Έρευνα του New University of Colorado Boulder δείχνει ότι ο αριθμός των αγροκτημάτων παγκοσμίως θα μειωθεί στο μισό ενώ το μέγεθος των μέσων υφιστάμενων αγροκτημάτων θα διπλασιαστεί μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα. Φαινόμενο που φαίνεται πως είναι σε εξέλιξη και στη χώρα μας, σε μικρότερο βαθμό ενδεχομένως.
Η σχετική μελέτη δημοσιεύτηκε στις 11 Μαΐου στο περιοδικό Nature Sustainability, η μελέτη είναι η πρώτη που παρακολουθεί τον αριθμό και το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων κάθε χρόνο, από τη δεκαετία του 1960 και κάνει πρόβλεψη για το τι θα γίνει έως και το 2100.
Στη μελέτη αυτή φαίνεται πως η δημιουργία νέων αγροκτημάτων βρίσκεται σε καμπή, ενώ υπάρχει μια τάση για ευρεία «ενοποίηση» εκμεταλλεύσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, και αυτό είναι μάλλον το μέλλον.
Για να αξιολογηθεί η παγκόσμια κατάσταση της γεωργίας, στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη γεωργική έκταση, το ΑΕΠ και το μέγεθος του αγροτικού πληθυσμού περισσότερων από 180 χώρες, έτσι ώστε να υπολογιστεί αρχικά η εξέλιξη του αριθμού των αγροκτημάτων από το 1969 έως το 2013 και στη συνέχεια να γίνει πρόβλεψη για τους ίδιους αριθμούς μέχρι το 2100.
Στην ανάλυσή λοιπόν διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των αγροκτημάτων σε όλο τον κόσμο θα μειωνόταν από 616 εκατομμύρια το 2020 σε 272 εκατομμύρια το 2100. Μια μείωση που ξεπερνά το 55%! Όλα αυτά τα χρόνια και καθώς η οικονομία μιας χώρας αναπτύσσεται, περισσότεροι άνθρωποι μεταναστεύουν στις αστικές περιοχές, αφήνοντας λιγότερους ανθρώπους στις αγροτικές περιοχές να φροντίζουν τη γη. Η μετακίνηση αυτή παρατηρείται και στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες, έστω και αν βλέπουμε σποραδικές επιστροφές αστών στην επαρχία κατά καιρούς.
Μια μείωση στον αριθμό των εκμεταλλεύσεων και μια αύξηση του μεγέθους των εκμεταλλεύσεων έχει συμβεί και συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δυτική Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία από το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ δείχνουν ότι οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις στις ΗΠΑ μειώθηκαν από το 2007 έως και το 2022 κατά 200.000!
Η σχετική έρευνα κατέληξε ότι πολύ έντονο θα είναι το φαινόμενο της μείωσης δημιουργίας γεωργικών εκμεταλλεύσεων με μεγέθυνση των όσων θα παραμείνουν στην γεωργική δραστηριότητα από το 2050 σε κοινότητες σε όλη την Ασία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, την Ωκεανία, τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Η υποσαχάρια Αφρική θα ακολουθήσει την ίδια πορεία αργότερα μέσα στον αιώνα, σύμφωνα με την έρευνα.
Δείχνει επίσης ότι ακόμη και αν η συνολική ποσότητα καλλιεργήσιμης γης δεν αλλάξει σε ολόκληρο τον κόσμο τα επόμενα χρόνια, λιγότεροι άνθρωποι θα την κατέχουν και θα καλλιεργήσουν ό,τι γη είναι διαθέσιμη. Η τάση αυτή θα μπορούσε να απειλήσει τη βιοποικιλότητα σε μια εποχή όπου η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι στο επίκεντρο.
Στην ανάλυση τονίζεται πως τα μεγαλύτερα αγροκτήματα έχουν συνήθως λιγότερη βιοποικιλότητα και περισσότερες μονοκαλλιέργειες, ενώ αντίθετα τα μικρότερα αγροκτήματα έχουν συνήθως περισσότερη βιοποικιλότητα και ποικιλία καλλιεργειών, γεγονός που τα καθιστά πιο ανθεκτικά σε εστίες παρασίτων και κλιματικά σοκ.
Και δεν είναι μόνο η βιοποικιλότητα: η προσφορά τροφίμων κινδυνεύει επίσης. Προηγούμενη έρευνα δείχνει ότι ενώ τα μικρότερα αγροκτήματα στον κόσμο αποτελούν μόλις το 25% της παγκόσμιας γεωργικής γης, συγκομίζουν το 33% των τροφίμων στον κόσμο! Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως όταν αλλάζει το παραγωγικό μοντέλο προς μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, με απλούς υπολογισμούς, μιλάμε για μείωση των προσφερόμενων ποσοτήτων σε ποσοστό τουλάχιστον 8%.
Επιπλέον, λιγότερα αγροκτήματα μεταφράζονται και σε λιγότερους αγρότες που μπορούν να φέρουν μαζί τους πολύτιμη γνώση. Καθώς τα αγροκτήματα «μεγαλώνουν», αυτή η γνώση αντικαθίσταται από νέα τεχνολογία και μηχανοποίηση. Η αλλαγή αυτή δεν είναι πάντα προς όφελος του καταναλωτή και ειδικά της ποιότητας τροφίμων.
*Το άρθρο γράφτηκε με στοιχεία της μελέτης του Zia Mehrabi, επίκουρου καθηγητή περιβαλλοντικών μελετών στο CU Boulder
Περουλάκης Ιωάννης
Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας - MBA,
Σύμβουλος Επιχειρήσεων Τροφίμων και Γεωργίας
