Νέα στοιχεία δείχνουν πως το Βερολίνο είναι μακράν ο πρωταθλητής Ευρώπης όσον αφορά τις ενεργειακές επιδοτήσεις για τις επιχειρήσεις. Αυτό σημαίνει πως η Γερμανία παράσχει περισσότερες κρατικές ενισχύσεις σε επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης από ό,τι όλες οι άλλες 26 χώρες της ΕΕ μαζί. Αυτό προκύπτει από ενδιάμεση αξιολόγηση της Επιτροπής της ΕΕ, η οποία βρίσκεται στη διάθεση της Handelsblatt και πρόκειται να δημοσιευθεί τις επόμενες εβδομάδες.
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η αρχή των Βρυξελλών χαλάρωσε τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μπορέσουν να αμβλύνουν το σοκ των ενεργειακών τιμών για τις επιχειρήσεις. Κανείς δεν αξιοποίησε το νέο εργαλείο κρίσης τόσο εκτενώς όσο η γερμανική κυβέρνηση.
Σύμφωνα με τον κατάλογο, συνολικά 140 δισεκατομμύρια ευρώ εισέρρευσαν σε εταιρείες στην ΕΕ. Τα 72,8 δισεκατομμύρια ευρώ από αυτά αντιστοιχούσαν στη Γερμανία. Η Ιταλία βρίσκεται στη δεύτερη θέση με 39,2 δισ. ευρώ, μπροστά από την Ισπανία με δώδεκα δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τη μελέτη, το 85% των γερμανικών επιδοτήσεων πήγε σε δύο μόνο εταιρείες: την Uniper και τη Sefe. Οι δύο ενεργειακές εταιρείες ανακεφαλαιοποιήθηκαν με 33 δισεκατομμύρια και 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα. Επιπλέον, χορηγήθηκαν πιστωτικές γραμμές συνολικού ύψους 14,5 και 7,5 δισεκατομμυρίων ευρώ αντίστοιχα.
Τα στοιχεία καλύπτουν την περίοδο από τον Μάρτιο του 2022 έως τον Ιούνιο του 2023. Περιλαμβάνουν μόνο τις κρατικές ενισχύσεις προς τις επιχειρήσεις στο πλαίσιο του μέσου της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κρίσης ("Προσωρινό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της κρίσης και τη μετάβαση") και όχι άλλες επιδοτήσεις επιχειρήσεων ή ενεργειακές ενισχύσεις για τα ιδιωτικά νοικοκυριά. Εάν προστεθούν οι τελευταίες, τα ποσά θα ήταν πολύ υψηλότερα.
Η Γερμανία επωφελείται περισσότερο
Ορισμένες γειτονικές χώρες δαπάνησαν σημαντικά λιγότερα από τη Γερμανία: η Γαλλία έλαβε 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε εταιρικές ενισχύσεις, οι Κάτω Χώρες 570 εκατομμύρια και το Βέλγιο 266 εκατομμύρια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένες κυβερνήσεις προειδοποίησαν πέρυσι ότι οι βαθιές τσέπες της Γερμανίας δίνουν στις δικές της εταιρείες αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και υπονομεύουν την ενιαία αγορά.
Η επίτροπος Ανταγωνισμού της ΕΕ, Μαργκρέτε Βεστάγκερ (Margrethe Vestager) δεν θέλει να αναγνωρίσει καμία στρέβλωση του ανταγωνισμού παρά τις μεγάλες διαφορές στις δαπάνες μεταξύ των χωρών. "Αν δείτε ότι μια χώρα χορηγεί πάνω από το ήμισυ του συνόλου των ενισχύσεων, θα μπορούσατε να καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι αυτό αποτελεί μεγάλη απειλή για την εσωτερική αγορά", δήλωσε η Βεστάγκερ σε συνέντευξή της στην Handelsblatt και σε άλλα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης.
Αλλά το μεγάλο ποσοστό δίνει μια λανθασμένη εντύπωση για το τι έχει συμβεί στην πραγματικότητα, σύμφωνα με την Επίτροπο. Μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει μια «διαφοροποιημένη» εικόνα. Η γερμανική βοήθεια είχε διατεθεί κυρίως σε δύο ενεργειακές εταιρείες που βρίσκονταν σε κρίση, προκειμένου να σταθεροποιηθεί η αγορά φυσικού αερίου, και όχι σε βιομηχανικές εταιρείες. Εάν η Uniper και η Sefe δεν είχαν διασωθεί, θα υπήρχε μια «πολύ δύσκολη κατάσταση» στη γερμανική αγορά φυσικού αερίου - με συνέπειες για την ευρωπαϊκή αγορά. Το συμπέρασμα της Vestager είναι επομένως: «Η προκαταρκτική μας εκτίμηση είναι ότι η επίδραση της ενίσχυσης στον ανταγωνισμό είναι περιορισμένη».
Η Δανή επέστρεψε στην παλιά της θέση ως Επίτροπος Ανταγωνισμού από τις αρχές του έτους, αφού έχασε από την Ισπανίδα Νάντια Καλβίνο στην κούρσα για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Για το υπόλοιπο της θητείας της, η οποία αναμένεται να διαρκέσει έως τον Νοέμβριο, θα παρακολουθεί και πάλι τη συμμόρφωση με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων. Την εκτίμηση της Vestager συμμερίζονται οι οικονομολόγοι. Η ενίσχυση της Uniper και της Sefe είναι σαφώς μια εξαιρετική κατάσταση που προκλήθηκε από την κρίση, δήλωσε ο Γιούργκεν Μάτες (Jürgen Matthes) από το Ινστιτούτο της Γερμανικής Οικονομίας (IW της Κολωνίας). «Χωρίς τη βραχυπρόθεσμη διάσωση των δύο εταιρειών, η γερμανική και τμήματα της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου θα είχαν πιθανότατα καταρρεύσει - με καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους». Παρά τις τεράστιες επιδοτήσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κοροναϊού και της ενεργειακής κρίσης, η Vestager αρνείται ότι οι κρατικές ενισχύσεις στην ΕΕ είναι εκτός ελέγχου. «Ελέγχουμε τις παραμέτρους για το πότε μπορεί να χορηγηθεί ενίσχυση. Γνωρίζουμε τι καταβάλλεται», δήλωσε η ίδια. «Μπορείτε να πείτε ότι έχουμε τις κρατικές ενισχύσεις υπό έλεγχο».
Προώθηση πράσινων τεχνολογιών
Η ενδιάμεση έκθεση της Επιτροπής καλύπτει μόνο την περίοδο έως τον Ιούνιο του 2023, και το δεύτερο εξάμηνο του έτους θα μπορούσαν να διοχετευθούν περισσότερα δισεκατομμύρια σε ενισχύσεις. Ωστόσο, η Vestager δεν πιστεύει ότι η συνολική εικόνα θα αλλάξει, επειδή οι τιμές της ενέργειας συνέχισαν να μειώνονται: «Δεν είναι πιθανό να έχουν ανοίξει οι ασκοί του Αιόλου».
Εν τω μεταξύ, το επίκεντρο του μέσου αντιμετώπισης της κρίσης έχει αλλάξει: Αντί για βοήθεια έκτακτης ανάγκης για τις εταιρείες που έχουν ανάγκη, το επίκεντρο είναι τώρα η προώθηση των πράσινων τεχνολογιών. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν τη δυνατότητα να τις στηρίξουν με επιδοτήσεις μέχρι το 2025. Αυτή είναι η απάντηση της ΕΕ στο πρόγραμμα πράσινων επιδοτήσεων της αμερικανικής κυβέρνησης, το Inflation Reduction Act (IRA).
Τη Δευτέρα (08.01.24), η κ. Vestager ανακοίνωσε παρουσία του ομοσπονδιακού υπουργού Οικονομίας Robert Habeck ότι η ΕΕ ενέκρινε τη γερμανική κρατική ενίσχυση για ένα νέο εργοστάσιο μπαταριών της σουηδικής εταιρείας Northvolt στο Schleswig-Holstein. Ήταν η πρώτη φορά που μια κυβέρνηση έκανε χρήση της νέας δυνατότητας "αντιστοίχισης" μιας προσφοράς επιδότησης από τις ΗΠΑ προκειμένου να κρατήσει τον επενδυτή στη χώρα.
Η κ. Vestager δήλωσε ότι δεν έχουν ακόμη ληφθεί άλλες αιτήσεις. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια ένδειξη ότι οι επιπτώσεις του IRA δεν είναι τόσο ισχυρές όσο φοβόταν. Πέρυσι, ευρωπαϊκές εταιρείες και κυβερνήσεις προειδοποίησαν κατά της μετεγκατάστασης της παραγωγής στις πράσινες βιομηχανίες του μέλλοντος στις ΗΠΑ, επειδή οι επιδοτήσεις λέγεται ότι θα ρέουν πιο άφθονα και πιο γρήγορα εκεί. Θα μπορούσαν να υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φαίνεται να απέχουν τώρα από την αντιμετώπιση των αμερικανικών προσφορών, λέει η Vestager. Θα μπορούσε να είναι ότι οι κυβερνήσεις δεν θέλουν να μπουν σε έναν αγώνα επιδοτήσεων με τις ΗΠΑ. Αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι ότι οι εταιρείες βρίσκουν άλλες επιδοτήσεις της ΕΕ για πράσινες τεχνολογίες πιο ελκυστικές από τη «διαδικασία αντιστοίχισης». Εξάλλου, αυτή απαιτεί από μια εταιρεία να λάβει πρώτα προσφορά από τις ΗΠΑ προτού χτυπήσει την πόρτα της δικής της κυβέρνησης.
