«Στη σκιά» των δυσοίωνων προβλέψεων των ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών, οι οποίες σε μελέτη τους που εκδόθηκε πριν από λίγα 24ωρα εκτιμούν πολύ πιθανό να υπάρξει το 2023 νέα αύξηση των τιμών ενέργειας, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για επιδείνωση της ενεργειακής φτώχειας, ξεκινά από σήμερα η νέα διήμερη Άτυπη Σύνοδος των Ευρωπαίων υπουργών Ενέργειας, με αντικείμενο τη δρομολόγηση νέων μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Αν και τα κράτη-μέλη διαφωνούν σε ορισμένα από τα εισηγούμενα μέτρα (και κυρίως στο πλαφόν στο αέριο), όλες οι χώρες φαίνεται να μοιράζονται την πεποίθηση ότι η ενεργειακή κρίση κάθε άλλο παρά αποκλιμακώνεται. Επομένως, εκτιμούν πως χρειάζονται και άλλες πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για την προστασία των ευρωπαϊκών οικονομιών και κοινωνιών.
Την ίδια εικόνα «μεταφέρει» και η μελέτη για τις λιανικές τιμές ενέργειας το 2021 του ACER (Οργανισμού της ΕΕ για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας). Η μελέτη όχι μόνο καταγράφει το ανοδικό ράλι του ενεργειακού κόστους για νοικοκυριά και επιχειρήσεις που ξεκίνησε από τα τέλη του 2021, αλλά και εκτιμά ότι η κρίση θα συνεχιστεί και το υπόλοιπο 2022, επεκτεινόμενη πιθανότατα και στο 2023.
Σε αυτό το πλαίσιο, επισημαίνει την αναγκαιότητα να υπάρξει διευρυμένο «δίχτυ προστασίας» των καταναλωτών. «Είναι δυστυχώς πιθανό ότι, με τις αυξήσεις των τιμών, μια μερίδα καταναλωτών που δεν χρειάστηκε ποτέ στο παρελθόν οικονομική υποστήριξη να βρεθεί στην ανάγκη οικονομικής αρωγής ώστε να αντεπεξέλθει στους λογαριασμούς ενέργειας», σημειώνεται στην έκθεση χαρακτηριστικά.
Άλμα των εξόδων για ενέργεια των ελληνικών νοικοκυριών
Αν και η μελέτη αφορά την εξέλιξη των τιμών ρεύματος και αερίου του 2021, εντούτοις δίνει μία εικόνα και για τη χρονιά που διανύουμε, καταγράφοντας την επίπτωση στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς ανά την Ευρώπη, από την «έκρηξη» του ενεργειακού κόστους εντός του 2022. Για να αποτυπωθεί αυτή η επίπτωση, ο ACER χρησιμοποιεί ως δείκτη το ποσοστό στο οποίο αντιστοιχούν οι λογαριασμοί ρεύματος και αερίου σε κάθε χώρα, ως προς το διαθέσιμο εισόδημα των κατοίκων της (προσαρμοσμένο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, PPS).
Αν και στη συντριπτική πλειονότητα των κρατών-μελών το σχετικό ποσοστό είναι σημαντικά ενισχυμένο για το 2022, ορισμένες χώρες (Ιταλία, Ολλανδία) ξεχωρίζουν για το άλμα των ενεργειακών επιβαρύνσεων. Σε αυτές τις χώρες συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα, με το κόστος του ρεύματος να ξεπερνά φέτος το 6% του διαθέσιμου εισοδήματος, από λίγο παραπάνω από 4% που ήταν το 2020.
Ανάλογη είναι η εικόνα και για το φυσικό αέριο, όπου το κόστος του καυσίμου εκτινάχθηκε το 2002 πάνω από το 12% του διαθέσιμου εισοδήματος στην Ελλάδα, όταν το 2020 ήταν κάτω από 5%. Τόσο στο ρεύμα όσο και στο αέριο, η χώρα μας κατατάσσεται στην 3η θέση, δηλαδή οι λογαριασμοί των δύο προϊόντων έχουν το τρίτο μεγαλύτερο «αποτύπωμα» πανευρωπαϊκά στο διαθέσιμο εισόδημα, το οποίο συνδυαστικά ξεπερνά το 18%.
Άνοδος 7,5% στην τιμή του ρεύματος το 2021
Αν και η ενεργειακή κρίση ξεκίνησε μόλις το φθινόπωρο του 2021, κατάφερε να αφήσει αισθητό «αποτύπωμα» στο ενεργειακό κόστος. Έτσι, σύμφωνα με τη μελέτη η τιμή ρεύματος για το μέσο ευρωπαϊκό νοικοκυριό αυξήθηκε κατά 7,5% στα 22,9 λεπτά του ευρώ ανά Κιλοβατώρα, συγκριτικά με το 2020. Για τις βιομηχανίες η αύξηση ήταν ακόμη μεγαλύτερη, στο 19%, με το 2021 να γίνεται η τρίτη συνεχόμενη χρονιά ανατιμήσεων.
Ανοδική ήταν η εικόνα και για το κόστος αερίου, με αύξηση 4,4% στους οικιακούς καταναλωτές και το μέσο τιμολόγιο να διαμορφώνεται στα 7,1 λεπτά του ευρώ ανά κιλοβατώρα. Η αύξηση ήταν εξαιρετικά μεγαλύτερη στα εμπορικά τιμολόγια, καθώς άγγιξε το 95,4%.
Με δεδομένο ότι οι αυξήσεις συνεχίστηκαν όλο το 2022 και δεν φαίνεται να ανακόπτονται ούτε το επόμενο έτος, ο ACER σημειώνεται πως οι εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές Ενέργειας θα πρέπει να προωθήσουν τρόπους ώστε οι προμηθευτές να στηρίξουν προληπτικά τους πελάτες τους, πριν εκείνοι αρχίσουν να καθυστερούν τις εξοφλήσεις των λογαριασμών. Ένα τέτοια μέτρο θα μπορούσε να είναι ο διακανονισμός εξόφλησης των λογαριασμών πριν από την επικείμενη χειμερινή περίοδο, ώστε να περιορισθεί η επίπτωση των «φουσκωμένων» χρεώσεων.
Η συνέχιση της κρίσης, σύμφωνα με τη μελέτη, αυξάνει τον κίνδυνο επιδείνωσης της ενεργειακής κρίσης κατά τη χειμερινή περίοδο που βρίσκεται προ των πυλών. Κίνδυνος που έχει ξεκινήσει να αναφύεται από τα τέλη του 2021, με την πρώτη φάση εκτίναξης των τιμών.
Μάλιστα, από τα στοιχεία του 2020 που επικαλείται η μελέτη, φαίνεται πως και πριν από την ενεργειακή κρίση τα ευάλωτα νοικοκυριά αντιμετώπιζαν σημαντικές δυσκολίες στο να αντεπεξέλθουν στα έξοδα για ενέργεια. Με βάση αυτά τα στοιχεία, οι δυσκολίες είναι ιδιαίτερα μεγάλες στην Ελλάδα. Έτσι, η χώρα μας κατατάσσεται 3η με κριτήριο το ποσοστό ευάλωτων καταναλωτών που δεν μπορούν να θερμάνουν επαρκώς την κατοικία τους (39,2%), όπως και στην 1η θέση για το ποσοστό των ευάλωτων νοικοκυριών που έχει ληξιπρόθεσμους λογαριασμούς ενέργειας (50%).
Ποια νέα μέτρα θεωρούνται «ώριμα» για συμφωνία
Από τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στην επιστολή της Προέδρου της Κομισιόν, εκτός απροόπτου από την Άτυπη Σύνοδο θα δρομολογηθεί η πρωτοβουλία επαναδιαπραγμάτευσης με τους αξιόπιστους διεθνείς προμηθευτές της Ευρώπης (δηλαδή πλην της Ρωσίας), για την εφαρμογή ενός φάσματος ανώτατων τιμών στις εισαγωγές καυσίμου (τόσο αγωγού όσο και LNG). Το ίδιο ισχύει και με την ενίσχυση του ρόλου της πλατφόρμας κοινών προμηθειών αερίου, ώστε τα ευρωπαϊκά κράτη να πετυχαίνουν καλύτερες τιμές, χωρίς να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τη διασφάλιση ποσοτήτων.
Αντίθετα, πιο θολό είναι το τοπίο αναφορικά με το πλαφόν στο αέριο. Όσον αφορά την πρόταση της «Ομάδας των 4 χωρών», στις οποίες συμμετέχει και η Ελλάδα, αν και υπάρχουν σημεία σύγκλισης με χώρες όπως η Γερμανία που διαφωνούν, ακόμη δεν έχει βρεθεί κοινός τόπος. Σε αυτό το πλαίσιο, όπως σημείωσε σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, η Άτυπη Σύνοδος θα αποτελέσει ευκαιρία να συνεχιστούν οι διαβουλεύσεις, ώστε να πειστούν και τα υπόλοιπα κράτη.
Εκτιμάται ότι για το θέμα θα μπορούσε να επιτευχθεί μία συμφωνία μόνο με την παράλληλη εφαρμογή ακόμη πιο φιλόδοξων και υποχρεωτικών στόχων για την εξοικονόμηση ενέργειας. Ανάλογες δικλείδες ασφάλειας, μεταξύ των οποίων και χρηματοδοτικές απαιτούνται και για μία συμφωνία σε πλαφόν μόνο στο αέριο για ηλεκτροπαραγωγή – πρόταση στην οποία εγείρει ενστάσεις η ελληνική πλευρά.
Αναλυτές προβλέπουν ότι μέσα στην Άτυπη Σύνοδο θα γίνει ένα ακόμη βήμα προσέγγισης, ώστε η όποια παρέμβαση στο αέριο να «κλειδώσει» τις επόμενες εβδομάδες και να επικυρωθεί είτε στην Σύνοδο Κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου, είτε σε νέα έκτακτη Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας, τον Νοέμβριο.
