Μετά την S&P, την 1η του Δεκέμβρη αναμένεται η αναβάθμιση του δημόσιου χρέους και από την Fitch, αφήνοντας μόνο την Moody’s να «ξεμένει» με χαμηλότερη του investment grade αξιολόγηση για την Ελλάδα.
Οι χρηματαγορές βέβαια έχουν προεξοφλήσει την αναβάθμιση αυτή μετά τις σχετικές κινήσεις της Scope και της DBRS.
Και το ερώτημα πλέον είναι αν αυτό είναι το τέλος της διαδρομής αναβάθμισης ή μπορεί να υπάρξει και κάτι περισσότερο.
Αυτό δεν αφορά μόνο τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και το κόστος εξυπηρέτησής του από τώρα και στο εξής, αλλά πολύ περισσότερο αφορά αυτές τις επενδυτικές «περιοχές» που επωφελούνται από την μείωση του εθνικού risk premium, ήτοι το χρηματιστήριο και το τραπεζικό σύστημα…
Η απάντηση στο ερώτημα συναρτάται βασικά από δύο παράγοντες, την περαιτέρω μείωση του δημόσιου χρέους τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ, όσο και σε απόλυτα μεγέθη και το διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται από την νομισματική πολιτική της ΕΚΤ και των άλλων μεγάλων Κεντρικών Τραπεζών. (Στο Insider.gr παρουσιάσθηκε ήδη μια προσέγγιση στην στήλη του Οικονογραφήματος με τίτλο «Η αναβάθμιση που ήρθε και το «μετά» που ακολουθεί»).
Όσο αφορά τον πρώτο παράγοντα την μείωση του χρέους, η επισήμανση που πρέπει να γίνει εδώ είναι ότι η βελτίωση της εικόνας του χρέους σαν ποσοστό του ΑΕΠ, δεν μπορεί να βασισθεί τόσο στον «παρονομαστή» του κλάσματος του χρέους, δηλαδή το ΑΕΠ.
Και αυτό γιατί ανεξάρτητα από τις επιμέρους εθνικές και μη προβλέψεις για τον ρυθμό ανάπτυξης της εγχώριας οικονομίας, ολόκληρη η Ευρωζώνη έχει ήδη εισέλθει σε φάση στασιμότητας ή και συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας.
Αυτό που διαφοροποιεί την Ελλάδα δίνοντάς της ένα περιθώριο ανάπτυξης είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα η οικονομία της είναι κατά 22% πίσω από εκεί που ήταν το 2009 – 2010. Με άλλα λόγια ξεκινάει από πολύ χαμηλά γι’ αυτό εμφανίζει αυτό το θετικό συγκριτικό περιθώριο στο εσωτερικό της Ευρωζώνης.
Παρ’ όλα αυτά και με αυτό το περιθώριο συνυπολογιζόμενο ο παρονομαστής – ειδικά αν αποπληθωριστεί σε πραγματικούς όρους – δεν «βοηθάει» σημαντικά στην βελτίωση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Η επόμενη βελτίωση του χρέους
Η πραγματική βελτίωση μπορεί να υπάρξει και κατά πως φαίνεται έχει ήδη δρομολογηθεί, από την μείωση σε απόλυτους αριθμούς του χρέους μέσα στην διετία 2024 – 2025.
Η βελτίωση αυτή στηρίζεται στο γεγονός ότι η αναδιάρθρωση του χρέους έτσι όπως έχει οριστικοποιηθεί τον Ιούνιο του 2018, έχει διασφαλίσει ένα μαξιλάρι της τάξης των 37 – 38 δις ευρώ, το οποίο ισοδυναμεί με 17% περίπου του ΑΕΠ.
Ένα ποσό το οποίο ουσιαστικά πρέπει να «αφαιρεθεί» από το σύνολο του χρέους αφού μετά την αναβάθμισή του σε Investment Grade, απελευθερώνει τις εγγυήσεις που είχε υποχρεωθεί να έχει το ελληνικό δημόσιο τόσο για την αποπληρωμή του χρέους όσο και για την σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος.
Το ποσό αυτό άλλωστε συγκροτείται από 15 περίπου δις ευρώ υπόλοιπο του τρίτου δανείου (ESM) συν την πλεονάζουσα ρευστότητα του ευρύτερου δημόσιου τομέα που συγκεντρώνεται μέσω του προγράμματος των swaps του ΥΠΟΙΚ με τους δημόσιους οργανισμούς.
Η «αχίλλειος πτέρνα» στην απελευθέρωση των πόρων αυτών για την μείωση του χρέους ήταν η ανάγκη διασφάλισης των προγραμμάτων των τραπεζών για την απαγκίστρωσή τους από τεράστιο ποσοστό των Npls και Npes που έχει σχεδόν ολοκληρωθεί μέσω του Ηρακλή Ι, ΙΙ και (σύντομα) ΙΙΙ.
Η αναβάθμιση της αξίας των εγγυήσεων που έχουν «αγοράσει» οι τράπεζες από το δημόσιο «συμπληρώνει» αυτή την διαδικασία απαγκίστρωσης μειώνοντας περαιτέρω τα κόστη εξυπηρέτησης αυτής της εγγύησης.
Το ΥΠΟΙΚ βέβαια παράλληλα με αυτή την διαδικασία (την οποία διασφαλίζει ο ΟΔΔΗΧ μέσω της ενεργού διαχείρισης του χρέους) υπολογίζει και στην επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων που σε ετήσια βάση θα μπορούν να μειώνουν τόσο τις ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους όσο και του ίδιου του χρέους. Αλλά αυτό είναι κάτι που αποτελεί προσδοκία και δεν εξαρτάται έτσι κι αλλιώς αποκλειστικά από τις προθέσεις του ΥΠΟΙΚ.
Εδώ όμως τελειώνουν τα «καλά» νέα.
Η διεθνής συγκυρία
Η αναβάθμιση του χρέους πέραν των όσων έχουν αναφερθεί σημαίνει και κάτι άλλο.
Σημαίνει ότι από τούδε και στο εξής η ελληνική οικονομία ως διαβαθμισμένη με investment grade αξιολόγηση, είναι υποχρεωμένη να αναχρηματοδοτεί το χρέος της με όρους ανοικτής αγοράς, όπως όλοι οι άλλοι.
Αυτό σημαίνει ότι οι ανατροπές και οι αναταραχές στις αγορές χρήματος θα την επηρεάζουν ανάλογα.
Με την Ευρωζώνη να μπαίνει σε φάση αναταραχών, λόγω αφ’ ενός της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης (πληθωρισμός, ύφεση, ενεργειακή κρίση και μετάβαση) και αφ’ εταίρου των γεωπολιτικών ανατροπών, το διεθνές περιβάλλον στο οποίο η Ελλάδα πρέπει να αναζητήσει και να εξασφαλίσει την αναχρηματοδότηση του χρέους της αλλάζει.
Αν μάλιστα η ΕΚΤ παρά την προσωρινή κατά τα φαινόμενα παύση στην διαδικασία αύξησης των επιτοκίων διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα το κόστος του χρήματος για μεγάλο διάστημα, το νεόκοπο αναβαθμισμένο ελληνικό δημόσιο και ο ιδιωτικός τομές θα πρέπει να δοκιμάσουν τις αντοχές τους μέσα σε «καταιγίδες».
Η τελευταία τοποθέτηση Πάουελ (Fed) από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά στο κέντρο αυτών των εξελίξεων, σκιαγραφεί αυτό το «περιβάλλον» με λιτό αλλά σαφή τρόπο.
«Οι κλιμακούμενες γεωπολιτικές εντάσεις αποτελούν απειλή για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα εν μέσω αυξημένων κινδύνων υψηλότερου πληθωρισμού και βραδύτερης ανάπτυξης», που σημαίνει ότι μένει ανοικτό πλέον το ενδεχόμενο για «ευρείες δυσμενείς δευτερογενείς επιπτώσεις στις παγκόσμιες αγορές».
Πόσο δυσμενείς; Ο ίδιος ο Πάουλ στην τοποθέτησή του αυτή δεν δίστασε να χαρακτηρίσει για παράδειγμα την δημοσιονομική πορεία της αμερικανικής οικονομία ως «μη βιώσιμη» σήμερα μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον (!).
Τι μπορεί να πει κανείς για «σχέδια» και προοπτικές σε οικονομίες που μόλις «αναβαθμίστηκαν» μία κατηγορία πάνω από το “junk”;
