Σάλος έχει προκληθεί σε οικονομικούς κύκλους στο Βερολίνο από τη δημοσκοπική εκτίναξη του ποσοστού του ακροδεξιού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (Alternative fuer Deutschland - AfD).
Συγκεκριμένα, το AfD έλαβε ποσοστό 19% δηλαδή το ίδιο με το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD). Τα αρνητικά μηνύματα αυτά όχι μόνο ήλθαν να προστεθούν σε εκείνα της ύφεσης στην οποία έχει μπει η γερμανική οικονομία, αλλά εκτιμάται από Γερμανούς οικονομολόγους και επιχειρηματίες ότι αναχαιτίζουν την έξοδο της από την κρίση.
Yπενθυμίζεται πως το μεν SPD στις εθνικές εκλογές του 2021 έλαβε 25,1%, ενώ το AfD έλαβε ποσοστό 10,3%. Κατά τ΄άλλα, η ίδια δημοσκόπηση έβγαλε πρώτο το κεντροδεξιό CDU με 27% (έναντι 25% στις εθνικές κάλπες του 2021), ενώ οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι οι οποίοι συγκυβερνούν με το SPD έλαβαν 13% και 9% αντίστοιχα (έναντι 14% και 11% στις εθνικές κάλπες)
Oι επόμενες εθνικές εκλογές είναι ακόμη μακριά και συγκεκριμένα το 2025, ωστόσο έως τότε (το 2024) μεσολαβούν τοπικές κάλπες σε τρία κρατίδια και μάλιστα στην ανατολική Γερμανία (Βρανδεμβούργο, Σαξονία, Θουριγγία), όπου αναμένονται γιγάντια ποσοστά για το ακροδεξιό AfD.
Σύμφωνα, με δημοσκόπηση, η οποία δημοσιεύτηκε χθες το AfD αναδείχθηκε ξεκάθαρα πρώτο κόμμα στα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας, λαμβάνοντας ποσοστό 32% έναντι 23% που έχει το κεντροδεξιό CDU, την ίδια ώρα που στα δυτικά κρατίδια το CDU έλαβε 30% και το SPD 19%.
Αντιδράσεις στην άνοδο της ακροδεξιάς
«Η στροφή προς τα δεξιά προκαλεί επίσης οικονομική ζημία και κοστίζει στην ευημερία», δήλωσε ο πρόεδρος του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DIW), Μάρσελ Φράτσερ, σύμφωνα με την Handelsblatt. Μια «περαιτέρω ενίσχυση των ακροδεξιών δυνάμεων» θα σήμαινε ότι η Γερμανία θα γινόταν ακόμη λιγότερο ελκυστική για τη μετανάστευση.
Η καινοτομία απαιτεί επίσης ποικιλομορφία και εκτίμηση της ποικιλομορφίας, σημείωσε ο ίδιος, συμπληρώνοντας πως «εάν αυτό το άνοιγμα και η ανοχή συνεχίσουν να χάνονται, τότε οι γερμανικές επιχειρήσεις θα δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να συμβαδίσουν με τον παγκόσμιο ανταγωνισμό».
Ο αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών της Χάλε (IWH), Όλιβερ Χολτεμίλερ, δήλωσε πως «εάν περισσότεροι άνθρωποι υποστηρίζουν αιτήματα που στρέφονται κατά της ανοικτής κοινωνίας, τότε αυτό είναι επίσης ανησυχητικό από οικονομική άποψη». Οι έρευνες έδειξαν επίσης ότι τα θέματα κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής συνοχής ήταν προφανώς παραμελημένα. Για την επίλυση των μεγάλων σημερινών προβλημάτων, όπως το δημογραφικό, η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και η ψηφιοποίηση, είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν πραγματικά όλες οι ομάδες του πληθυσμού, σημείωσε ο ίδιος.
Tην ίδια ώρα, ο διευθύνων σύμβουλος της χημικής εταιρείας Evonik με έδρα το Έσσεν, Κρίστιαν Κούλμαν είχε μιλήσει για μια «πολύ συγκεκριμένη απειλή για τη φιλελεύθερη, ανεκτική δημοκρατία μας».
Ο Λούτβιχ Βέλτμαν, διευθύνων σύμβουλος του συνδέσμου της μεσαίας τάξης (Mittelstandsverbund ZGV), χαρακτήρισε την εξέλιξη «άκρως ανησυχητική». «Φυσικά, η δυσαρέσκεια για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση εξαπλώνεται μερικές φορές στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις - αλλά αυτό δεν πρέπει ποτέ να μας βάλει στον πειρασμό να ενώσουμε τις δυνάμεις μας με λαϊκιστές που τρέφονται από αυτή τη δυσαρέσκεια», δήλωσε ο Βέλτμαν.
Τι λένε τα κόμματα
Τα κόμματα κατηγορούν το ένα το άλλο ότι κάνουν πολύ λίγα ενάντια στην άνοδο του δεξιού κόμματος, σημειώνει η Handelsblatt.
Ο ηγέτης του CDU Φρίντριχ Μερτς κατηγορεί τους Πράσινους ότι επιδιώκουν την πολιτική για το κλίμα με «λοστό». Επιπλέον, το φύλο και η «ταυτοτική ιδεολογία» θα προκαλούσαν διαμαρτυρίες.
Πολιτικοί του SPD, όπως ο αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας Nτιρκ Βίζε, αναφέρουν επίσης ως λόγο τη συζήτηση για τον νόμο περί θέρμανσης, ενώ η Ιρένε Μίχαλικ των Πρασίνων ζήτησε από τον συνασπισμό να σταθεί και πάλι ενωμένος και ο γενικός γραμματέας του FDP (Φιλελεύθεροι), Μπίτζαν Ντιρ - Σαράι κάλεσε όλα τα κόμματα να κάνουν αυτοκριτική.
Η ακτινογραφία των υποστηριχτών του AfD
Είναι ικανά τα κόμματα να «μειώσουν στο μισό» το AfD, όπως είχε υποσχεθεί ακόμα το 2021 ο ηγέτης του CDU Μερτς;
Η υποστήριξη προς το AfD δεν διακόπτεται, παρόλο που το κόμμα έχει καταχωριστεί από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος ως ύποπτη περίπτωση ακροδεξιάς εδώ και αρκετά χρόνια. Μήπως αυτή είναι η αρχή μιας περιόδου κατά την οποία τα δημοκρατικά κόμματα περιθωριοποιούνται; Για να βρούμε μια απάντηση στο ερώτημα, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε ποιος ακριβώς ψηφίζει το AfD, σχολιάζει το ίδιο δημοσίευμα. Το Ινστιτούτο Sinus στη Χαϊδελβέργη είναι ένας από τους κορυφαίους ερευνητές του περιβάλλοντος στη χώρα.
Στιβαροί, ευέλικτοι, ρεαλιστές και στο πολιτικό Κέντρο: έτσι βλέπουν τους εαυτούς τους οι ψηφοφόροι του AfD. «Το αξιακό πρότυπο των τυπικών ψηφοφόρων του AfD χαρακτηρίζεται από απώλεια εμπιστοσύνης, ανασφάλεια, υπερβολικές απαιτήσεις, απογοήτευση και απαισιοδοξία για το μέλλον, αντίθετα από την επιθυμία για ένα στήριγμα και μια αγκύρωση, σε συνδυασμό με τη λαχτάρα για απλές απαντήσεις», λέει το Ινστιτούτο Sinus.
Οι ίδιοι ερευνητές εντοπίζουν το 1/4 των ψηφοφόρων του AfD στο νοσταλγικό περιβάλλον της μεσαίας τάξης και το 17% στο επισφαλές περιβάλλον. Συνεπώς, η άνοδος του AfD επηρεάζει εξίσου το CDU και το SPD.
Όμως άλλοι ερευνητές εντόπισαν μια νέα κοινωνική εξέλιξη: το 19% των ψηφοφόρων του AfD ανήκουν στον προσαρμοστικό-πραγματικό μεσαίο πολιτικό χώρο. Οι άνθρωποι εκεί είναι πρόθυμοι να αποδώσουν, αλλά θέλουν επίσης διασκέδαση, θέλουν αγκυροβόλιο και να ανήκουν κάπου, και είναι δυσαρεστημένοι και ανασφαλείς. «Αυτό το περιβάλλον διαμορφώνει το σύγχρονο mainstream και, επομένως, έχει βασική λειτουργία για την κοινωνική συνοχή και την επιτυχία του κοινωνικού μετασχηματισμού για τη βιωσιμότητα», εξηγούν από το ίδιο γερμανικό think tank. Στην Αυστρία, αυτός ο χώρος ψηφίζει επίσης εδώ και πολύ καιρό το δεξιό συντηρητικό FPÖ.
Oι ίδιοι ερευνητές καταγράφουν χαμηλά έως μεσαία και όχι υψηλότερα εκπαιδευτικά προσόντα στους περισσότερους ψηφοφόρους του AfD. Είναι επικριτικοί απέναντι στη μετανάστευση, δυσαρεστημένοι με τη γερμανική δημοκρατία και αισθάνονται ότι δεν μπορούν να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Στα ανατολικά, η αποδοχή είναι υψηλότερη κυρίως λόγω της στάσης του AfD απέναντι στη μετανάστευση, ενώ στο εσωτερικό της ανατολικής Γερμανίας υπάρχει ένα "χάσμα βορρά-νότου και πιθανώς επίσης ένα χάσμα πόλης-αγροτικού χώρου", σημειώνουν οι ίδιες πηγές.
Οι ψηφοφόροι του AfD είναι κυρίως άνδρες (61%) και άνω των 45 ετών (τα 2/3), όπως έδειξαν οι αναλύσεις για τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2021. Είναι απογοητευμένοι από τα άλλα κόμματα (67%). Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα «Deutschlandtrend» του ARD, μόνο το 1/3 από αυτούς δηλώνει ότι ψηφίζει το AfD από πεποίθηση.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένοι ερευνητές δεν θέλουν να μιλήσουν για «μεγάλη» άνοδο του AfD. Αυτή τη στιγμή, το κόμμα επωφελείται από ένα «πολύ ευνοϊκό περιβάλλον». Σε αυτά περιλαμβάνονται «Ουκρανία, πληθωρισμός, μόνιμη κυβερνητική κρίση».
Το κρίσιμο 2024 με τρεις τοπικές κάλπες στην ανατολική Γερμανία
Άλλοι ερευνητές, όμως, δεν πιστεύουν ότι τα άλλα κόμματα θα μπορέσουν να κερδίσουν πλήρως πίσω τους ψηφοφόρους του AfD.
Το AfD μπορεί να βασιστεί σε μια «βάση ιδεολογικά σταθερών ψηφοφόρων», οι οποίοι δεν θα αποθαρρυνθούν από τη ριζοσπαστικοποίηση και οι οποίοι είναι απίθανο να ξανακερδηθούν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. «Αυτό είναι το 10% με 14% που το κόμμα έχει καταφέρει να κρατήσει σε εθνικό επίπεδο από το 2017 περίπου», λένε. Το 1/3 ή και περισσότεροι δεν θα είχαν ψηφίσει καθόλου πριν.
Ο αριθμός των πολιτών που ψηφίζουν το AfD σε ένδειξη διαμαρτυρίας κυμαίνεται ανάλογα με τις κοινωνικές εξελίξεις. Εάν όμως τα προβλήματα αυξηθούν, λόγω του μετασχηματισμού της οικονομίας, η υποστήριξη προς την ακροδεξιά θα μπορούσε να αυξηθεί, σύμφωνα με ερευνητές. Για το λόγο αυτό, ορισμένοι συμβουλεύουν και τα άλλα κόμματα να μην υιοθετήσουν τις θέσεις του AfD και, για παράδειγμα, να μην αυστηροποιήσουν τη μεταναστευτική νομοθεσία.
«Ό,τι μπορεί να κερδίσει η Δεξιά, το χάνει πολλαπλάσια στο σύγχρονο κοινωνικό κέντρο», εκτιμούν οι ίδιες πηγές. «Αυτό που πραγματικά βοηθάει είναι οι προσανατολισμένες στη λύση, ρεαλιστικές πολιτικές που αποφεύγουν την αβεβαιότητα και τους φόβους για το μέλλον». Με αυτό και «την κατάλληλη επικοινωνία, ένα σημαντικό μέρος του δυναμικού διαμαρτυρίας θα μπορούσε να ανακτηθεί».
Ο κυβερνητικός συνασπισμός (SPD, Πράσινοι, Φιλελεύθεροι) από τη μια μεριά και η CDU/CSU και η Αριστερά στην αντιπολίτευση από την άλλη δεν έχουν πολύ χρόνο για να τακτοποιηθούν και να μεταδώσουν μια αίσθηση ασφάλειας παρά τις κοινωνικές αναταραχές, υποστηρίζουν οι ίδιοι ερευνητές. Το επίκεντρο της ακροδεξιάς είναι τα ανατολικά: το 2024 (δηλαδή ένα χρόνο πριν τις εθνικές εκλογές), οι πολίτες θα εκλέξουν νέα κοινοβούλια κρατιδίων στο Βρανδεμβούργο, τη Σαξονία και τη Θουριγγία.
