Την ώρα που κορυφώνονται οι ανησυχίες για ενδεχόμενη περικοπή της παροχής φυσικού αερίου στην ΕΕ από τη Μόσχα, μέσω παράτασης της συντήρησης του αγωγού Nord Stream 1 που έχει ήδη ξεκινήσει, η χώρα μας βάζει σε τροχιά και τον τελευταίο κρίκο στην αλυσίδα των κινήσεων που έχει δρομολογήσει, με σκοπό τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr, μέσα στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα (ακόμη και την επόμενη εβδομάδα), θα τεθεί σε διαβούλευση πρόταση για την αποθήκευση αερίου στην Ιταλία. Η πρόταση βρίσκεται υπό εκπόνηση από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), ενώ πιθανότατα θα υπάρξει και σχετική εισήγηση προς τη ΡΑΕ από τον ΔΕΣΦΑ.
Το ανώτατο όριο που τίθεται για το απόθεμα αυτό είναι τα 250 εκατ. κυβ. μέτρα (mcm), ενώ η ακριβής ποσότητα θα καθορισθεί έπειτα από τη δημόσια διαβούλευση. Στόχος είναι το αέριο να έχει αποθηκευτεί πριν από τον επόμενο χειμώνα, ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί στην περίπτωση που υπάρξει οποιαδήποτε διαταραχή των ρωσικών εισαγωγών στο εγχώριο σύστημα. Έτσι, οι απαιτούμενες ποσότητες θα βρίσκονται στον επιλεγμένο αποθηκευτικό χώρο της γειτονικής χώρας τον Οκτώβριο και θα είναι διαθέσιμες για το επόμενο 5μηνο.
Εικονική ανάστροφη ροή του αγωγού TAP
Στο σενάριο που υπάρξει περικοπή των ροών αερίου από τη Μόσχα και στη χώρα μας το παραπάνω διάστημα, τότε οι αποθηκευμένες ποσότητες θα μπορούν να αντληθούν από τη χώρα μας, μέσω εικονικής ανάστροφης ροής του αγωγού ΤΑΡ. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι θα απομειωθούν ανάλογα οι ποσότητες καυσίμου που διέρχονται από τη χώρα μας μέσω του αγωγού, με προορισμό την Ιταλία.
Κανονικά, οι σχετικοί κανόνες της Κομισιόν προβλέπουν ότι χώρες όπως η Ελλάδα (που δεν διαθέτουν αποθήκη αερίου) θα πρέπει μέχρι την επόμενη χειμερινή περίοδο να αποθηκεύσουν σε κάποια από τις γειτονικές τους χώρες ποσότητα καυσίμου ίση με το 15% της περσινής τους κατανάλωσης.
Στην περίπτωση της χώρας μας, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 900 εκατ. κυβ. μέτρα, τα οποία όμως δεν θα ήταν δυνατόν από τεχνικής άποψης να ανακτηθούν, στην περίπτωση που χρειαστούν για να αναπληρώσουν ρωσικές εισαγωγές. Επομένως, το όριο για αποθήκευση θα τεθεί στο «τεχνικό πλαφόν» των ποσοτήτων που θα μπορούν να αξιοποιηθούν, σε έκτακτη περίπτωση.
Το συνολικό κόστος για τη δημιουργία του αποθέματος εκτιμάται στα 250 εκατ. ευρώ, υπό ευνοϊκές προϋποθέσεις. Ένα τμήμα αυτού του ποσού θα προέλθει από το τέλος ασφάλειας εφοδιασμού. Σύμφωνα με τους κοινοτικούς κανόνες, οι χώρες μπορούν να καλύψουν ένα μέρος του κόστους, ωστόσο στην περίπτωση της χώρας μας θεωρείται δύσκολο να υπάρξουν κεφάλαια από τον εθνικό προϋπολογισμό για αυτό τον σκοπό.
Πιθανότερη η συνέχιση των ρωσικών εισαγωγών στην Ελλάδα
Η δημιουργία αποθέματος καυσίμου στην Ιταλία από τον Οκτώβριο δεν «αγγίζει» τον ενεργειακό «κυκεώνα» που θα δημιουργούσε τυχόν παράταση της συντήρησης του Nord Stream 1. Ωστόσο, έτσι κι αλλιώς στο σενάριο εμπλοκής με τον Nord Stream 1, η σημαντικότερη απειλή για τη χώρα μας δεν θα ήταν τόσο η ασφάλεια τροφοδοσίας με αέριο, όσο η εκτίναξη των τιμών. Όσον αφορά τον ανεφοδιασμό με φυσικό αέριο, η Ελλάδα ανήκει στις ευρωπαϊκές χώρες που διατρέχουν τον μικρότερο σχετικά κίνδυνο, κατ΄ αρχάς γιατί οι εισαγωγές ρωσικού αερίου πραγματοποιούνται μέσω του αγωγού Turk Stream, οι ροές του οποίου έχουν παραμείνει αμετάβλητες από την έναρξη της κρίσης.
Ένας σημαντικός λόγος είναι πως μέσω του Turk Stream προμηθεύονται αέριο κράτη που εξακολουθούν να μην έχουν τεταμένες σχέσεις με τη Μόσχα, όπως η Ουγγαρία και η Σερβία. Μάλιστα, η δεύτερη σύναψη πρόσφατα νέα σύμβαση προμήθειας με την Gazpom, τριετούς διάρκειας.
Επομένως, οποιαδήποτε διαταραχή στη λειτουργία του Turk Stream θα δημιουργούσε προβλήματα ανεφοδιασμού και στις χώρες αυτές, κάτι που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις δεν θα επιδίωκε η Μόσχα. Επίσης, οι αγορές που προμηθεύονται αέριο μέσω του συγκεκριμένου αγωγού είναι από τις μικρότερες στην Ευρώπη (από την άποψη της κατανάλωσης καυσίμου), με συνέπεια να έχουν μικρότερο «ειδικό βάρος» σε ένα ενδεχόμενο ρωσικό σχέδιο άσκησης πολιτικής πίεσης στην Ευρώπη, μέσω του περαιτέρω περιορισμού της τροφοδοσίας της με καύσιμο.
Προς αυτή την κατεύθυνση, θετική ένδειξη αποτελεί επίσης το γεγονός ότι, όπως έχει γράψει το Insider.gr, πρόσφατα ολοκληρώθηκε η ετήσια συντήρηση του Turk Stream, χωρίς να υπάρξει κάποια καθυστέρηση στην επανέναρξη λειτουργίας του. Όπως εκτιμούν ειδικοί, αν η Ρωσία ήθελε να αξιοποιήσει και την τροφοδοσία της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ώστε να ενισχύσει τις πιέσεις της προς την Ευρώπη, τότε η συντήρηση της υποδομής αποτελούσε το καλύτερο δυνατό πρόσχημα.
Η παράμετρος διασύνδεσης των αγορών
Πίσω από την παραπάνω συλλογιστική ωστόσο υπάρχει ένας σοβαρός αστερίσκος, ο οποίος δεν αφορά την επάρκεια της χώρας σε φυσικό αέριο, αλλά σε ηλεκτρική ενέργεια. Έτσι, ακόμη κι αν εφοδιασμός της χώρας με αέριο συνεχιστεί κανονικά, και επομένως εξακολουθήσουν να λειτουργούν απρόσκοπτα οι ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες που «καίνε» αέριο, σύμφωνα με ειδικούς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ευρωπαϊκές αγορές ρεύματος είναι διασυνδεδεμένες, με συνέπεια το οποιοδήποτε μείζον πρόβλημα σε κάποια από αυτές να επηρεάζει και τις υπόλοιπες.
Σε αυτό το πλαίσιο, ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει ότι το εγχώριο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας δεν θα αντιμετωπίσει προβλήματα επάρκειας, αν για παράδειγμα σε μία σειρά από κράτη στη «Γηραιά Ήπειρο» επικρατεί «ενεργειακό χάος» και αναγκάζονται να προχωρούν π.χ. σε προγραμματισμένες διακοπές ηλεκτρικής ενέργειας στις βιομηχανίες τους, λόγω προβλημάτων στην τροφοδοσία των μονάδων αερίου.
Εξάλλου, ένα ποσοστό των εγχώριων αναγκών σε ρεύμα καλύπτεται σε μόνιμη βάση με εισαγωγές (οι οποίες κατά περιόδους μπορεί να αγγίζουν και το 20-30%), οι οποίες σε μία τέτοια περίπτωση θα εκλείψουν. Επομένως, με δεδομένο ότι βρισκόμαστε εν μέσω καλοκαιριού και υψηλής ζήτησης, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο να χρειαστεί να υπάρξουν περικοπές στην κατανάλωση των εγχώριων βιομηχανιών, ώστε να συνεχίσουν να καλύπτονται οι ανάγκες του οικιακού τομέα και των κρίσιμων υποδομών (π.χ. νοσοκομεία).
Εφιαλτικό και το σενάριο εκτίναξης του κόστους
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν η Ελλάδα δεν βιώσει τις συνέπειες περιορισμού των εισαγωγών αερίου, μια επιπλοκή στη συντήρηση του Nord Stream 1 θα σημαίνει σίγουρα πως θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις εξίσου εφιαλτικές επιπτώσεις από την εκτίναξη των τιμών του καυσίμου και, κατά συνέπεια, της ηλεκτρικής ενέργειας. Είναι ενδεικτικό ότι οι τιμές του καυσίμου στο ολλανδικό hub (TTF) παραμένουν αυτή τη στιγμή στα επίπεδα των 160 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, περίπου 400% πάνω από τις τιμές προ ενεργειακής κρίσης, μόνο υπό τον φόβο παράτασης της διακοπής λειτουργίας του Nord Stream 1.
Μάλιστα, όπως έχει γράψει το Insider.gr, από τον εκτροχιασμό του κόστους δεν θα εξαιρεθούν ούτε οι ποσότητες αερίου που προμηθεύεται η χώρα μας μέσω μακροπρόθεσμων συμβολαίων, καθώς και σε αυτά οι τιμές βασίζονται σε μεγάλο ποσοστό στα επίπεδα διαπραγμάτευσης στο Ολλανδικό hub (TTF).
Όπως είναι φυσικό, αν αυτοί οι φόβοι επαληθευτούν, τότε όλοι οι ειδικοί προβλέπουν την εκτίναξη των ενεργειακών τιμών σε πρωτόγνωρα επίπεδα – αισθητά υψηλότερα και από τις τιμές -ρεκόρ του προηγούμενου χειμώνα. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα πρέπει να θεωρείται προδιαγεγραμμένη η κατακόρυφη αύξηση του ενεργειακού κόστους, καθώς εκτιμάται ότι τα δημοσιονομικά της Ελλάδας (όπως και οποιασδήποτε ευρωπαϊκής χώρας) δεν θα επιτρέψουν την ανάσχεση στον απαιτούμενο βαθμό των ανατιμήσεων στο αέριο και το ρεύμα, οι οποίες θα «περάσουν» στην κατανάλωση.
Η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους, με τη σειρά της, θα «αγγίξει» όλη την κοινωνία και την εθνικής οικονομία, με απτές, άμεσες και δραματικές συνέπειες. Ως αποτέλεσμα, θα εκτιναχθούν οι λογαριασμοί των νοικοκυριών, ενώ θα αυξηθούν οι τιμές σχεδόν όλων των αγαθών και υπηρεσιών.
