Έναν δύσκολο χειμώνα για τα νοικοκυριά και τις βιομηχανίες σε ολόκληρη την Ευρώπη προοιωνίζονται οι τιμές ρεκόρ του φυσικού αερίου, οι οποίες εξακολουθούν να καταγράφουν ανοδικό σερί στον απόηχο της ανακοίνωσης της Gazprom για τριήμερη διακοπή των ροών αερίου.
Τα συμβόλαια παραδόσεως Σεπτεμβρίου στην Ολλανδία διαπραγματεύονταν στα 270 ευρώ/Mwh τη Δευτέρα ενώ από τον Ιούνιο, όταν η Ρωσία μείωσε για πρώτη φορά την προσφορά μέσω του Nord Stream, του βασικού αγωγού που μεταφέρει φυσικό αέριο στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, τη Γερμανία, οι τιμές έχουν διπλασιαστεί. Σε όρους πετρελαίου, η τιμή φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα αντιστοιχούσε σε 410 δολάρια για ένα βαρέλι πετρελαίου, γεγονός που υπογραμμίζει "την εξουθενωτική οικονομική επίδραση στην περιοχή", δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο Όλε Χάνσεν, Επικεφαλής Στρατηγικής Εμπορευμάτων της Saxo Bank.
Τέτοιες τιμές ρεκόρ του φυσικού αερίου πλήττουν τις βιομηχανίες σε ισχυρές οικονομίες στην Ευρώπη, με τις εταιρείες να ανακοινώνουν παύσεις ή περικοπές παραγωγής «μέχρι νεωτέρας» εν μέσω της ραγδαίας αύξησης του ενεργειακού κόστους. Οι βιομηχανίες έχουν προειδοποιήσει ότι η μείωση της παραγωγής και της λειτουργίας τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση των αλυσίδων εφοδιασμού. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να εξασφαλίσουν αρκετό φυσικό αέριο για το χειμώνα, ενώ οι χειρισμοί τους ακροβατούν μεταξύ της ελάφρυνσης των δαπανών για τα νοικοκυριά και της αποφυγής μιας βιομηχανικής κατάρρευσης και ενός κύματος χρεοκοπημένων ενεργειακών εταιρειών.
Τα κύματα καύσωνα αυτό το καλοκαίρι και οι αναμενόμενες ελλείψεις φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα οδηγούν τις τιμές του φυσικού αερίου όλο και υψηλότερα.
Η Ευρώπη βρίσκεται στην πιο επισφαλή θέση, αλλά οι τιμές του φυσικού αερίου αυξάνονται και στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ασία. Η ζήτηση φυσικού αερίου για ενέργεια είναι υψηλή με την παραγωγή να είναι σταθερή στην Αμερική, ενώ μεγάλοι Ασιάτες αγοραστές επιστρέφουν στην αγορά LNG για να εξασφαλίσουν προμήθειες για το χειμώνα.
Καθώς το LNG θεωρείται πλέον παγκόσμιο εμπόρευμα, οι τιμές εκτινάσσονται στα ύψη σε όλο τον κόσμο. Και θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο καθώς θα πλησιάζει η περίοδος θέρμανσης.
Τα ευρωπαϊκά κράτη παρακινούμενα από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ανάγκη αντιστάθμισης της έλλειψης ροών από τη Ρωσία λόγω των χειρισμών του Πούτιν και των ευρωπαϊκών κυρώσεων, προσανατολίζονται στην απεξάρτηση από το φυσικό αέριο και από τις ρωσικές εισαγωγές και εναποθέτουν τις ελπίδες τους στις ΑΠΕ και το LNG.
Όμως, όπως έχουν αναφέρει επανειλημμένως πηγές της διεθνούς και εγχώριας αγοράς, οι υποδομές και τα φορτία δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών των ευρωπαϊκών κρατών με LNG και η γηραιά ήπειρος δεν είναι έτοιμη να αποκοπεί από τις εισαγωγές φυσικού αερίου, είτε αυτό καταφθάνει μέσω αγωγών είτε μέσω φορτίων LNG. Και μάλιστα, δεν μπορεί ούτε να διαφοροποιήσει σημαντικά τις πηγές της γιατί κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες η ΕΕ έχασε πολύτιμο χρόνο σε μελέτες και εγκρίσεις έργων υποδομών που αν τα είχε εξαρχής αντιμετωπίσει ως έργα κοινού ενδιαφέροντος θα είχε αυτή τη στιγμή μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών.
Πηγές της αγοράς: Η ΕΕ πληρώνει το λάθος να μη χρηματοδοτήσει επενδύσεις για φυσικό αέριο
Η Ευρώπη εργάζεται για να απογαλακτιστεί από το ρωσικό φυσικό αέριο εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων με τη Μόσχα και αβέβαιης προμήθειας μέσω των αγωγών από τη Ρωσία, η οποία περιορίστηκε αυτό το καλοκαίρι. Εκτός από την εισαγωγή όγκων ρεκόρ LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν να κατασκευάσουν περισσότερες υποδομές για να φιλοξενήσουν μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου από άλλες πηγές εκτός της Ρωσίας.
Τα ευρωπαϊκά κράτη προτείνουν διαφορετικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της κρίσης, κάτι που είναι ενδεικτικό της διαφοροποίησης των πηγών από τις οποίες ήδη προμηθεύονται ενέργεια αλλά και των εγχώριων αναγκών τους.
Πριν από λίγες ημέρες, το γαλλικό υπουργείο Ενέργειας υποστήριξε ότι νέοι τερματικοί σταθμοί LNG στη βόρεια και ανατολική Ευρώπη θα ήταν μια καλύτερη επιλογή για την ανακούφιση της ευρωπαϊκής κρίσης φυσικού αερίου από έναν νέο αγωγό φυσικού αερίου από την Ισπανία στη Γαλλία. Στο ίδιο πνεύμα, υποστήριξε ότι ένας νέος αγωγός φυσικού αερίου μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας θα χρειαζόταν χρόνια για να τεθεί σε λειτουργία και θα κόστιζε τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Από την άλλη, η Ισπανίδα υπουργός Ενέργειας, Τερέσα Ριμπέρα, υποστήριξε την κατασκευή του αγωγού εκτιμώντας ότι η νέα σύνδεση θα μπορούσε να ξεκινήσει να λειτουργεί σε περίπου εννέα μήνες.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς συζήτησε επίσης την ιδέα ενός αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει την Πορτογαλία, την Ισπανία και την κεντρική Ευρώπη μέσω Γαλλίας και δήλωσε ότι υποστηρίζει τη νέα σύνδεση. Η Ισπανία δεν εξαρτάται από το φυσικό αέριο από τη Ρωσία, αλλά έχει έξι τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG και βρίσκεται στη διαδρομή των αγωγών από τη Βόρεια Αφρική προς την Ευρώπη. Ωστόσο, η χώρα δεν συνδέεται καλά μέσω αγωγών με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, περιορίζοντας την ευρωπαϊκή πρόσβαση στις εισαγωγές LNG.
Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητούσε φυσικό αέριο από τα γιγάντια αποθέματα της Κασπίας Θάλασσας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μεγάλα έργα αγωγών έχουν συζητηθεί και ξεχαστεί, με αποτέλεσμα να έχει αυξηθεί η εξάρτηση του μπλοκ από το ρωσικό αέριο.
Η Ρωσία, όπως προέβλεπαν εδώ και καιρό παράγοντες της αγοράς, χρησιμοποιεί τώρα τον σφιχτό εφοδιασμό στην ΕΕ για να προσπαθήσει να επιβάλει τους δικούς της όρους στον πόλεμό της στην Ουκρανία. Από την άλλη, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, προσπαθεί απεγνωσμένα να προμηθευτεί επιπλέον όγκους φυσικού αερίου ενώ διεθνείς παράγοντες της αγοράς αναγνωρίζουν πλέον ότι οι Βρυξέλλες πιάστηκαν στον ύπνο όσον αφορά στις υποδομές στη "γειτονιά τους' καθώς μόλις το 2020 άρχισαν τελικά να ρέουν μικρές ποσότητες προς την Ευρώπη κατά μήκος του λεγόμενου «Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου».
Πρόσφατα, στο Μπακού, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξασφάλισε μια μη δεσμευτική υπόσχεση ότι αυτές οι προμήθειες μπορεί να διπλασιαστούν στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως (bcm) έως το 2027.Όμως, αυτό είναι ένα ασήμαντο ποσό συγκρινόμενο με τα 155 bcm, που είναι αυτό που παρείχε η Ρωσία πέρυσι, καλύπτοντας το 40% της ζήτησης της ΕΕ.
Σύμφωνα με πηγές της αγοράς, το βασικό πρόβλημα έγκειται στην επιμονή των Βρυξελλών οι αγωγοί να αναπτύσσονται από ιδιωτικές εταιρείες και να είναι «εμπορικά βιώσιμοι». Η ΕΕ δεν ήταν διατεθειμένη να εξασφαλίσει την απαραίτητη υποδομή, υποθέτοντας ότι οι δυνάμεις της αγοράς θα αναλάμβαναν το προβάδισμα. Ίσως αυτό θα συνέβαινε σε έναν κόσμο τέλειου ανταγωνισμού. Αλλά οι δυνάμεις της αγοράς δεν μπόρεσαν να ανταγωνιστούν τη Gazprom, ένα ρωσικό μονοπώλιο που παίζει με τους δικούς του κανόνες.
Η λύση στη συγκεκριμένη περίπτωση θα ήταν να χρηματοδοτηθούν τέτοιες υποδομές ως έργα κοινού ενδιαφέροντος εφόσον θα κρίνονταν «εμπορικά βιώσιμα», μια ετικέτα η οποία δεν είναι ούτε μη ρεαλιστική ούτε άπιαστη καθώς το μόνο που απαιτεί είναι οι Ευρωπαίοι να υπογράψουν συμβόλαια για να αγοράσουν το φυσικό αέριο από την εκάστοτε πηγή, κάτι που εγγυάται μια ροή εσόδων και δίνει τη δυνατότητα στις τράπεζες να παρέχουν τη χρηματοδότηση που απαιτείται για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων και των αγωγών για την παράδοση του φυσικού αερίου.
Τι μαρτυρά η ιστορία - Tα έργα που ναυάγησαν και τα έργα που επέζησαν
Τα σχέδια για τον αγωγό South Caucasus είχαν εμπνεύσει ευρωπαϊκές εταιρείες και το 2002 η OMV της Αυστρίας σχημάτισε κοινοπραξία με τους κρατικούς φορείς εκμετάλλευσης μεταφοράς φυσικού αερίου της Τουρκίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Ουγγαρίας για την ανάπτυξη σχεδίων για τον αγωγό Nabucco για τη μεταφορά αερίου από πολλές πηγές της Κασπίας
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τελικά ενδιαφέρθηκε, χρηματοδοτώντας το μισό κόστος μιας μελέτης σκοπιμότητας. Όμως, μόλις έξι χρόνια αργότερα, με τη δημοσίευση της «Δεύτερης Στρατηγικής Ενεργειακής Ανασκόπησης» της ΕΕ το 2008, η ανησυχία για την αυξανόμενη εξάρτηση από τη Ρωσία εξελίχθηκε σε πραγματική πολιτική για την ανάπτυξη ενός «Νότιου Διαδρόμου Αερίου». Η ανασκόπηση ανέφερε: "Πρέπει να αναπτυχθεί ένας νότιος διάδρομος φυσικού αερίου για την προμήθεια φυσικού αερίου από πηγές της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής, ο οποίος θα μπορούσε ενδεχομένως να καλύψει σημαντικό μέρος των μελλοντικών αναγκών της ΕΕ. Αυτή είναι μια από τις υψηλότερες προτεραιότητες ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ."
Ωστόσο, οι Βρυξέλλες παρέμειναν δεσμευμένες στην ιδέα ότι η ανάπτυξη ενός τέτοιου έργου ήταν δουλειά για τον ιδιωτικό τομέα. Δεν κατάφεραν να δώσουν ώθηση στο Nabucco ή οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχου έργου.
Από την άλλη, εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε δεσμευτεί επαρκώς στη δημιουργία του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, θα μπορούσε να είχε χαρακτηρίσει τον Nabucco ως έργο «στρατηγικής σημασίας» και να εξασφαλίσει εγγυημένη χρηματοδότηση, διασφαλίζοντας την κατασκευή του αγωγού. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση του να ανακοινώνει ότι θα χρηματοδοτήσει τον δικό της αγωγό (31 bcm) μέσω της Τουρκίας, τον Trans Anatolian Pipeline (TANAP), μια κίνηση που ουσιαστικά σκότωσε τον Nabucco.
Η κατασκευή ξεκίνησε το 2015. Αφού πέρασε στην Ελλάδα, ο TANAP συνδέθηκε με έναν από τους ανταγωνιστές του Nabucco, τον Trans-Adriatic Pipeline (TAP). Η προμήθεια στην Τουρκία ξεκίνησε το 2018, με το φυσικό αέριο να ρέει τελικά στην Ιταλία στα τέλη του 2020. Είκοσι ένα χρόνια μετά την πρώτη σοβαρή συζήτηση για τη μεταφορά φυσικού αερίου της Κασπίας στην Ευρώπη και 12 χρόνια αφότου ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου έγινε πολιτική της ΕΕ, η αγορά είχε επιτέλους παραδώσει αέριο από την Κασπία στους ευρωπαίους καταναλωτές.
Αλλά ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου μεταφέρει μόλις 10 bcm στην Ευρώπη (φέτος το ποσό αναμένεται να αυξηθεί στα 12 bcm). Και ίσως κάτι τέτοιο να μην θεωρείται ούτε επιτυχής ούτε επαρκής λύση σε μια περίοδο όπου η ΕΕ προσπαθεί να απεξαρτηθεί από Ρωσία.
