Η πρόταση που ανακοίνωσε η Επιτροπή για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ αποτιμάται πλέον ενδελεχώς από τα οικονομικά επιτελεία των κρατών. Σύμφωνα με την πρώτη εικόνα που μεταφέρουν κοινοτικές πηγές, δίνει και στην Ελλάδα σαφώς μεγαλύτερη ευελιξία (χρονική αλλά και στην επιλογή των κατάλληλων πολιτικών προσαρμογής) στον νέο στόχο προσαρμογής: στη συγκράτηση των δαπανών σε ρυθμό πιο χαμηλό από την πορεία του ΑΕΠ, ώστε να διασφαλισθεί η σταθερή μείωση του χρέους.
Επιπλέον εκτιμάται πως η Ελλάδα λόγω του υψηλού πληθωρισμού και της ισχυρότερης του μέσου όρου της ΕΕ ανόδου του ΑΕΠ έχει μία «αβάντα» από τώρα, ακόμη και με τους ισχύοντες κανόνες, στην ταχύτητα απομείωσης του χρέους. Αυτό ισχύει, τουλάχιστον για τα πρώτα χρόνια κάτι που διευκολύνει τη θέση της χώρας.
Για την Ελλάδα θετικό στοιχείο είναι επίσης, σύμφωνα με κοινοτικές πήγες, ότι έχει ήδη ένα εκτεταμένο σχέδιο μεταρρυθμίσεων (μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης). Βεβαίως επισημαίνουν καθώς αυτοί οι κανόνες όταν οριστικοποιηθούν θα φτιαχτούν για να ισχύσουν για δεκαετίες, έχουν σημασία όλα τα ψιλά γράμματα, ούτως ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες κάθε κράτους υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.
Η διαπραγμάτευση
Η εν λόγω πρόταση τώρα θα μπει σε ουσιαστικά σε διαπραγμάτευση και μάλιστα βαλόμενη εκ των προτέρων και από τον Νότο (που ζητά πιο πολλά) και από τον γερμανικό άξονα (που αντιδρά και με αυτό το σχέδιο). Ο λόγος για ένα σχέδιο που είναι φανερά μια προσπάθεια συμβιβασμού, όπως φάνηκε και από τις (πολλές) αναβολές στην παρουσίαση της πρότασης αλλά και από τις πολλές «απουσίες» προτάσεων που είχαν πέσει στο τραπέζι: δεν υπάρχει σαφής αναφορά σε νέο αναπτυξιακό εργαλείο (όπως τα δάνεια του SURE), ως πρόσθετη πηγή στήριξης για την ανάκαμψη από τη νέα κρίση. Επίσης, ο χρυσός κανόνας δαπανών που πολλά κράτη είχαν ζητήσει - περιλαμβανομένης της Ελλάδας - για την εξαίρεση παρεμβάσεων για επενδύσεις ή για την για την αμυντική θωράκιση και το προσφυγικό παραμένει στα χαρτιά.
Τα βασικά σημεία προτάσεων
Στα βασικά στοιχεία της πρότασης της Κομισιόν περιλαμβάνονται τα εξής:
* Προωθείται ένα νέο πλέγμα δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ αλλά και συνδέονται με όλο το πλέγμα της παρακολούθησης κάθε κράτους (και για τις μεταρρυθμίσεις, τις επενδύσεις και άλλες «μακροοικονομικές» αποκλίσεις σε επενδύσεις, εξαγωγές, ανεργία κλπ). Δηλαδή όλο το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η Εποππεία, το Ταμείο Ανάκαμψης κλπ ουσιαστικά ενοποιούνται ή συνδέονται πιο στενά.
*Αλλάζει εμμέσως τον ανεφάρμοστο για κράτη όπως η Ελλάδα και η Ιταλία κανόνα μείωσης του χρέους γιατί παράλληλα με αυτόν ενισχύει τον δείκτη πορείας καθαρών πρωτογενών δαπανών ως το βασικό «ορόσημο». Πιο αναλυτικά, διατηρούνται οι υφιστάμενοι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας (σ.σ. και όχι της συνθήκης της ΕΕ) για το έλλειμμα που πρέπει να είναι το πολύ στο 3% του ΑΕΠ και για χρέος (σ.σ. παραμένει ως όρος η μείωση του κατά 1/20ο ετησίως στο σκέλος που ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ). Παράλληλα όμως ισχυροποιείται ένας άλλος δείκτης που υπάρχει και ανάγεται στο βασικό κριτήριο. Είναι ο δείκτης «καθαρών πρωτογενών δαπανών» χωρίς δαπάνες για τόκους κάποιες παρεμβάσεις για την ανεργία κλπ.
*Προβλέπει συμφωνίες ανά κράτος για τον τρόπο άσκησης της δημοσιονομικής πολιτικής. Θα εμπεριέχουν πολιτικές εθνικής ιδιοκτησίας (στο πρότυπο του Ταμείου Ανάκαμψης), αλλά και πολλές ταχύτητες στο βαθμό δυσκολίας ανάλογα με το ύψος του χρέους. Ο δείκτης δαπανών θα ορίζεται διαφορετικά σε κάθε κράτος και πάντα με ορόσημο να μην ξεπερνά η άνοδος αυτήν της ανόδου του ΑΕΠ, ενώ το κράτος θα προτείνει το μείγμα πολιτικής (πχ για να εντάξει και το κόστος επενδύσεων) και μεταρρυθμίσεις ως «αντάλλαγμα» μεγαλύτερης ευελιξίας αποδεικνύοντας πως αυτές έχουν αναπτυξιακό πρόσιμο.
*Η βασική πολιτική συμφωνία θα είναι 4ετής. Δηλαδή θα χαράσσεται δεσμευτική πολιτική που θα συμφωνείται πολιτικά στην ΕΕ. Τα κράτη έχουν πρόσθετη ευελιξία για επιπλέον 3 έτη προσαρμογής αν το ζητήσουν (με επιπλέον δεσμεύσεις). Τα κράτη με πιο χαμηλό χρέος θα δεσμεύονται αρχικά για 3 έτη.
*Η Ελλάδα και η Ιταλία ως κράτη με πολύ υψηλό χρέος μπαίνουν σε μία ειδική κατηγορία. Ονοματίζονται με σαφήνεια ακόμη και στα κείμενα της πρότασης. Γενικά διαμορφώνονται 3 ταχύτητες χωρών ανάλογα με το χρέος και – κατά συνέπεια – με την αυστηρότητα του κανόνα δαπανών. Επίσης εισάγεται στην εποπτεία το πεδίο των μακροοικονομικών ανισορροπιών που μέχρι σήμερα δεν εφαρμοζόταν ουσιαστικά σε όρους κυρώσεων με την Ελλάδα να είναι ένα από τα κράτη με τις πιο υψηλές αντισορροπίες (διεθνής επενδυτική θέση, ανεργία κλπ)
* Εισάγεται ένα πλέγμα κυρώσεων μαζί με έναν πολυεπίπεδο μηχανισμό ελέγχου. Με την Κομισιόν να έχει έναν κυρίαρχο ρόλο στα διάφορα στάδια της διαδικασίας από τη διαπραγμάτευση της πολιτικής έως την επιτήρηση.
* Αλλάζει και η μεταπρογραμματική εποπτεία αναφορικά με το πως θα γίνεται η παρακολούθηση και το που θα εστιάζει. Θα εστιάζει στην αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση, στην παρακολούθηση της εφαρμογής των ημιτελών μεταρρυθμίσεων και στην αξιολόγηση του κατά πόσον απαιτούνται διορθωτικά μέτρα στο πλαίσιο των ανησυχιών σχετικά με την ικανότητα αποπληρωμής ή της πρόσβασης στις αγορές.
Η διαπραγμάτευση
Εκτιμάται από αρμόδιους κύκλους στις Βρυξέλλες ότι αυτή η πρώτη πρόταση θα γίνει αντικείμενο μεγάλης διαπραγμάτευσης και δεν αποκλείεται να γίνουν αρκετές προσαρμογές έως το τέλος της διαδρομής. Η Κομισιόν θέλει έγκριση το ταχύτερο δυνατό με στόχο την εφαρμογή της πριν το 2024 (όταν θα πρέπει η ρήτρα διαφυγής να εκλείψει).
Δηλαδή στόχος είναι από τον Απρίλιο, όταν θα φτιάχνονται οι νέοι πολυετείς προϋπολογισμοί να ισχύσει η νέα πρόταση 4ετών δεσμεύσων για τα όρια δαπανών και για τη δημοσιονομική πορεία κάθε κράτους μαζί με το σχέδιο μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε ένα κείμενο. Αλλαγές εκτιμάται ότι θα γίνουν έως το τελικό κείμενο και στο πεδίο των κανόνων επιβολής, ενώ πιέσεις θα ασκηθούν για νέα εργαλεία χρηματοδότησης.
