Την εκτόξευση της «ανεπίσημης» (ή «μαύρης») οικονομίας στη Γερμανία, την ίδια ώρα που δεν φαίνεται η «επίσημη» οικονομία να βγαίνει από την ύφεση, βλέπουν ειδικοί εμπειρογνώμονες, με αποτέλεσμα τεράστιες απώλειες εσόδων για το κράτος. Και αυτό ενώ ο πληθωρισμός ροκανίζει το εισόδημα των Γερμανών πολιτών, αυξάνοντας την κοινωνική πίεση για αυξήσεις στους μισθούς.
Σε πολλούς τομείς, η «ζήτηση» για αφορολόγητο πρόσθετο εισόδημα είναι σήμερα ιδιαίτερα υψηλή.
Στην πραγματικότητα, η παραοικονομία κοστίζει στο κράτος δισεκατομμύρια σε έσοδα κάθε χρόνο, γεγονός που καθιστά τη νέα πρόβλεψη του οικονομικού επιστήμονα Φρίντριχ Σνάιντερ ακόμη πιο ανησυχητική. Ο ίδιος υπολογίζει εδώ και καιρό τον όγκο της αδήλωτης εργασίας και τις σχετικές φορολογικές απώλειες. Τώρα ο οικονομολόγος αισθάνεται υποχρεωμένος να αναθεωρήσει προς τα πάνω το νούμερο αυτό κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους. ο Σνάιντερ εκτιμά ότι το μέγεθος της παραοικονομίας θα αυξηθεί σε 463 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023 (σ.σ. όσο δύο ελληνικά ΑΕΠ), σύμφωνα με πληροφορίες της Welt.
Πρόκειται για αύξηση κατά περίπου 80 δισεκατομμύρια ευρώ σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ο λόγος της προβλεπόμενης σκιώδους οικονομίας προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) αυξήθηκε έτσι στο ισοδύναμο του 10,7% του ΑΕΠ και ο ειδικός είχε ήδη προβλέψει στις αρχές του έτους μια απότομη αύξηση του μεγέθους της σκιώδους οικονομίας στα 443 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ωστόσο, λόγω των υψηλών τιμών και των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης, αναμένει τώρα περαιτέρω αύξηση κατά 20 δισεκατομμύρια ευρώ κατά το τρέχον έτος, εξηγεί ο οικονομολόγος, ο οποίος αναμένει επιπλέον 2,4 δισεκατομμύρια ευρώ σε χαμένους φόρους και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης μόνο λόγω αυτής της αύξησης.
Τα νούμερα θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο - ως αποτέλεσμα υψηλότερων ποσοστών ανεργίας, για παράδειγμα. Στην πραγματικότητα, το Ινστιτούτο Ερευνών για την Απασχόληση αναμένει ότι το ποσοστό ανεργίας θα αυξηθεί τους επόμενους μήνες, αν και ο Σνάιντερ λέει ότι τις περισσότερες φορές δεν είναι οι άνθρωποι χωρίς δουλειά που θέλουν να αναπληρώσουν την απώλεια εισοδήματός τους λόγω της απότομης αύξησης των τιμών, όπως για τα τρόφιμα και την ενέργεια. Πρόκειται κυρίως για εργαζόμενους με χαμηλές μόνο αποδοχές. «Καθώς πολλές κρατικές μεταβιβάσεις, συμπεριλαμβανομένου του εισοδήματος του πολίτη, δεν επαρκούν για πολλούς, το κίνητρο για να κερδίσουν επιπλέον χρήματα στη μαύρη αγορά είναι μεγάλο», λέει. Υπάρχουν πλέον περισσότερα κίνητρα για τους εργαζόμενους στους τομείς των κατασκευών, της εστίασης και των ξενοδοχείων, καθώς και στις υπηρεσίες που σχετίζονται με τα νοικοκυριά, να εργάζονται παράνομα.
«Επειδή ακριβώς σε αυτούς τους τομείς οι εργασιακές σχέσεις εμφανίζονται επανειλημμένα χωρίς σύμβαση ή καταγραφή, το προσωπικό πληρώνεται σε μετρητά ή γίνεται περισσότερη εργασία από ό,τι στα χαρτιά, ακόμη και με επίσημη καταγραφή, οι ειδικοί υποθέτουν ότι η πλειονότητα της παραοικονομίας παραμένει αφανής.» Τα τελωνεία, τα οποία είναι αρμόδια για την αδήλωτη εργασία, διερευνούν τις ύποπτες περιπτώσεις. Ωστόσο, όταν ρωτήθηκε, δεν μπορεί να παράσχει στοιχεία για το τρέχον έτος. Ωστόσο, η αύξηση των τελευταίων ετών είναι αισθητή και στο έργο των αρχών.
Ενώ τα τελωνεία έλεγξαν 44.702 επιχειρήσεις το 2020, ο αριθμός ήταν ήδη 48.064 το 2021 και 53.182 πέρυσι.οι τομείς στους οποίους εκτελείται αδήλωτη εργασία σε ποσοστό άνω του μέσου όρου περιλαμβάνουν τα logistics, τις κατασκευές, τις υπηρεσίες που σχετίζονται με το σώμα, όπως η κομμωτική, η καθαριότητα και τα εξειδικευμένα επαγγέλματα.
Η Γερμανική Συνομοσπονδία Χειροτεχνικών Επαγγελμάτων (ZDH) είναι ενήμερη για την εξέλιξη αυτή. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού «σε καμία περίπτωση» δεν έχει οδηγήσει σε μείωση της αδήλωτης εργασίας, σύμφωνα με την ένωση όταν ρωτήθηκε.
Οι αναφορές από τους επιμέρους κλάδους δείχνουν επί του παρόντος ότι οι οργανωμένες μορφές παράνομης απασχόλησης βρίσκονται και πάλι σε άνοδο, ενώ το ύψος του «επιδόματος του πολίτη» (σ.σ. «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος»)- επί του παρόντος 502 ευρώ για τους άγαμους - και η σχεδιαζόμενη αύξησή του σε 563 ευρώ από τον Ιανουάριο του 2024 είχαν προκαλέσει τις τελευταίες εβδομάδες μια συζήτηση σχετικά με τον βαθμό στον οποίο το κρατικό κοινωνικό επίδομα - επίσης σε συνδυασμό με την αδήλωτη εργασία - θα μπορούσε να αποτελέσει αντικίνητρο για κερδοφόρα απασχόληση.
Οι απόψεις σχετικά με αυτό διίστανται. «Φυσικά, είναι σαφές ότι το μισθολογικό χάσμα θα μειωθεί ως αποτέλεσμα της αύξησης του εισοδήματος του πολίτη», λέει ο Φρανκ Χούστερ, διευθύνων σύμβουλος της Γερμανικής Ένωσης Φορτοεκφορτώσεων και Logistics. «Αυτό μπορεί να έχει αποθαρρυντικό αποτέλεσμα, ιδίως για τους εργαζόμενους στις χαμηλότερες μισθολογικές κατηγορίες, και να δημιουργήσει λανθασμένα κίνητρα.»
Ο Χέριμπερτ Γέρις, διευθύνων σύμβουλος κοινωνικής και συλλογικής διαπραγματευτικής πολιτικής της Γερμανικής Ομοσπονδίας Κατασκευαστικής Βιομηχανίας, υποστηρίζει παρόμοια άποψη. «Οι ρυθμίσεις σχετικά με το Εισόδημα του Πολίτη θα μπορούσαν φυσικά να οδηγήσουν τους ανθρώπους να αποφασίσουν να μην αναλάβουν εργασία ή να εργαστούν λιγότερο. Το κατά πόσον αυτό αποτελεί επίσης κίνητρο για περισσότερη παράνομη απασχόληση πρέπει να παρακολουθείται αυστηρά».
Ο οικονομικός εμπειρογνώμονας Σνάιντερ, από την άλλη πλευρά, δεν βλέπει κανένα πρόσθετο κίνητρο στο «εισόδημα του πολίτη». Υπολογίζει ότι έως και το 1/3 των δικαιούχων επιδομάτων εργάζονται παράνομα, επειδή «δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα με το επίδομα του πολίτη». Σύμφωνα με τη Μάρι-Κριστίν Καμάν, επικεφαλής της Γερμανίας στην νεοφυή εταιρεία Quitt της Ζυρίχης, υπάρχει ένας άλλος λόγος για την αυξανόμενη παραοικονομία. «Παρόλο που περισσότεροι άνθρωποι εργάζονται από ποτέ, αυτό οφείλεται κυρίως στην έκρηξη των μίνι και μίντι-εργαζομένων», λέει η Καμάν. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότεροι από 4,3 εκατομμύρια από αυτούς.
«Το κράτος βλέπει ελάχιστα από αυτά: οι περισσότεροι μίνι και μίντι-εργάτες δεν πληρώνουν σχεδόν καθόλου φόρους». Η νεοφυής επιχείρηση ειδικεύεται στην ψηφιοποίηση των διοικητικών διαδικασιών. Αναλαμβάνει την εγγραφή, τη διαχείριση και την τιμολόγηση για ιδιώτες που προσλαμβάνουν οικιακή βοήθεια - έτσι ώστε κανένα από τα δύο μέρη να μην υπόκειται σε ποινικές διώξεις. Η υπηρεσία είναι διαθέσιμη στην Ελβετία από το 2011 και στη Γερμανία εδώ και περίπου ένα χρόνο. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η ζήτηση στη χώρα αυτή είναι περιορισμένη. Ενώ περίπου 20.500 εργοδότες με περισσότερες από 37.000 συμβάσεις εργασίας είναι εγγεγραμμένοι μέσω της Quitt στη χώρα των Άλπεων, σύμφωνα με την εταιρεία, μόνο 120 πελάτες που πληρώνουν στη Γερμανία έχουν χρησιμοποιήσει την υπηρεσία μέχρι σήμερα.
Η Καμάν πιστεύει ότι η συμβολή των ιδιωτικών νοικοκυριών στην παραοικονομία υποτιμάται. Και πράγματι, σύμφωνα με έναν υπολογισμό του Ινστιτούτου Γερμανικής Οικονομίας (IW), 9 στους 10 οικιακούς βοηθούς απασχολούνται παράνομα - σχεδόν 3,6 εκατομμύρια νοικοκυριά φέρονται να το κάνουν. «Είναι υπερβολικά περίπλοκο να εγγραφεί κανείς επίσημα για μιντιακές θέσεις εργασίας και να πληροί τις νόμιμες απαιτήσεις τεκμηρίωσης.» Η Γαλλία δείχνει ότι υπάρχει άλλος τρόπος. Από το 2006, το κράτος προσφέρει μια δωρεάν ψηφιακή πλατφόρμα για την τεκμηρίωση και τη λογιστική παρακολούθηση των εργαζομένων σε ιδιωτικά νοικοκυριά.
