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού κατά 2.359 εκατ. ευρώ, των δαπανών του ΠΔΕ και Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατά 331 εκατ. ευρώ και των δαπανών για τόκους κατά 226 εκατ. ευρώ.
Οι αποδόσεις των δεκαετών τίτλων
H αυξανόμενη αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές, έχει επηρεάσει τις αποδόσεις των δεκαετών τίτλων τόσο του ελληνικού κράτους όσο και άλλων χωρών της Ευρωζώνης με αποτέλεσμα να διακρίνεται μια σταθερή ανοδική τάση από τα μέσα του 2021 χωρίς να υπάρχουν σημάδια σταθεροποίησης και αντιστροφής της τάσης στο άμεσο μέλλον, αναφέρει το Γραφείο.
Η διαφορά (spread) των ελληνικών 10ετών τίτλων από τους αντίστοιχους της Ευρωζώνης έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες. Συγκεκριμένα, στις 3 Ιουνίου 2022, η διαφορά από τους γερμανικούς τίτλους είχε διαμορφωθεί στις 245,5 μονάδες βάσης (από 161,3 στις 30/11/2021), από τους πορτογαλικούς τίτλους στις 127,1 μονάδες βάσης (από 93,4 στις 30/11/2021) και από τους ιταλικούς στις 38 μονάδες βάσης (από 29,5 στις 30/11/2021), επισημαίνεται.
Ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις δημοσίου
Τον Απρίλιο του 2022 καταγράφηκε αύξηση των συνολικών ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του Δημοσίου κατά 56 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2021. Ειδικότερα, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές αυξήθηκαν κατά 82 εκατ. ευρώ φτάνοντας τα 1.856 εκατ. ευρώ και οι εκκρεμείς επιστροφές φόρων μειώθηκαν κατά 26 εκατ. ευρώ φτάνοντας τα 544 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, το συνολικό ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο\ στο τέλος του Απριλίου του 2022, διαμορφώθηκε στα 112,5 δις ευρώ, αυξημένο κατά 3,5 δις ευρώ σε σχέση με τον Απρίλιο του 2021. Η αύξηση αυτή υπολογίζεται από τις νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές ύψους 7,44 δις ευρώ συν τις ληξιπρόθεσμες οφειλές κατά την 1/5/2021 που βεβαιώθηκαν μεταγενέστερα ύψους 2,09 δις ευρώ, μείον τις εισπράξεις και διαγραφές 6,07 δις ευρώ. Ποσοστό 22,6% του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, που αντιστοιχεί σε 25,4 δις ευρώ, αφορά σε οφειλές που χαρακτηρίζονται ως ανεπίδεκτες είσπραξης. Κατά συνέπεια το «πραγματικό» ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο, δηλαδή το συνολικό υπόλοιπο μετά την αφαίρεση του ανεπίδεκτου είσπραξης υπολοίπου ανέρχεται την 1/5/2022 στα 87,1 δις ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 2,3 δις ευρώ σε ετήσια βάση.
Μόνο το 51,3% αυτού, που αντιστοιχεί σε 44,7 δις ευρώ, πηγάζει από φορολογικές οφειλές (άμεσοι και έμμεσοι φόροι, φόροι στην περιουσία, ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης κτλ.). Το υπόλοιπο των πραγματικών ληξιπρόθεσμων οφειλών προέρχεται από άλλες κατηγορίες οφειλής, οι οποίες παρουσιάζουν χαμηλό ποσοστό είσπραξης (πχ πρόστιμα). Το νέο ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο της περιόδου 1/12/2021-31/3/2022 διαπιστώνεται σημαντική αύξηση (κατά 1,2 δις ευρώ) σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγουμένου έτους, με αποτέλεσμα να αγγίζει τα 3,7 δις ευρώ. Η αύξηση αυτή ερμηνεύεται από την αποκατάσταση της οικονομικής δραστηριότητας και πηγάζει από την κατηγορία του φόρου Εισοδήματος (1,2 δις ευρώ) και τον ΦΠΑ (1,1 δις ευρώ). Το 27,9% αυτού (που αντιστοιχεί σε 1 δις ευρώ) προέρχεται από μόλις 15 οφειλέτες….
Έως 500 ευρώ είναι το 39% των οφειλών. Σε οφειλές με ύψος άνω του 1 εκατ. ευρώ (η αύξηση του ληξιπρόθεσμου υπολοίπου σε αυτήν την κατηγορία κατά 2,6 δις ευρώ), ο αριθμός σημείωσε αύξηση κατά 310 πρόσωπα. Σημειώνεται ότι στη συγκεκριμένη κατηγορία οφειλής συγκεντρώνεται το 80% του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου και μόλις το 0,2% των οφειλετών. Από τα νομικά πρόσωπα προέρχεται το 73% των οφειλών στο συγκεκριμένο εύρος οφειλής με το ληξιπρόθεσμο υπόλοιπό τους να αγγίζει στο τέλος του Απριλίου του 2022 τα 65,6 δις ευρώ. Αντίστοιχα το πλήθος των νομικών προσώπων που οφείλουν πάνω από 1 εκατ. ευρώ διαμορφώθηκε στα 5.376, καθώς αυξήθηκε σε ετήσια βάση κατά 181 νομικά πρόσωπα.
