Μπορεί να μην φαίνεται ακόμη «φως» στον ορίζοντα της ειρήνης στην Ουκρανία, αλλά οι συζητήσεις στη Δύση για την ανοικοδόμηση της χώρας μετά τη λήξη του πολέμου, καλά κρατούν.
Υπενθυμίζεται πως στα τέλη περασμένου μήνα, μάλιστα, διεξήχθη Διάσκεψη για την Ανάκαμψη της Ουκρανίας (URC) στο Λονδίνο. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι οι συνολικές ανάγκες ανάκαμψης και ανοικοδόμησης της Ουκρανίας ανέρχονται σε 411 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ απαιτούνται 14 δισεκατομμύρια δολάρια για επενδύσεις προτεραιότητας για ανασυγκρότηση και ανάκαμψη το 2023.
Στα πλαίσια της συζήτησης, το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Μελετών της Βιέννης (WIIW) σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Growford στο Κίεβο δημοσίευσε μελέτη σε σχέση με το που πρέπει να δοθεί έμφαση στην ανοικοδόμηση της χώρας αλλά και στο πώς μπορεί να διασφαλιστεί η χρηματοδότησή της μακροπρόθεσμα. Μεταξύ των προτάσεων που ξεχωρίζουν, είναι εκείνες που προβλέπουν πως το 50% της ξένης οικονομικής στήριξης θα πρέπει να μην είναι δανεική (δηλαδή δεν θα πρέπει να επιστραφεί) αλλά και κούρεμα 60% του ήδη υφιστάμενου ουκρανικού εξωτερικού χρέους.
Ιδού τι προβλέπει η εν λόγω μελέτη:
Υψηλότερες επιχορηγήσεις, ελάφρυνση χρέους και ευρύτερη χρηματοδοτική βάση
Περίπου το 80% των χρημάτων για την ανοικοδόμηση πρέπει αρχικά να προέρχεται από δημόσιους πόρους. Αυτά θα είναι ζωτικής σημασίας στην πρώτη φάση της ανασυγκρότησης και θα παράσχουν τα απαραίτητα κίνητρα για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων, οι οποίες θα διαδραματίσουν όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη της Ουκρανίας με την πάροδο του χρόνου.
Τόσο η ουκρανική κυβέρνηση όσο και οι διεθνείς δωρητές αντιμετωπίζουν τεράστια πρόκληση. Για τη χρηματοδότηση αυτή, η μελέτη προτείνει, μεταξύ άλλων:
- Την επέκταση των ξένων επιχορηγήσεων που δεν πρέπει να αποπληρωθούν, από το 20% στο 40%, αρχικά, και στη συνέχεια στο 50% της διεθνούς οικονομικής βοήθειας.
- Την αναδιάρθρωση του εξωτερικού χρέους της Ουκρανίας και μια σημαντική ελάφρυνση του χρέους, που θα ανέλθει σε διαγραφή του 60% του συνολικού χρέους.
Για το συντονισμό των χρηματοδοτικών ροών προς την Ουκρανία, προτείνεται η δημιουργία ενός εθνικού οργανισμού χρηματοδότησης. Για την προώθηση της δικαιοσύνης και τη δημιουργία υψηλότερων δημόσιων εσόδων, η Ουκρανία θα πρέπει επίσης να προβεί σε φορολογική μεταρρύθμιση. Συνιστάται αύξηση του συντελεστή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και προοδευτικός φόρος εισοδήματος με έναν ή δύο πρόσθετους συντελεστές μεταξύ 25% και 40%. «Με τον τρόπο αυτό, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν πρόσθετα έσοδα ύψους 3% έως 3,5% του ΑΕΠ», υπολογίζει το αυστριακό think tank.
Σε ένα περαιτέρω βήμα, η μελέτη καθορίζει τις προτεραιότητες και τα χρονοδιαγράμματα για την ανοικοδόμηση, καθώς και τα κονδύλια του προϋπολογισμού που πρέπει να δαπανηθούν γι' αυτήν για τα έτη 2023 έως 2025. Απόλυτη προτεραιότητα δίνεται στη στέγαση, καθώς και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. «Μόνο όταν οι άνθρωποι θα έχουν και πάλι μια στέγη πάνω από το κεφάλι τους και θα βρουν δουλειά θα επιστρέψουν στη χώρα κάποιοι από τους περίπου 8 εκατ. πρόσφυγες. Η επιστροφή όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων είναι απαραίτητη για την ανοικοδόμηση, καθώς σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος τεράστιας έλλειψης εργατικού δυναμικού που θα μπορούσε να υπονομεύσει σοβαρά την οικονομική ανάκαμψη της χώρας», εξηγεί το ουκρανικό Ινστιτούτο Growford και το αυστριακό WIIW.
Αλλά πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί η κοινωνική πρόνοια για τα θύματα του πολέμου, η ανοικοδόμηση ενός κράτους πρόνοιας, η αποκατάσταση των εγκαταστάσεων εκπαίδευσης και υγείας, των υποδομών μεταφορών και ενέργειας και της βιομηχανικής και γεωργικής βάσης, η προώθηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), η αποναρκοθέτηση και η επέκταση της αμυντικής βιομηχανίας.
Κοινωνικές δαπάνες, απασχόληση, στέγαση, υποδομές, εκπαίδευση, υγεία, ιδιωτικός τομέας
Συγκεκριμένα, η μελέτη συνιστά τις ακόλουθες προτεραιότητες για την ουκρανική κυβέρνηση και προβαίνει επίσης σε μια πρόχειρη εκτίμηση του κόστους των επιμέρους κονδυλίων του προϋπολογισμού (στο μέτρο του δυνατού) για τα έτη 2023 έως 2025. Αυτό βασίζεται στην παραδοχή της συνέχισης των δημοσιονομικών περιορισμών και υποθέτει επίσης ότι οι ξένοι δωρητές θα παράσχουν μέρος της χρηματοδότησης.
Τα κοινωνικά προγράμματα για τα θύματα του πολέμου, όπως οι φτωχοποιημένοι, οι βετεράνοι πολέμου, τα άτομα με αναπηρία και τα νοικοκυριά που έχασαν συγγενή τους στη μάχη, καθώς και οι υπηρεσίες του κράτους πρόνοιας, πρέπει να αυξηθούν μαζικά. Για το σκοπό αυτό είναι πιθανό να απαιτηθούν κονδύλια ύψους περίπου 8,5% του ΑΕΠ ετησίως. Λόγω των δημοσιονομικών περιορισμών, τα υφιστάμενα προγράμματα θα πρέπει να προσαρμοστούν προσεκτικά για να βοηθήσουν εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
Η δηµιουργία θέσεων εργασίας αποτελεί ιδιαίτερη προτεραιότητα και πρέπει να επιδιωχθεί δυναµικά. Το κόστος των αναγκαίων προγραµµάτων είναι δύσκολο να εκτιµηθεί επί του παρόντος. «Τελικά, το πιο σημαντικό είναι να ενισχυθούν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, ώστε να μπορέσουν να απασχολήσουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους και να αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά της ουκρανικής οικονομίας μεσοπρόθεσμα», εξηγούν οι συντάκτες της μελέτης.
Η ανασυγκρότηση και αποκατάσταση της στέγασης και η παροχή καταλυμάτων έκτακτης ανάγκης για τους εσωτερικά εκτοπισμένους και όσους έχουν χάσει τα σπίτια τους αποτελεί επίσης προτεραιότητα και θα κοστίσει περίπου 2% έως 2,7% του ΑΕΠ ετησίως. Η στόχευση της στήριξης στους πληθυσμούς που έχουν πληγεί περισσότερο θα πρέπει να είναι το επίκεντρο εδώ.
Στις υποδομές μεταφορών, η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην ανοικοδόμηση των δρόμων και των λιμένων, στην αποκατάσταση των σιδηροδρομικών και αεροπορικών μεταφορών και στη βελτίωση των οδικών και σιδηροδρομικών συνδέσεων με την ΕΕ. Αυτό αναμένεται να αντιπροσωπεύει δαπάνες της τάξης του 3% του ΑΕΠ για κάθε ένα από τα επόμενα έτη. Δεδομένης της τεράστιας καταστροφής των υποδομών μεταφορών, η οποία ανέρχεται σε περίπου 92 δισ. δολάρια ΗΠΑ έως τον Φεβρουάριο του 2023, απαιτείται περισσότερη εξωτερική βοήθεια με τη μορφή επιχορηγήσεων, δανείων και εγγυήσεων για την ανοικοδόμηση.
Η ανασυγκρότηση των τομέων της εκπαίδευσης και της υγείας πρέπει να λάβει υπόψη την τεράστια εκροή που προκάλεσε ο πόλεμος. Θα πρέπει να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις και στους δύο τομείς για να επιτευχθεί αύξηση της αποτελεσματικότητας και υψηλότερη ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών. Η χρηματοδότηση του τομέα της υγείας αναμένεται να κοστίσει περίπου 3,5% του ΑΕΠ την περίοδο 2023-2025 και του τομέα της εκπαίδευσης λίγο περισσότερο από 5% του ΑΕΠ.
Για να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη της ουκρανικής βιομηχανίας, οι διεθνείς δωρητές θα πρέπει να παράσχουν τεχνική και οικονομική βοήθεια για την αναδιάρθρωση των μεγάλων μεταποιητικών και συναφών επιχειρήσεων. Οι πιστωτικές γραμμές για τον εκσυγχρονισμό των παραγωγικών δυνατοτήτων είναι επίσης απαραίτητες.
Η ουκρανική κυβέρνηση θα πρέπει να επικεντρωθεί στη δημιουργία μέσων εμπορικής χρηματοδότησης για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επιχειρήσεων στις ξένες αγορές. Περαιτέρω προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η παροχή χρηματοδοτικής στήριξης (δάνεια, επιχορηγήσεις, εγγυήσεις) στις ΜΜΕ ώστε να μπορέσουν να επισκευάσουν και να εκσυγχρονίσουν τις εγκαταστάσεις τους.
Η κυβέρνηση πρέπει επίσης να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην αποναρκοθέτηση και την ανακαλλιέργεια της τεράστιας γεωργικής γης της Ουκρανίας, προκειμένου να ανακτήσει το πλήρες δυναμικό της ως κορυφαίος γεωργικός παραγωγός.
Η επέκταση της στρατιωτικής παραγωγής, η ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ουκρανίας και ο επαρκής εξοπλισμός των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας για τη βελτίωση της αμυντικής ικανότητας της χώρας θα κοστίσει περίπου 6% έως 10% του ΑΕΠ ετησίως, ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου. Επί του παρόντος, οι αμυντικές δαπάνες ανέρχονται σε πάνω από το 20% του ΑΕΠ.
