Η πρωτοφανής έξαρση της βίας και της παραβατικότητας μεταξύ των ανηλίκων προβληματίζει τους ειδικούς, τους φορείς και την κοινωνία. Για την αντιμετώπισή της και κυρίως για την πρόληψή της επιχειρούμε να κατανοήσουμε, με τη βοήθεια του ψυχίατρου - ψυχοθεραπευτή Δημήτρη Οικονόμου που μίλησε στο insider.gr, τα αίτια που οδηγούν τα παιδιά και τους εφήβους σε τέτοια ξεσπάσματα.
Είναι πολύ ανησυχητικά τα στοιχεία για την έξαρση της βίας μεταξύ των ανήλικων, με περισσότερες από 1200 καταγγελίες να έχουν γίνει στην ειδική πλατφόρμα, εκ των οποίων η πλειονότητα αφορά την Αττική. Πού οφείλεται αυτή η σύγχρονη μάστιγα;
Ανησυχητικές διαστάσεις έχουν πάρει τα τελευταία χρόνια η παραβατικότητα και η βία των ανηλίκων όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και εναντίον άλλων ηλικιακών ομάδων, μεγαλύτερης ηλικίας. Σίγουρα οι αιτίες είναι πολλές και είναι αρκετοί οι παράγοντες που συμμετέχουν και οδηγούν έναν ανήλικο ή μία ανήλικη στο να εκδηλώσουν τέτοιες αντικοινωνικές τάσεις και συμπεριφορές.
Ποιος ευθύνεται περισσότερο για την πρωτοφανή έξαρση της βίας στα παιδιά και τους εφήβους; Το σπίτι, το σχολείο, το εξωσχολικό περιβάλλον ή φέρουν όλα μοιρασμένα μερίδια
ευθύνης;
Σίγουρα την μεγαλύτερη σημασία, διαδραματίζει το περιβάλλον όπου μεγαλώνει ένα παιδί και οι σχέσεις που έχει με τους γονείς τους κυρίως σε ψυχικό επίπεδο. Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο στοιχείο το αν υπάρχει ή όχι συναισθηματική επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Εφόσον υπάρχει αυτή η επικοινωνία, το παιδί μπορεί να εξωτερικεύει τα συναισθήματα του και να μην τα κρατάει μέσα του, με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Η ελεύθερη έκφραση των παιδιών και οι ελεύθερες δίοδοι επικοινωνίας τους στο σπίτι ή το σχολικό περιβάλλον, με γονείς, καθηγητές κι άλλους μαθητές αποτελούν ό,τι καλύτερο για την ψυχική τους υγεία. Η αβίαστη επικοινωνία δρα σαν μια σημαντική δικλείδα ασφαλείας για την πρόληψη τυχόν μελλοντικής παραβατικής συμπεριφοράς.
Αναφορικά με τις καταγγελίες, που γίνονται στην ειδική πλατφόρμα, είναι σημαντικό να δραστηριοποιούνται οι παρατηρητές; Τέτοιου είδους φαινόμενα, όπως η βία μπορούν να καταπολεμηθούν πιο εύκολα με την ενεργή συμμετοχή των παρατηρητών;
Οι παρατηρητές έχουν μεγάλη σημασία για την έγκαιρη διαπίστωση της βίαιης συμπεριφοράς ώστε να υπάρχουν κατόπιν οι ανάλογες ενέργειες και προς το οικογενειακό περιβάλλον αλλά και προς τις αρμόδιες Αρχές. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε το απόφθεγμα του Άλμπερτ Άινσταν πως το κακό στον κόσμο υπερισχύει, όχι επειδή το πράττουν πολλοί, αλλά επειδή πολλοί είναι εκείνοι που το αφήνουν να συμβεί. Η σιωπή και η απραξία διαιωνίζουν τον φαύλο κύκλο της βίας.
Μήπως έχει έρθει η ώρα να ενταχθεί το ζήτημα της βίας και της παραβατικότητας και στο σχολικό πρόγραμμα σαν επιμόρφωση, τόσο των καθηγητών όσο και των μαθητών;
Σε επίπεδο πρόληψης και κρατικής μέριμνας σίγουρα θα βοηθούσε η διαρκής επιμόρφωση γονιών και καθηγητών από ειδικούς ψυχικής υγείας αναφορικά με το ποιες συμπεριφορές ανηλίκων πρέπει να ανησυχήσουν τους γονιούς ή τους εκπαιδευτικός και ποιες είναι οι ενδεδειγμένες συμπεριφορές των ενηλίκων ώστε να μην προκαλείται η έκρηξη των ανηλίκων. Άλλωστε
θα πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε ότι η βία φέρνει βία και πως η πίεση δημιουργεί αντίδραση.
Βλέπουμε πλέον πως η βία δεν έχει ταξικό χαρακτήρα. Συμπλοκές και άγρια περιστατικά συμβαίνουν και στις φτωχογειτονιές, αλλά και σε περιοχές με πολύ υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα. Υπάρχει κάποια διαφοροποίηση άραγε ανάλογα του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου;
Είναι ξεκάθαρο ότι η βία και η παραβατικότητα των ανηλίκων δεν έχουν ταξικό πρόσημο ούτε σχετίζονται με διαφορετικά κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, αφού τέτοιες συμπεριφορές τις συναντάμε παντού σε κάθε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Εκεί που μπορούμε να δούμε κάποια διαφοροποίηση είναι στα αίτια από τα οποία πηγάζει κάθε φορά. Για παράδειγμα σε φτωχά κοινωνικά στρώματα η απουσία των γονέων από την ζωή των παιδιών μπορεί να οφείλεται στην πάλη του βιοπορισμού, ενώ στα υψηλότερα κοινωνικά στρώματα τα παιδιά μπορεί να αφήνονται να μεγαλώσουν μόνα τους, με μια αδιάφορη οικιακή βοηθό και πλουσιοπάροχο χαρτζιλίκι στις τσέπες, με τους γονείς να ασχολούνται με τις δουλειές τους και να παραμένουν άφαντοι. Σε κάθε περίπτωση τα παιδιά μένουν χωρίς την πρέπουσα γονεϊκή φροντίδα και αναζητούν κάπου να ενταχθούν.
Μπορούμε να δώσουμε μερικές συμβουλές σε επίπεδο οικογένειας τι να κάνουν οι γονείς και τι να αποφύγουν ώστε να μην αρχίζουν τα παιδιά να ψάχνουν με λάθος τρόπο και σε λανθασμένα μέρη (π.χ. συμμορίες) το αίσθημα του ανήκειν;
Να είναι παρόντες στην ζωή των παιδιών τους, να τους δίνουν απλόχερα αγάπη και αποδοχή και να συμμετέχουν ενεργά στην ζωή τους. Να ξέρουν τις παρέες τους, να έχουν το σπίτι ανοιχτό για τους φίλους, ώστε τα παιδιά να μην απομακρύνονται.
