Τον κώδωνα του κινδύνου για την εκτίναξη των κρατικών χρεών «κρούουν» με επείγον τρόπο αναλυτές.
Τα ελλείμματα των κρατών παγκοσμίως αυξάνονται - και μάλιστα με ολοένα και ταχύτερο ρυθμό.
Ο πληθωρισμός εξακολουθεί να κρύβει την πραγματική έκταση. Αλλά αυτό είναι πιθανό να αλλάξει σύντομα, και τότε το κύμα χρέους θα μπορούσε να γίνει πρόβλημα, όχι μόνο για τους τους υπουργούς Οικονομικών, για τις αγορές - και για τους αποταμιευτές, επισημαίνει σύσσωμος ο γερμανικός τύπος.
Ένα τρισεκατομμύριο δολάρια είναι ένα τεράστιο ποσό. Αν ξοδεύατε ένα δολάριο ανά δευτερόλεπτο, θα χρειάζονταν περίπου 31.750 χρόνια για να φτάσετε στο ένα τρισεκατομμύριο. Οι ΗΠΑ, ωστόσο, χρειάστηκαν μόλις τρεις μήνες για να συσσωρεύσουν ακριβώς αυτό το ποσό νέου χρέους, σημειώνει η Welt.
Το δημόσιο χρέος αυξάνεται σταθερά εδώ και χρόνια, αλλά ο ρυθμός έχει επιταχυνθεί τους τελευταίους μήνες. Και αυτό είναι πιθανό να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και παγκοσμίως.
Παραδόξως, ωστόσο, αυτή η εξέλιξη τυγχάνει ελάχιστης προσοχής αυτή τη στιγμή. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ο πληθωρισμός συγκαλύπτει προς το παρόν ακόμη τις συνέπειες.
«Το επίπεδο του χρέους είναι γιγαντιαίο», λέει ο Κάρστεν Ρέμχελντ, στρατηγικός αναλυτής κεφαλαιαγοράς στην επενδυτική εταιρεία Fidelity. Μόνο το χρέος των ΗΠΑ έχει αυξηθεί σχεδόν κατά το ήμισυ από το 2019, με το συνολικό ποσό να ανέρχεται σε περίπου 33,2 τρισεκατομμύρια δολάρια στα τέλη Σεπτεμβρίου.
Φέτος, το δημοσιονομικό έλλειμμα των Ηνωμένων Πολιτειών ανέρχεται σε περίπου7% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), και αυτό σε περιόδους ανόδου της οικονομίας.
Εάν δεν υπάρξει δραστική στροφή, το χρέος θα αυξηθεί στα 52 τρισεκατομμύρια δολάρια μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, σύμφωνα με το μη κομματικό Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου των ΗΠΑ (CBO). Μέχρι το 2053, θα φτάσει το 195% του ΑΕΠ. «Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό», λέει ο Ρέμχελντ.
Πρόβλημα και στην Ευρωζώνη
Και στην ευρωζώνη, επίσης, το χρέος έχει αυξηθεί κατά περίπου το 1/3 τα τελευταία δέκα χρόνια, από 9,3 τρισεκατομμύρια ευρώ σε 12,5 τρισεκατομμύρια ευρώ. Και εδώ, το μεγαλύτερο μέρος αυτού προστέθηκε τα τελευταία τρία χρόνια. Ωστόσο, ο λόγος του χρέους προς την οικονομική παραγωγή μειώθηκε σημαντικά, από 97% το 2020 σε περίπου 91% σήμερα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι υποχρεώσεις ελάχιστα γίνονται πρωτοσέλιδα αυτή τη στιγμή. Διότι και στις ΗΠΑ ο λόγος του χρέους παρέμεινε περίπου ο ίδιος, λίγο κάτω από το 120% του ΑΕΠ, παρά το μεγάλο νέο χρέος. Δεν είναι λοιπόν όλα τόσο άσχημα;
Αυτό θα ήταν λανθασμένη εκτίμηση. Εξάλλου, η εξέλιξη αυτή κατέστη δυνατή μόνο λόγω μιας μοναδικής κατάστασης: ο πληθωρισμός αυξήθηκε δραστικά από το 2021, ενώ τα επιτόκια παρέμειναν χαμηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το γεγονός αυτό διόγκωσε μέρος του χρέους.
«Ωστόσο, συχνά ξεχνιέται ότι το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους αυξάνεται επίσης με την πάροδο του χρόνου», λέει ο Κάρστεν Γιούνιους, επικεφαλής οικονομολόγος της ελβετικής ιδιωτικής τράπεζας J. Safra Sarasin. Ως εκ τούτου, λέει, η διαδικασία της κρυφής ελάφρυνσης του χρέους δεν αναμένεται να συνεχιστεί, ακόμη και αν ο πληθωρισμός παραμείνει πάνω από το 2%.
Ο Γιούνιους το απεικόνισε αυτό με μια προσομοίωση. Με ένα επίπεδο χρέους 90% της οικονομικής παραγωγής και έναν εθνικό προϋπολογισμό που είναι ισοσκελισμένος χωρίς πληρωμές τόκων, το χρέος θα μειωθεί στο 86,1% μόνο μέσα σε δέκα χρόνια με ρυθμό πληθωρισμού 3%.
«Μόνο με σημαντικά υψηλότερους ρυθμούς πληθωρισμού θα αναμενόταν σημαντική μείωση του χρέους», λέει. Έτσι, το 90% θα γινόταν 64% μόνο μέσα σε μια δεκαετία με ετήσιο πληθωρισμό τιμών 10%. «Αυτό είναι αρκετά απογοητευτικό».
Εναλλακτικά, βέβαια, τα κράτη θα μπορούσαν να απαλλαγούν από το χρέος μέσω υψηλότερης ανάπτυξης. Αλλά αυτό ακριβώς θα γίνει όλο και πιο δύσκολο τα επόμενα χρόνια λόγω των δημογραφικών τάσεων, ιδίως στην Ευρώπη. Οι οικονομολόγοι Ντέιβιντ Ε. Μπλουμ και Ράινερ Κότσι έχουν υπολογίσει ότι η ανάπτυξη στη Γερμανία θα είναι περίπου 0,9 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερη έως το 2050 λόγω της γήρανσης από ό,τι θα ήταν αν τα δημογραφικά στοιχεία παρέμεναν αμετάβλητα.
Το χρέος της Κίνας αυξάνεται γρήγορα
Η επίδραση είναι ακόμη ισχυρότερη στην Ιταλία και την Ισπανία με μείον 1,2 και μείον 1,4 μονάδες αντίστοιχα. Αλλά η Κίνα είναι επίσης χειρότερη από τη Γερμανία με μείον 1,0 ποσοστιαίες μονάδες. Ταυτόχρονα, το δημόσιο χρέος αυξάνεται ραγδαία και εκεί. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχει ήδη διπλασιαστεί στο 80% του ΑΕΠ και σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα ανέλθει σε περίπου 105% μέχρι το 2027.
Έτσι, τα ελλείμματα των χωρών αυξάνονται παγκοσμίως και δεν υπάρχει εύκολη διέξοδος. «Το υψηλό δημόσιο χρέος ήρθε για να μείνει», γράφουν οι οικονομολόγοι Μπάρι Άιχενγκριν και Σέρκαν Άρσλαναλπ σε μελέτη που παρουσίασαν στους επικεφαλής των μεγάλων κεντρικών τραπεζών στο συνέδριό τους στο Jackson Hole πριν από μερικές εβδομάδες. Τα δημογραφικά στοιχεία, η κλιματική αλλαγή, οι αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες - όλα αυτά το καθιστούν αναπόφευκτο, είπαν. «Τα κράτη πρέπει να ζήσουν με αυτό».
Το ζήτημα είναι αν μπορούν, σημειώνει η Welt. Στη Γερμανία, η επιβάρυνση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης με τόκους έχει ήδη οκταπλασιαστεί από το 2021, από μόλις 5 σε περισσότερα από 40 δισεκατομμύρια ευρώ, και ανέρχεται πλέον σε περίπου 9% του προϋπολογισμού. Ωστόσο, αυτό έχει να κάνει κυρίως με τον άθλιο σχεδιασμό του χρέους από τους Γερμανούς υπουργούς Οικονομικών, αναφέρει το ίδιο δημοσίευμα.
Οι περισσότερες άλλες χώρες τα έχουν καταφέρει καλύτερα, γι' αυτό και το βάρος αυξάνεται εκεί πολύ πιο αργά. Αλλά αυξάνεται: στις ΗΠΑ από περίπου 8% σε 13% του προϋπολογισμού από το 2020. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου υπολογίζει ότι το 2053 το εντυπωσιακό 38% των κρατικών εσόδων θα πρέπει να δαπανηθεί μόνο για τόκους.
«Το ιδιαίτερο πρόβλημα των ΗΠΑ είναι ότι βασίζονται στον υπόλοιπο κόσμο για χρηματοδότηση λόγω του επίμονου ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τους», λέει ο Πολ Τζάκσον, επικεφαλής στρατηγικός αναλυτής της επενδυτικής εταιρείας Invesco. Κανονικά, αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση των επιτοκίων και συνεπώς του κόστους χρηματοδότησης.
«Αλλά το καθεστώς του αποθεματικού νομίσματος του δολαρίου ΗΠΑ το έχει αποτρέψει σε μεγάλο βαθμό μέχρι στιγμής».
Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει, ωστόσο, ειδικά αν η πολιτική των ΗΠΑ συνεχίσει να είναι τόσο χαοτική όσο είναι εδώ και αρκετά χρόνια. Για τη Σαμπρίνα Κάνισε, οικονομολόγο της Pictet Asset Management, τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ -μαζί με εκείνα της Γαλλίας, του Βελγίου και της Αυστρίας- έχουν επομένως επί του παρόντος τον υψηλότερο κίνδυνο να τραπούν ξαφνικά σε φυγή οι επενδυτές.
Η αξία των τίτλων θα έπεφτε τότε κατακόρυφα, με αποτέλεσμα σοβαρές αναταράξεις στην αγορά και ακόμη και μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση. Επομένως, οι αποταμιευτές που προσανατολίζονται στην ασφάλεια θα πρέπει να κρατήσουν τα χέρια τους μακριά από αυτά τα ομόλογα.
Αλλά και οι επενδυτές μετοχών θα πρέπει μάλλον να επικεντρωθούν σε εταιρείες που είναι οικονομικά υγιείς και επομένως θα πρέπει να επιβιώσουν από ένα κραχ στη χρηματοπιστωτική αγορά. «Οι εταιρείες με χαμηλό χρέος είναι σε θέση να διαχειριστούν καλύτερα μια χαμηλότερη ταμειακή ροή και να αντιμετωπίσουν απροσδόκητες μειώσεις κερδών», λέει ο Τομ Ντεμέκερ του διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων DPAM. Επιπλέον, οι εταιρείες πρέπει να έχουν ισχυρή τιμολογιακή δύναμη και να αναπτύσσονται δομικά.
