Τα κρίσιμα «υπολείμματα» της κατάρρευσης της Συμφωνίας του Μπρέτον Γούντς τον Αύγουστο του 1971, δηλαδή της σταθερής σχέσης χρυσού-δολαρίου «σβήνουν» με την απόφαση των BRICS, να ενσωματώσουν στον βασικό τους πυρήνα, μεταξύ των άλλων χωρών, την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν.
Οι τρεις αυτές χώρες μαζί με τη Ρωσία αποτελούν αφενός τη βασική πηγή «εξαγωγής» και τροφοδοσίας του πλανήτη με πετρέλαιο και φυσικό αέριο και αφετέρου, εξαιτίας της νέας σχέσης τους με «δύο συν ένα» (Κίνα – Ινδία – Ε.Ε.) βασικότερους «εισαγωγείς» και καταναλωτές, μπορούν να επηρεάζουν και να συν-διαμορφώνουν τις διεθνείς τιμές τους.
Το καθοριστικό όμως δεν βρίσκεται στη σχέση αυτή και στη διαμόρφωση των τιμών, αλλά στο γεγονός ότι στο νέο αυτό περιβάλλον σταδιακά αλλά σταθερά, ακυρώνεται η βασική συμφωνία -δημόσια το 1971 και «κρυφή» το 1974 – μεταξύ ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας για σταθερή τιμολόγηση των εξαγωγών της Σ. Αραβίας αποκλειστικά σε δολάρια. Μια συμφωνία χάρη στην οποία, παρά την εκρηκτική αύξηση του πληθωρισμού την δεκαετία του 70', είχαν περιορίσει δραστικά οι άσχημες συνέπειες της κατάρρευσης του Μπρέτον Γούντς για το αμερικάνικο νόμισμα.
Να υπενθυμίσουμε τα καθοριστικά γεγονότα εκείνης της συγκυρίας προκειμένου να γίνει κατανοητή καλύτερα η κρίσιμη συσχέστισή τους με το σήμερα:
Στις 15 Αυγούστου ο πρόεδρος Νίξον ανακοινώνει την ακύρωση της σταθερής μετατρεψιμότητας του χρυσού σε δολάρια (μία ουγγιά χρυσού ίση με 35 δολάρια), που είχε συμφωνηθεί στο Μπρέτον Γούντς το 1945 και στη βάση της οποίας το δολάριο αναδείχθηκε σε κυρίαρχο διεθνές χρηματοδοτικό και αποθεματικό νομισματικό εργαλείο μέχρι σήμερα.
Η Ουάσιγκτον έκανε την ανακοίνωση αυτή, με εξασφαλισμένη την προϋπόθεση της συνέχισης της συμφωνίας που είχε συνάψει από το τέλος του πολέμου το 1945 (δηλαδή ταυτόχρονα με την Συμφωνία Μπρέτον Γουντς) με την Σαουδική Αραβία με την οποία οι ΗΠΑ δεσμεύθηκαν να παρέχουν εξοπλισμό και στρατιωτική προστασία στην χώρα αυτή, με αντάλλαγμα την διαρκή και αποκλειστική τιμολόγησή του σε δολάρια από την Σαουδική Αραβία.
Το 1973 – 74 παρά τις πολεμικές ανατροπές στην Μ. Ανατολή και τον πόλεμο των έξι ημερών, η συμφωνία σταθερής τιμολόγησης του πετρελαίου αποκλειστικά σε δολάρια ανανεώθηκε «σιωπηρά» με τον Βασιλιά (Φεϊζάλ) της μεγαλύτερης παραγωγού πετρελαίου στον κόσμο Σαουδικής Αραβίας με αποτέλεσμα την διατήρηση και αύξηση της διεθνούς ζήτησης σε δολάρια (τα λεγόμενα πετροδολάρια). Και αυτό παρά την εκρηκτική αύξηση του πληθωρισμού εξαιτίας της αρχικής του υποτίμησης μετά την κατάρρευση της σταθερής σχέσης χρυσού - δολαρίου.
Η επέκταση των BRICS
Με την προχθεσινή απόφαση των BRICS να ενσωματώσουν την Σαουδική Αραβία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πέραν της Αργεντινής και της Αιγύπτου, η ομάδα των BRICS αποκτά τον έλεγχο στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που εισάγεται και καταναλώνεται άμεσα ή έμμεσα στο G-20 και στις δυτικές οικονομίες πέραν των δύο γιγαντιαίων οικονομιών της Κίνας και της Ινδίας.
Οι συναλλαγές αυτές ήδη όσον αφορά τις αναπτυσσόμενες οικονομίες (ΕΜ) έχουν αρχίσει να μετακινούνται σχεδόν αποκλειστικά σε νομίσματα εκτός δολαρίου μειώνοντας δραστικά την εξ αυτού «ζήτηση» σε δολάρια ΗΠΑ.
Το γεγονός αυτό έχει ήδη αρχίσει τα τελευταία δύο χρόνια να «φαίνεται» στην χρήση του δολαρίου στις εμπορικές κατά βάση συναλλαγές.
Η «μεταβολή» αυτή όμως δεν έχει αλλάξει ακόμα ποιοτικά την ζήτηση του δολαρίου καθώς μετά το 1981 και την μεγάλη αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ η στροφή σε επενδύσεις σε προϊόντα «χρέους» με βασικό το αμερικάνικο χρέος, έχει απορροφήσει τεράστιες ποσότητες αμερικανικού συναλλάγματος με αποτέλεσμα οι διεθνείς συναλλαγές σε συνάλλαγμα να καλύπτονται κατά 90% από το δολάριο, ενώ παρά την σταδιακή συρρίκνωση των συναλλαγματικών διαθεσίμων των χωρών σε δολάριο αυτό συνεχίζει να καλύπτει το 58% των αποθεμάτων διεθνώς.
Η «αλλαγή» όμως με την επέκταση των BRICS επηρεάζει αρνητικά για το δολάριο αυτόν τον συσχετισμό, καθώς η νέα ομάδα των BRICS αποτελεί πλέον το 36% του παγκόσμιου ΑΕΠ και αν το ΑΕΠ υπολογισθεί χωρίς τις «υπηρεσίες» σχεδόν υπερκαλύπτει το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ καθώς στο G-7 το μέγεθος των ΑΕΠ επηρεάζεται κατά βάση από τις υπηρεσίες και τα εισοδήματα από τις κεφαλαιαγορές.
Η επέκταση των BRICS που περιλαμβάνει πλέον πέραν της Κίνας, της Ινδίας, της Ρωσίας, της Βραζιλίας και της Νότιας Αφρικής, την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράν, μαζί με την Αίγυπτο και την Αργεντινή, αποτελεί ένα πρωτοφανή για τα μεταπολεμικά δεδομένα χώρο, οικονομικής συνεργασίας και συναλλαγών, εντός και εκτός του G-20.
Ενα οικονομικό χώρο με δυνατότητες που αφορούν τόσο στο εσωτερικό του (εμπόριο, συναλλαγές, επενδύσεις, χρηματοοικονομικά) όσο και στο εξωτερικό του (εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων, πρώτων υλών, ενέργειας, σπανίων γαιών, κ.λ.π.) που για πρώτη φορά μπορεί – και έχει αρχίσει – να επηρεάσει την “ζήτηση” του δολαρίου σαν διεθνές νόμισμα συναλλαγής.
Η υλοποίηση αυτής της «επέκτασης» σαν προϋπόθεση, ήταν και ο βασικός λόγος, όπως εξηγήθηκε από Κινέζους αξιωματούχους, της μετάθεσης της εκκίνησης της πρωτοβουλίας για την δημιουργία ενός νομισματικού λογιστικού εργαλείου, (όχι ενός νέου νομίσματος), για την επόμενη Σύνοδο Κορυφής.
Στην συνάντησή τους οι BRICS στο Durban έδωσαν, όπως ανακοινώθηκε, εντολή στους υπουργούς Οικονομικών των χωρών τους, σε συνεργασία με τους Κεντρικούς Τραπεζίτες τους, να ετοιμάσουν τις «τεχνικές προδιαγραφές» για ενα τέτοιο «λογιστικό» νομισματικό εργαλείο, μελετώντας άλλες εμπειρίες, όπως π.χ. το ευρωπαϊκό ECU, τον προπάτορα του Ευρώ.
Αυτά τα νέα δεδομένα, αναμφίβολα προκαλούν νέους προβληματισμούς στο διεθνές νομισματικό σύστημα, γεγονός που δεν αφήνει αδιάφορους τους Κεντρικούς Τραπεζίτες στην σημερινή συνάντησή τους στο Jackson Hole.
