Η Ευρωζώνη βρίσκεται σε μία πρωτοφανή κατάσταση από τότε που κατάφερε να κυκλοφορήσει το Ευρώ και να το καταστήσει το δεύτερο ισχυρότερο (;) νόμισμα στον πλανήτη μετά το δολάριο.
Συγκεκριμένα σε λιγότερο από 3 ημέρες «λήγει» τυπικά η μακρά περίοδος «κατακερματισμού» του ευρωπαϊκού χρέους.
Και την ίδια στιγμή βρίσκεται στα πρόθυρα ενός ακόμα μεγαλύτερου «κατακερματισμού» με όρους ΕΚΤ.
Την Παρασκευή 20 Οκτώβρη, η S&P, όπως έχουν διαβεβαιώσει οι μεγάλες αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες, θα αναβαθμίσει το ελληνικό δημόσιο χρέος και θα το επαναφέρει σε βαθμίδα investment grade. H κίνηση αυτή θα επαναληφθεί την 1η Δεκέμβρη και από την Fitch.
Αυτά λένε οι τραπεζίτες που μιλάνε με την S&P και την Fitch, αυτά είπαν και οι άνθρωποι των Οίκων Αξιολόγησης προχθές στο Μαρακές στο πλαίσιο της Συνόδου του ΔΝΤ στους αξιωματούχους της ΕΚΤ.
Και τα «νέα» έφθασαν βέβαια και στους Έλληνες αξιωματούχους που βρίσκονταν λίγο... πιο εκεί.
Το παράδοξο ήταν ότι αυτό το «χαρμόσυνο» γεγονός, που θα γίνει αφορμή πανηγυρισμών την επόμενη εβδομάδα στην Αθήνα στο πλαίσιο της άτυπης συνόδου του Συμβουλίου της ΕΚΤ που φιλοξενεί η Τράπεζα της Ελλάδος, δεν προκάλεσε ιδιαίτερα χαρούμενη ατμόσφαιρα.
Όχι γιατί δεν άρεσε αυτό που άκουσαν, αλλά γιατί οι αγορές εδώ και αρκετές ημέρες, δείχνουν ότι για αυτές ο «κατακερματισμός» του ευρωπαϊκού χρέους, παρά το κλείσιμο του ελληνικού ρήγματος με την αναβάθμιση του ελληνικού χρέους, έχει «αναβαθμιστεί» σε ένα πολύ πιο επικίνδυνο επίπεδο.
Η ΕΚΤ αδύναμη μπροστά στον νέο «κατακερματισμό»
Το ιταλικό χρέος που ξεπερνά τα 2,5 τρισ. ευρώ και του οποίου το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης είναι κατά 50 δισ. ευρώ μεγαλύτερο από το σύνολο του ελληνικού δημόσιου χρέους (!), ασφυκτιά σε εξαιρετικά επικίνδυνο και εμφανές πλέον επίπεδο, με αποδόσεις που διαρκώς τείνουν προς το 5% και με σταθερό spread πάνω από τις δύο μονάδες.
Αν ανατρέξει κανείς σε εκτιμήσεις των αγορών πριν από ένα περίπου χρόνο, όταν οι τάσεις αυτές άρχιζαν να καταγράφονται με ad hoc στιγμιαίες υπερβάσεις αποδόσεων και spreads των ιταλικών ομολόγων έναντι των ελληνικών, οι προειδοποιήσεις των αναλυτών αναφέρονταν στα σημερινά μεγέθη (δηλαδή το 5% και το 2%) σαν σημεία απαρχής κατάρρευσης για το ιταλικό χρέος.
Βέβαια το μέγεθος της ιταλικής οικονομίας στην Ευρώπη και τον κόσμο είναι τέτοιο που υποχρεώνει τους Οίκους Αξιολόγησης να σκεφτούν δύο και τρεις φορές πριν τολμήσουν να υποβαθμίσουν το ιταλικό χρέος σε non investment grade, σπάζοντας την ραχοκοκαλιά του ευρωσυστήματος.
Εδώ όμως πρέπει να επισημανθεί ότι το ιταλικό χρέος είναι στην τελευταία βαθμίδα πριν από το non investment grade. Δηλαδή είναι στο σκαλοπάτι που θα βρεθεί το ελληνικό χρέος την Παρασκευή εκτός απροόπτου.
Με την διαφορά ότι ο ένας ανεβαίνει και ο άλλος κατεβαίνει.
Και η «κάθοδος» της Ιταλίας δεν αφορά στην Ιταλία αλλά στην Ευρωζώνη και στο Ευρώ...
Το διάγραμμα που δημοσίευσαν πρόσφατα οι FT, πέραν του γεγονότος ότι... φωτίζει το εύρος του ρήγματος που απειλεί μια ενδεχόμενη υποβάθμιση του ιταλικού χρέους – για το οποίο δεν τίθεται θέμα λόγω μεγέθους να «αποστειρωθεί» από την ΕΚΤ όπως το ελληνικό με την αναδιάρθρωση – αποκαλύπτει και μία άλλη πλευρά της πραγματικότητας: Γαλλία και Ισπανία σε συνάρτηση με το εθνικό τους ΑΕΠ, βρίσκονται επίσης υπό ασφυκτική πίεση.
Μια ακόμα πιο προσεκτική ματιά – σύμφωνα με τις ήδη προγραμματισμένες αποφάσεις της ΕΕ - αποκαλύπτει ότι ένας νέος «οφειλέτης» έχει εμφανισθεί με αξιώσεις στις αγορές, παρά τις αντιρρήσεις Γερμανών και Ολλανδών, η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με αφορμή την πανδημία και την ανάκαμψη από την κρίση, έχουν ήδη δρομολογηθεί προγράμματα «ευρωπαϊκού» δανεισμού που έχουν υλοποιηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, ύψους μισού και πλέον τρισεκατομμυρίου ευρώ.
Και τα οποία δάνεια θα αυξηθούν σε περισσότερα από 900 δισ. ευρώ μέχρι το 2026. Αν συνυπολογισθούν και τα δάνεια των άλλων οργανισμών της Ε.Ε. ή τα συγγενή διακρατικά το ύψος τους ξεπερνά ήδη σήμερα το ένα τρισ. ευρώ.
Θα μπορούσε να είναι αυτό ένα μήνυμα αισιοδοξίας ενάντια στον «κατακερματισμό» που έρχεται από τα «εθνικά» χρέη.
Ναι, θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρό μήνυμα αισιοδοξίας αν δεν συνέβαινε κάτι φαινομενικά, αλλά όχι ανεξήγητα «παράδοξο».
Οι αγορές αξιολογούν την αξιοπιστία του δανειολήπτη καθημερινά.
Και η αξιολόγηση του «αμοιβαίου» ευρωπαϊκού χρέους δείχνει κάτι επικίνδυνο....
Οι αγορές δανείζουν την Ενωμένη Ευρώπη με μεγαλύτερο «τόκο» από όσο δανείζουν τα μεμονωμένα κράτη, αντί να συμβαίνει το αντίστροφο.
Με αξιολόγηση ΑΑΑ η Ευρώπη πληρώνει για το δεκαετές ομόλογό της αποδόσεις 3,6%, δηλαδή μεγαλύτερες από εκείνες της Γαλλίας (3,4%) που έχει χαμηλότερη πιστοληπτική βαθμίδα (ΑΑ), ή πολύ περισσότερο της Γερμανίας (2,8%) που έχει την ίδια πιστοληπτική βαθμίδα (ΑΑΑ).
Με άλλα λόγια οι αγορές δεν εμπιστεύονται – ανεξαρτήτως των αξιολογήσεων των Οίκων Αξιολόγησης – την Ενωμένη Ευρώπη και το Ευρώ, όσο κάποιες από τις χώρες μέλη, αναδεικνύοντας, όπως θορυβωδώς γίνεται τώρα με την Ιταλία, τον «κατακερματισμό» της ευρωπαϊκής αγοράς ομολόγων σε μείζον πρόβλημα για το Ευρώ και την ΕΚΤ που προσπαθεί να το διαχειρισθεί, επιμένοντας στα υψηλά επιτόκια «για όσο χρειασθεί»...
Αυτό που μπορεί να επισημάνει κανείς σήμερα μέσα σ' αυτό το εξαιρετικά ασταθές περιβάλλον είναι ότι η ΕΚΤ έχει αντικαταστήσει την πρωταρχικότητα της σημασίας του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, όπως έκανε το 2012 ο Μάριο Ντράγκι με το “whatever it takes”, με την πρωταρχικότητα της επιμονής της για «υψηλότερα επιτόκια για όσο χρειασθεί».
Αυτή η επιλογή προφανώς τροφοδοτεί τον κίνδυνο του «κατακερματισμού» του ευρωπαϊκού χρέους, που ήδη οι αγορές τιμολογούν με τις μεγαλύτερες αποδόσεις των ευρω-ομολόγων από τα γαλλικά ή τα γερμανικά ομόλογα... Και αυτό δεν είναι αιτία αισιοδοξίας.
