Τα δημόσια έργα εξακολουθούν να αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία (σαφώς άνω του 50% - 60%) στα χαρτοφυλάκια συμβάσεων μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων, με τη διείσδυση πάντως των έργων ΣΔΙΤ (και Παραχωρήσεων) να διευρύνεται συνεχώς, ενώ και η «γκάμα» των ιδιωτικών projects (κτηριακά, τουρισμός κ.α.) αρχίζει να παίζει τον δικό της ρόλο στη σύνθεση του ανεκτέλεστου των ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΒΑΞ, ΕΛΛΑΚΤΩΡ, INTRAKAT, ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ.
Την ίδια ώρα, σε κάποιους τομείς υποδομών, συγκεκριμένοι όμιλοι είτε έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή ή τείνουν να διεκδικήσουν συγκριτικό πλεονέκτημα, όπως έχει συμβεί για παράδειγμα με τις ΑΚΤΩΡ (όμιλος Ελλάκτωρ), ΑΒΑΞ σε έργα Μετρό, τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και την Intrakat στο «μέτωπο» των αεροδρομίων, της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ σε ενέργεια και ιδιωτικά έργα, δίχως βέβαια αυτό να σημαίνει ότι τα γκρουπ απουσιάζουν από άλλους «χώρους» (οδικά, όπου οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΒΑΞ, ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις κυριαρχούν κ.λπ.).
Tο ανεκτέλεστο υπόλοιπο των ήδη υπογεγραμμένων συμβάσεων των «Big 5» υπερβαίνει τα 10-10,5 δισ. ευρώ, ενώ αναμένεται να ξεπεράσει τα 15 δισ. ευρώ τα αμέσως προσεχή έτη, δίχως να υπολογίζονται τα projects που χρηματοδοτεί εξ ολοκλήρου ο ιδιωτικός τομέας. Για αυτό και όλα τα μεγάλα γκρουπ κάνουν κινήσεις ενίσχυσης, κεφαλαιακής ή σε εταιρείες/στελέχη/δυναμικό/
Η δυναμική, ο ρόλος του «μίγματος», οι εστίες προβληματισμού
Πρόσφατα, ο υφυπουργός Υποδομών, Γ. Καραγιάννης, αναφερόμενος στη μεγάλη δυναμική του κατασκευαστικού κλάδου, εκτίμησε πως «θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια καθώς σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία το ποσοστό επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα θα φτάσει έως το 8,1% το 2025 από 4% του ΑΕΠ το 2020». Για ένα ποσό 20 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια σε έργα υποδομής, ΣΔΙΤ και παραχωρήσεις έκανε λόγω πρόσφατα και ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, παρουσιάζοντας το «διπλό» spin off, δηλαδή τις δύο θυγατρικές του σε Κατασκευές και Παραχωρήσεις.
Βέβαια, πέραν από το ύψους του ανεκτέλεστου, προφανώς βασικό ρόλο παίζει και η σύνθεσή του. Αν δηλαδή έχει «χτιστεί» με κριτήριο τη βιωσιμότητα της εταιρείας ή με αυτοσκοπό την αύξηση του χαρτοφυλακίου αλλά οδηγεί τελικά στην παραγωγή ζημιών, αν κάθε εταιρεία είναι σε θέση να φέρει εις πέρας τα έργα ή απλά προχώρησε σε «συσσώρευση» πέρα από τις δυνατότητες κατασκευής, αν υπάρχει υγιές μείγμα έργων που μετριάζει το ρίσκο, διαφοροποιημένη έκθεση ανάμεσα σε δημόσια, ιδιωτικά και αυτοχρηματοδοτούμενα έργα κ.α., όπως έχουν δηλώσει κορυφαία στελέχη του κλάδου.
Όλα αυτά, συμβαίνουν σε ένα περιβάλλον αυξημένων επιτοκίων, υψηλού πληθωρισμού, ενεργειακού κόστους και ανατιμήσεων στα οικοδομικά υλικά που ήδη επηρεάζουν έργα και προϋπολογισμούς, με το αρμόδιο υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών να προσπαθεί να παρέμβει «πυροσβεστικά» και τα γκρουπ αφενός να ελπίζουν σε αποκλιμάκωση, αφετέρου να λαμβάνουν τα μέτρα τους και μέσα από την υποβολή πιο χαμηλών προσφορών (ή/και εκπτώσεων).
Τα δημόσια έργα και οι ΣΔΙΤ/Παραχωρήσεις
Το κατά πόσο θα μεταβληθεί η σύνθεση των χαρτοφυλακίων και του ανεκτέλεστου κάθε γκρουπ θα εξαρτηθεί βέβαια και από τις… ειδικότερες συνθήκες, δηλαδή, ποιος από τους ομίλους θα «κερδίζει» ανά περίσταση κάθε διαγωνισμό. Γιατί, για παράδειγμα, τα έργα Μετρό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (όχι του ιδιώτη) έχουν να κάνουν με δημόσιες συμβάσεις και μάλιστα υψηλού προϋπολογισμού. Παράλληλα, ως δημόσια έργα «βγαίνουν» ενεργειακά projects, κτήρια, φράγματα κ.α., κατά συνέπεια το «καλάθι» του public sector δύσκολα θα μειωθεί και μάλιστα δραστικά. Αξίζει δε να συνυπολογίσουμε ότι μέσα στο 2023 θα έχουμε λογικά αναδόχους για τα 6 μεγάλα σιδηροδρομικά έργα που προωθεί η ΕΡΓΟΣΕ (με ανταγωνιστικό διάλογο) σχεδόν 4,5 δισ. ευρώ, αλλά και για τον Προαστιακό Δυτικής Αττικής, ενώ έπονται και σημαντικές οδικές συμβάσεις (π.χ. Δυτικής Περιφερειακής Αιγάλεω με την Εθνική Οδό, καθώς και ο οδικός άξονας Ιωάννινα – Κακαβιά), έργα για μονάδες αποβλήτων κ.α. Υπενθυμίζεται, δε, ότι πέρυσι τον Φεβρουάριο «βγήκε πακέτο» οδικών έργων συνολικού ύψους άνω του 1 δισ. ευρώ (επέκταση Κύμης, τμήμα του ΒΟΑΚ, Μπράλος – Άμφισσα, Παράκαμψη Χαλκίδας) που έχουν αναδόχους και προχώρησαν ως δημόσια μοντέλα. Το δε αυξημένο ΠΔΕ και το ΕΣΠΑ των προσεχών ετών είναι ένας επιπλέον «κουβάς» για διάφορες συμβάσεις.
Ωστόσο, σταδιακά διευρύνεται ο «χώρος» για ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεις καθώς τα μοντέλα αυτά κινητοποιούν ιδιωτικά κεφάλαια, μειώνουν τη χρηματοδοτική συμμετοχή του δημοσίου (άμεσα, γιατί θα δίνει πληρωμές διαθεσιμότητας για πολλά χρόνια), εγγυώνται μακροχρόνια έσοδα και μερίσματα. Όπως άλλωστε έχει αναφέρει το insider.gr, «τρέχουν» διάφοροι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ για κτήρια, οδικούς άξονες, φράγματα, απορρίμματα κ.α. πολλών δις ευρώ συνολικά. «Πακέτο» που μεγαλώνει να προσθέσουμε και ΣΔΙΤ του ΟΣΕ και άλλων Οργανισμών, φορέων και υπουργείων, πέραν του Υποδομών & Μεταφορών. Επιπρόσθετα, όπως έχει αναφέρει το insider.gr, τέλος Μαρτίου θα δοθούν προσφορές για τη mega Παραχώρηση του ΒΟΑΚ (1,5 δισ. ευρώ), και τέλη Μαΐου (με αρχές Ιουνίου αν χρειαστεί) οι προσφορές για τη νέα 25ετή σύμβαση της Αττικής Οδού, η οποία όμως δεν έχει κατασκευαστικό αντικείμενο. Σε γενικές γραμμές πάντως, έχει φανεί ότι Παραχωρήσεις και ΣΔΙΤ αποτελούν «γερό χαρτί» όχι μόνο για τα έσοδα και το τελικό οικονομικό αποτέλεσμα των γκρουπ, αλλά και στη σύνθεση των χαρτοφυλακίων τους, με αρκετές από αυτές τις συμβάσεις να έχουν και τεχνικό αντικείμενο (οδικοί άξονες, Εγνατία Οδός, ΒΟΑΚ, αεροδρόμιο Καστέλι κ.α.).
Σήμερα είναι σε διαγωνιστική διαδικασία σχεδόν 35 - 40 έργα με τη μέθοδο της Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα αλλά και ως Παραχωρήσεις. Κάποια από αυτά έχουν λάβει παρατάσεις επί παρατάσεων, κάποια ενδέχεται να τα δούμε να ολοκληρώνονται, άλλα μπορεί να καθυστερήσουν, ωστόσο, το πλήθος των διαγωνισμών που «τρέχουν» αλλά και το γεγονός ότι βρισκόμαστε πλέον σε μια εκλογική χρονιά ενδέχεται να φέρουν αλλαγές.
Ιδιωτικά projects και αναπτύξεις με «ζουμί»
Ενδιαφέρον έχει κατά πόσο ιδιωτικά projects και έργα τρίτων μπορούν προσεχώς να ενισχύσουν τη θέση τους στο χαρτοφυλάκιο των κατασκευαστών. Προφανώς και ήδη κτηριακά έργα, επενδύσεις στον τουρισμό, projects ιδιωτών (από ακίνητα και λιμάνια – προβλήτες έως το… Ελληνικό, τον Πύργο Πειραιά και άλλες επενδύσεις) ενισχύουν με δεκάδες, ή εκατοντάδες εκατ. ευρώ αθροιστικά, το ανεκτέλεστο κάποιων γκρουπ. Πλην όμως, και εφόσον δεν αλλάξει κάτι, έρχονται μεγάλες αναπτύξεις, με αυτήν στο Ελληνικό να δεσπόζει (Lamda Development), καθώς προβλέπονται Πύργος διαμερισμάτων και χιλιάδες κατοικίες ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, μονάδες υγεία και εκπαίδευσης, αθλητικές εγκαταστάσεις και πλήθος έργων. Επίσης, κτηριακά έργα, ξενοδοχεία και τουρισμός, γραφειακοί χώροι, logistics και εμπορευματικά κέντρα που αναπτύσσονται από ΑΕΕΑΠ, παραχωρησιούχους, επενδυτές και ιδιώτες, αεροδρόμια (π.χ. της Καλαμάτας αλλά και τα άλλα περιφερειακά 22 αεροδρόμια του Υπερταμείου, πέραν των δημόσιων συμβάσεων) και Καζίνο, οι διαγωνισμοί του ΤΑΙΠΕΔ (λιμάνια, μαρίνες, νοσοκομεία κ.λπ.) και πλήθος ακόμα από projects (ενέργεια κ.α.), θα αποτελέσουν πεδίο ανταγωνισμού για τα ισχυρά, και όχι μόνο, γκρουπ. Αλλά θα αποτελέσουν και «πηγή» ενίσχυσης του χαρτοφυλακίου τους.
Το προβάδισμα
Κάποια εκ των οποίων, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή έχουν αποκτήσει προβάδισμα σε κάποιους τομείς, δίχως όμως αυτό, σε καμία περίπτωση, να σημαίνει ότι ο ανταγωνισμός υστερεί ή έχει μείνει πίσω. Η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ για την ώρα θεωρείται το γκρουπ με τη μεγαλύτερη συμμετοχή σε οδικές παραχωρήσεις ενώ ως γνωστόν έχει μεγάλη παρουσία σε ενεργειακά έργα και ιδιωτικά projects (π.χ. κτηριακά), οι ΑΚΤΩΡ και ΑΒΑΞ τα τελευταία χρόνια σχεδόν μονοπώλησαν τα έργα Μετρό σε Αθήνα – Θεσσαλονίκη (δίχως να απουσιάζουν προφανώς από άλλους τομείς), η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει «μπει» δυνατά σε Καζίνο και Αεροδρόμια (διεκδικεί και αυτό της Καλαμάτας, όπως και η ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις), με την Intrakat επίσης να έχει αποκτήσει τεχνογνωσία σε αεροδρόμια (έργα Fraport, αεροδρόμιο Πάρου) σιδηρόδρομο και να έχει «λοκάρει» κλάδους ΑΠΕ – real estate. Η δε Μυτιληναίος, τελευταία, πέραν της ενέργειας, εισέρχεται σε όλα τα «μέτωπα» υποδομών (οδικά, κτηριακά, σιδηρόδρομο, φράγματα, παραχώρηση αεροδρομίων κ.α.). Επίσης, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις έχουν «απλώσει δίχτυα» και στις λιμενικές υποδομές (διαγωνισμοί ΤΑΙΠΕΔ). Ο δε όμιλος ΕΛΛΑΚΤΩΡ φαίνεται να δίνει ιδιαίτερη προσοχή και στον τομέα real estate (π.χ. και μέσω REDS).
