Την προοπτική οι μηχανισμοί ανάκτησης των υπερεσόδων των ηλεκτροπαραγωγών να αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα, ώστε για παράδειγμα να βρίσκονται σε εφεδρεία για μία επόμενη κρίση, θέτει επί τάπητος η Κομισιόν στη δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε χθες, με θέμα τη μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών χονδρεμπορικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Στόχος της διαβούλευσης είναι να αποτιμηθούν οι γνώμες φορέων και «παικτών» της αγοράς, σχετικά με μία σειρά δομικών παρεμβάσεων στον υφιστάμενο σχεδιασμό του Target Model.
Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επιστράτευσε έναν ανάλογο μηχανισμό για την ανάκτηση απευθείας από τις αγορές των υπερεσόδων των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με σκοπό τα ποσά αυτά να αξιοποιηθούν για τη χρηματοδότηση των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ρεύματος. Έτσι, από τις 7 Ιουλίου 2022 που τέθηκε σε εφαρμογή έως και σήμερα, μέσω του μέτρου έχουν ανακτηθεί 2,975 δισ. ευρώ για τις ενισχύσεις.
Ένα αντίστοιχο «εργαλείο» τέθηκε σε πανευρωπαϊκή ισχύ τον Οκτώβριο, με την έγκριση Ευρωπαϊκού Κανονισμού. Με το ελληνικό μέτρο μοιράζονται την ίδια «αρχιτεκτονική», η οποία προβλέπει τον καθορισμό ενός ανώτατου ορίου στις αποζημιώσεις των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, ώστε τα επιπλέον έσοδα να αξιοποιούνται για μέτρα στήριξης των καταναλωτών.
Λήξη ελληνικού & ευρωπαϊκού μοντέλου το επόμενο καλοκαίρι
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι τα δύο μέτρα δεν είναι πανομοιότυπα, καθώς για παράδειγμα το πλαίσιο της Κομισιόν δεν προβλέπει την εφαρμογή πλαφόν στις αποζημιώσεις των μονάδων αερίου (όπως ισχύει στην Ελλάδα). Επίσης, στο ευρωπαϊκό μοντέλο έχει εισαχθεί ένα σταθερό πλαφόν για όλες τις τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής, ίσο με 180 ευρώ ανά Μεγαβατώρα.
Αντίθετα, στο εγχώριο μοντέλο το πλαφόν είναι διακριτό ανά τεχνολογία. Μάλιστα, στις περιπτώσεις των μονάδων αερίου και των λιγνιτικών σταθμών, το ανώτατο όριο επαναπροσδιορίζεται σε μηνιαία βάση από τη ΡΑΕ, ώστε να ανταποκρίνεται περισσότερο στα πραγματικά λειτουργικά τους κόστη.
Σε κάθε περίπτωση, κοινός παρονομαστής και των δύο μοντέλων είναι ο προσωρινός τους χαρακτήρας, με τον ελληνικό μηχανισμό να εκπνέει τον Ιούλιο του 2023. Από την άλλη πλευρά, ο σχετικός ευρωπαϊκός Κανονισμός προβλέπει ότι το ευρωπαϊκό μοντέλο θα παραμείνει σε ισχύ το αργότερο έως τις 30 Ιουνίου 2023.
Τώρα ωστόσο, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης των χονδρεμπορικών αγορών ρεύματος, να υπάρξει ένας μόνιμος «διακόπτης» για τον περιορισμό των υπερεσόδων των ηλεκτροπαραγωγών (πλην των μονάδων αερίου, που έτσι κι αλλιώς δεν περιλαμβάνεται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο). Ο «διακόπτης» αυτός θα μπορεί να ενεργοποιηθεί στην περίπτωση μίας μελλοντικής κρίσης, ώστε να περιορίσει τα (αυξανόμενα τότε) έσοδα των μονάδων, υπό την προϋπόθεση ότι η παραμονή του δεν θα θέτει προσκόμματα στις επενδύσεις για την απανθρακοποίηση του ενεργειακού μίγματος.
«Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης των κανόνων της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είναι εάν, εκτός από τη στήριξη σε μακροπρόθεσμους μηχανισμούς τιμολόγησης, αυτοί οι περιορισμοί εσόδων για τις υπο-οριακές μονάδες (σ.σ. εξαιρώντας τις μονάδες αερίου) θα πρέπει να διατηρηθούν πέρα από την υφιστάμενη ημερομηνία λήξης», σημειώνεται χαρακτηριστικά στη διαβούλευση.
Στόχος το μεγαλύτερο όφελος για τους καταναλωτές από τις ΑΠΕ
Η δημόσια διαβούλευση ολοκληρώνεται τον Μάρτιο, με σκοπό να μπουν στις ράγες δομικές αλλαγές στις ευρωπαϊκές χονδρεμπορικές ηλεκτρισμού. Σύμφωνα με την Κομισιόν, η μεταρρύθμιση του Target Model είναι αναγκαία, καθώς η ενεργειακή κρίση ανέδειξε ευάλωτα σημεία στον υφιστάμενο σχεδιασμό του. Σημεία που, όπως επισημαίνουν οι Βρυξέλλες, είχαν ως αποτέλεσμα να υπάρξει σωρεία ad hoc παρεμβάσεων στη διάρκεια της κρίσης.
Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, η βασική ευπάθεια που αναδείχθηκε είναι η «έκθεση» του Target Model στις τιμές του φυσικού αερίου, με συνέπεια οι χονδρεμπορικές τιμές να εκτοξευθούν στα ύψη. Έτσι, παρά το γεγονός ότι οι ΑΠΕ κατέχουν ήδη σημαντικό μερίδιο στο ευρωπαϊκό ενεργειακό μίγμα, δεν μπόρεσαν να αποτελέσουν «ανάχωμα» στην εκτόξευση του κόστους.
Σε αυτό το πλαίσιο, στόχος των παρεμβάσεων είναι οι ανανεώσιμες πηγές να αποκτήσουν το μεγαλύτερο δυνατό «αποτύπωμα» στη διαμόρφωση των χονδρεμπορικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας (και κατά συνέπεια των λιανικών τιμών) και αντίθετα τη μικρότερη εξάρτηση από τις διακυμάνσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων. Με άλλα λόγια, στόχος είναι να διασφαλισθεί ότι η «πράσινη» διείσδυση θα έχει το μέγιστο δυνατό όφελος στο κόστος που καλείται να καταβάλλει ένας καταναλωτής για να καλύψει τις ανάγκες του σε ρεύμα.
Ενίσχυση των μακροπρόθεσμων συμβολαίων
«Ασπίδα προστασίας» των καταναλωτών από τις διακυμάνσεις των ορυκτών καυσίμων, σύμφωνα με την Κομισιόν, θα είναι η ενίσχυση των μακροπρόθεσμων συμβολαίων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία θα προέρχεται από υπο-οριακές μονάδες (πλην του φυσικού αερίου). Μία τέτοια μορφή μακροχρόνιων διμερών συμβολαίων είναι τα PPAs, με την Κοσμιόν να προτείνει τρόπους για την αύξηση του μεριδίου τους στο σύνολο των αγοραπωλησιών ηλεκτρισμού.
Δεύτερη εναλλακτική λύση αποτελούν οι αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφορών (two way contracts of difference, CfDs), όπως οι συμβάσεις λειτουργικής Ενίσχυσης διαφορικής ενίσχυσης (Feed in Premium) που υπογράφουν και στη χώρα μας σχεδόν όλα τα νέα έργα ΑΠΕ με την πολιτεία, ώστε να απολαμβάνουν εγγυημένη και σταθερή «ταρίφα» για μια 20ετία.
Μεταξύ των τρόπων ενίσχυσης αυτών των συμβάσεων, η Κομισιόν εισηγείται να μην αξιοποιηθούν μόνο σε νέες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες, αλλά και σε υφιστάμενες.
