Ο ελληνικός μηχανισμός ανάκτησης των υπερεσόδων των ηλεκτροπαραγωγών (η «αρχιτεκτονική» του οποίου αποτέλεσε ένα από τα μέτρα της Κομισιόν προς τα κράτη-μέλη για την ανάσχεση της κρίσης) θα βρεθεί επί τάπητος στην επόμενη Σύνοδο υπουργών Ενέργειας, η οποία θα διεξαχθεί την επόμενη Τρίτη, 19 Μαρτίου. Στόχος είναι να διερευνηθεί κατά πόσο το μέτρο θα πρέπει να ενταχθεί μόνιμα στην «αρχιτεκτονική» των ευρωπαϊκών χονδρεμπορικών ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να βρίσκεται σε συνεχή «εφεδρεία», έτοιμο να ενεργοποιηθεί όταν (και αν) υπάρξει νέα αναζωπύρωση της κρίσης.
Η πρόταση πρόκειται να τεθεί επί τάπητος από την υπουργό Ενέργειας της Ισπανίας, Τερέσα Ριμπέρα, ενώ θα υποστηριχθεί και από την ελληνική πλευρά. Τη χώρα μας θα εκπροσωπήσει ο υπηρεσιακός υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Παντελή Κάπρος. Στόχος των δύο χωρών είναι να διαμορφωθεί μία αρκετά ευρεία συμμαχία κρατών για την πρόταση (με αρκετές από τις οποίες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη προκαταρκτικές συνεννοήσεις), η οποία θα άνοιγε τον δρόμο για την υιοθέτησή της σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Υπενθυμίζεται ότι ο μηχανισμός στην Ελλάδα, όπως και η παραλλαγή που εντάχθηκε στα μέτρα της Κομισιόν, έχει μεταβατικό χαρακτήρα. Σε αυτό το πλαίσιο, στη χώρα μας θα εκπνεύσει στις 30 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με την παράταση που έδωσε η προηγούμενη κυβέρνηση. Ανεξάρτητα από τις επιμέρους διαφοροποιήσεις, βασική αποστολή του μέτρου ήταν να συγκεντρώνει μέρος των συγκυριακά υψηλών εσόδων που είχαν οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, με την εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου.
Τα ποσά αυτά αποτέλεσαν βασική οικονομική «δύναμη πυρός» ώστε τα κράτη να περιορίσουν τις επιπτώσεις της κρίσης στους τελικούς καταναλωτές. Στη χώρα μας, αυτό γινόταν με τις επιδοτήσεις στους λογαριασμούς ρεύματος.
Το «παρών» στις αρχικές προτάσεις
Τώρα ωστόσο, αυτό που εξετάζεται είναι να θεσπισθεί ένας μόνιμος «διακόπτης» για τον περιορισμό των υπερεσόδων των ηλεκτροπαραγωγών. Ο «διακόπτης» αυτός θα μπορεί να τεθεί σε ισχύ στην περίπτωση μίας μελλοντικής κρίσης, ώστε να περιορίσει τα (αυξανόμενα τότε) έσοδα των μονάδων, υπό την προϋπόθεση ότι η παραμονή του δεν θα θέτει προσκόμματα στις επενδύσεις για την απανθρακοποίηση του ενεργειακού μίγματος.
Μάλιστα, το μέτρο αυτό περιλαμβανόταν στα υποψήφια «αντίδοτα» μίας νέας κρίσης, τα οποία είχε θέσει σε δημόσια διαβούλευση η Κομισιόν τον περασμένο Ιανουάριο, ώστε να προσδιορισθούν εκείνες οι μεταρρύθμισεις των ευρωπαϊκών χονδρεμπορικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας που θα συγκέντρωναν συναίνεση από τους φορείς και τους «παίκτες» της αγοράς. Η πρόταση ακολουθούσε την «αρχιτεκτονική» της Κομισιόν, η οποία προέβλεπε ένα οριζόντιο πλαφόν σε όλες τις τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής, εξαιρώντας το φυσικό αέριο.
Ωστόσο, ο μηχανισμός ανάκτησης δεν συμπεριλήφθηκε στην τελική εισήγηση των Βρυξελλών για τις παρεμβάσεις στις χονδρεμπορικές αγορές ρεύματος, η οποία δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο. Σύμφωνα με αναλυτές, ένας σημαντικός λόγος είναι η σταδιακή ύφεση της κρίσης στο διάστημα που μεσολάβησε, λόγω της οποίας έχασαν το momentum οι πιο δραστικές αλλαγές στον σχεδιασμό του Target Model.
Σε κάθε περίπτωση, η αποκλιμάκωση της κρίσης δεν σημαίνει ότι μπορεί να αποκλειστεί τελεσίδικα ένα νέο ανοδικό ράλι στο μέλλον – ξεκινώντας μάλιστα από τον επόμενο χειμώνα. Στην πραγματικότητα, έως το 2025-2026, το ενεργειακό κόστος στην Ευρώπη βρίσκεται εκτεθειμένο στη ζήτηση αερίου από την Κίνα, αλλά και τις καιρικές συνθήκες. Ο προηγούμενος χειμώνας κύλησε με ευνοϊκές και τις δύο αυτές παραμέτρους για την Ευρώπη, χωρίς όπως είναι δυνατόν να μπορεί να προεξοφληθεί πως τα δεδομένα δεν θα αλλάξουν επί τα χείρω, ήδη από τους επόμενους μήνες.
Στο τραπέζι και η εισήγηση της Κομισιόν
Στη Σύνοδο, οι Ευρωπαίοι υπουργοί θα αναζητήσουν επίσης μία κοινή γενική προσέγγιση, στη βάση της πρότασης των Βρυξελλών για τις μεταρρυθμίσεις του Target Model, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την έναρξη των διαπραγματεύσεων με το Ευρωκοινοβούλιο, για την οριστικοποίηση του σχετικού Κανονισμού.
Υπενθυμίζεται ότι σκοπός των προτεινόμενων παρεμβάσεων είναι η μείωση της εξάρτησης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας από τα ευμετάβλητο κόστος των ορυκτών καυσίμων, καθώς και η προστασία των τελικών καταναλωτών από νέες εκτινάξεις των τιμών ηλεκτρισμού. Σε αυτό το πλαίσιο, η εισήγηση της Κομισιόν δίνει ιδιαίτερο βάρος στην ενίσχυση των μακροχρόνιων συμβάσεων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας, με ηλεκτροπαραγωγικό δυναμικό που δεν χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα.
Έτσι, στόχος είναι να δοθούν κίνητρα ώστε να ενισχυθούν τα μακροχρόνια προθεσμιακά συμβόλαια που συνάπτουν τόσο τα κράτη με παραγωγούς (όπως οι συμβάσεις λειτουργικής ενίσχυσης που συνάπτουν στη χώρα μας μονάδες ΑΠΕ), όσο και απευθείας προμηθευτές ή μεγάλοι καταναλωτές με παραγωγούς τεχνολογιών χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Έτσι, καταναλωτές και προμηθευτές θα μπορούν να επωφεληθούν από την αύξηση της σταθερότητας των τιμών που προσφέρουν οι τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής οι οποίες δεν εξαρτώνται από ορυκτά καύσιμα.
Παράλληλα, προτείνει τα κράτη μέλη να προστατεύουν τους ευάλωτους καταναλωτές που αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στις πληρωμές, ώστε να μην αποσυνδέονται από το ηλεκτρικό δίκτυο. Επίσης, σε περίπτωση κρίσης, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να προχωρούν σε ρύθμιση των τιμών αυτόματα, δηλαδή χωρίς να χρειάζεται να πάρουν το «πράσινο φως» της Κομισιόν.
