Το θεσμικό πλαίσιο για τον εκσυγχρονισμό της οργάνωσης, της λειτουργίας και της στελέχωσης στον τομέα των υδάτων και λυμάτων των Δήμων της χώρας (επέκταση αρμοδιότητας ΕΥΔΑΠ/ΕΥΑΘ, συνένωση ΔΕΥΑ), οι υποδομές παροχής και εξοικονόμησης πόσιμου νερού (RRF), όπως και αυτές διαχείρισης αστικών λυμάτων και λυματολάσπης από την επεξεργασία λυμάτων (RRF), η παύση λειτουργίας και αποκατάσταση 6 ΧΑΔΑ, η συμβασιοποίηση διψήφιου αριθμού μονάδων διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων ή και η δημοπράτηση τουλάχιστον 4 νέων έργων διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων με ΣΔΙΤ, αλλά και η δημιουργία μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμμάτων Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) εντάσσονται, μεταξύ άλλων, στον ευρύτερο τομέα δράσης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την «Αναβάθμιση πλαισίου για την περιβαλλοντική πολιτική - Ενίσχυση της ορθολογικής διαχείρισης των υδάτων - Επιτάχυνση της ανάπτυξης σύγχρονων υποδομών για τη διαχείριση αποβλήτων και λυμάτων», ως μέρος του Ετήσιου Σχεδίου για το 2024.
Πάντως, πρέπει να αναφερθεί ότι άλλοι διαγωνισμοί για την προώθηση μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων σε Αττική και Θεσσαλονίκης, μέσω ΣΔΙΤ ή δημόσιου μοντέλου, ύψους σχεδόν 1,5 δισ. ευρώ, είτε... αγνοούνται, είτε προχωρούν με σημαντικές καθυστερήσεις και προβλήματα, ενώ αρρυθμίες καταγράφονται και σε διαδικασίες για μονάδες στην περιφέρεια, όπου, όμως, η κινητικότητα σαφώς είναι μεγαλύτερη σε σχέση με το Λεκανοπέδιο, και λόγω (εδώ) τοπικών αντιδράσεων.
Οι στόχοι
Μεταξύ άλλων, σημειώνεται ότι «με στόχο την αύξηση της ανακύκλωσης στο 60% και την μείωση του ποσοστού ταφής απορριμμάτων στο 10% (από περίπου 78% το 2019) έως το 2030, δηλαδή πέντε χρόνια νωρίτερα από ό,τι προβλέπει η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία, απαιτείται η δημιουργία ενός δικτύου σύγχρονων μονάδων διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων σε όλη την Ελλάδα. Ειδικότερα, έως το τέλος του 2024 προβλέπεται η δημοπράτηση τουλάχιστον 4 νέων έργων διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων με ΣΔΙΤ και η συμβασιοποίηση 9 ΜΕΑ. Επίσης, προβλέπεται η δημοπράτηση τουλάχιστον 6 νέων ΜΕΒΑ και η συμβασιοποίηση 3 ΜΕΒΑ σε όλη τη χώρα». Όπως αναφέρεται, ο αριθμός Μονάδων Διαχείρισης και Επεξεργασίας Αποβλήτων σε δημοπράτηση ή/και συμβασιοποίηση έως το τέλος του 2023 ήταν 22, γίνεται αναφορά στην εντατικοποίηση των προσπαθειών για μείωση των προστίμων με την άρση 6 περιπτώσεων παραβάσεων ΧΑΔΑ από τις 23 περιπτώσεις που αναμένεται να υφίστανται 01/01/2024 και μείωση κατά συνέπεια του ύψους του προστίμου, με το οποίο επιβαρύνεται η Ελλάδα, κατά 26% εντός του 2024 σε σχέση με το 2023, αλλά και στην υλοποίηση του μεταρρυθμιστικού προγράμματος με στόχο την αναστροφή της ιεράρχησης πυραμίδας της ανακύκλωσης (5 άξονες: Α. Ολοκλήρωση διαγωνιστικής διαδικασίας για την προμήθεια εξοπλισμού ανακύκλωσης αποβλήτων - βιοαποβλήτων. B. Eνίσχυση της ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμματικών Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ). Γ. Μεταρρύθμιση στην ανακύκλωση με απλοποίηση διαδικασιών για τον πολίτη. Δ. Πρόγραμμα ενημέρωσης του κοινού για την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και παροχή κινήτρων. Ε. Ανάληψη ευθύνης συλλογής από ΣΣΕΔ & εφαρμογή DRS).
Ανάπτυξη υποδομών για τη διαχείριση αποβλήτων – Ενεργειακή αξιοποίηση
Δημοπράτηση τουλάχιστον 4 νέων έργων διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων με ΣΔΙΤ: Το έργο αυτό εντάσσεται στο σχέδιο δημιουργίας δικτύου συγχρόνων μονάδων διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων σε όλη την Ελλάδα προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της αύξησης της ανακύκλωσης στο 60% και τη μείωση του ποσοστού ταφής απορριμμάτων στο 10%, όπως επιτάσσει η σχετική Οδηγία 1999/31/ΕΚ. και αφορά στην υλοποίηση έργων διαχείρισης αποβλήτων με ΣΔΙΤ σε (1) Νότιο Αιγαίο, (2) Β.Α. Ελλάδα & (3-4) Κω-Κάλυμνο.
Συμβασιοποίηση τουλάχιστον 9 ΜΕΑ.
Δημοπράτηση τουλάχιστον 6 νέων ΜΕΒΑ: Το έργο αυτό εντάσσεται στο σχέδιο δημιουργίας δικτύου συγχρόνων μονάδων διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων σε όλη την Ελλάδα προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της αύξησης της ανακύκλωσης στο 60% και τη μείωση του ποσοστού ταφής απορριμμάτων στο 10%, όπως επιτάσσει η σχετική Οδηγία 1999/31/ΕΚ.
Δημοπράτηση τουλάχιστον 6 νέων ΜΕΒΑ.
Συμβασιοποίηση τουλάχιστον 3 ΜΕΒΑ.
Παύση λειτουργίας και αποκατάσταση 6 ΧΑΔΑ: Η χώρα πληρώνει υψηλά πρόστιμα λόγω της μη συμμόρφωσής της με την Οδηγία 75/442/ΕΟΚ λόγω λειτουργίας παράνομων χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ). Στο πλαίσιο συμμόρφωσης και απομείωσης των προστίμων σχεδιάζονται και υλοποιούνται δράσεις για την παύση λειτουργίας ΧΑΔΑ ως και έργα αποκατάστασης των μη λειτουργούντων.
Δημιουργία μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμμάτων Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ): Στόχος είναι η δημιουργία δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης υπολειμμάτων ΑΣΑ για την κάλυψη του 1,5% των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Η δημιουργία μονάδων παραγωγής ενέργειας από τα υπολείμματα των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) ή και από τα υπολείμματα των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) ή και από εναλλακτικά καύσιμα ή και από κάθε άλλη υπολειμματική ροή προκύπτουσα από την επεξεργασία/διαλογή των χωριστά συλλεγέντων ρευμάτων αποβλήτων αποσκοπεί στην επίτευξη του στόχου για μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται σε ταφή κάτω από 10%.
Πλαστικά μιας χρήσης
Εφαρμογή του νέου πλαισίου για τα πλαστικά μιας χρήσης στην αγορά: Συνέχιση της εφαρμογής της Οδηγίας για τα πλαστικά μιας χρήσης, όπως μεταφέρθηκε στο εθνικό δίκαιο με τον. Ν. 4736/2020 (Α’ 200) με την προετοιμασία δευτερογενούς νομοθεσίας και εντός του 2024 θα εκδοθούν τουλάχιστον 2 ΚΥΑ που αφορούν τα προϊόντα καπνού με πλαστικά φίλτρα και τα αλιευτικά εργαλεία που περιέχουν πλαστικές ύλες κατόπιν σχετικής εισήγησης από τον ΕΟΑΝ.
Τα λύματα
Στο Ετήσιο Σχέδιο γίνεται αναφορά και σε υποδομές διαχείρισης αστικών λυμάτων και λυματολάσπης από την επεξεργασία λυμάτων, για την υλοποίηση έργων συλλογής και επεξεργασίας αστικών λυμάτων ή τη βελτιστοποίηση παρακολούθησης της λειτουργίας των έργων διαχείρισης αστικών λυμάτων. Όπως σημειώνεται, σε σχέση με τις υποδομές, Διαχείρισης αστικών λυμάτων και λυματολάσπης από την επεξεργασία λυμάτων, «η επένδυση θα οδηγήσει σε προστασία των υδάτων και του περιβάλλοντος με αποφυγή της ρύπανσης που δύναται να προκληθεί από τα αστικά λύματα, με την κατασκευή νέων υποδομών και την αναβάθμιση υφιστάμενων. Αποτελείται από 3 Υποέργα: α) κατασκευή 37 υποδομών δικτύου αποχέτευσης και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, (ΕΕΛ), β) αναβάθμιση, επέκταση και εκσυγχρονισμό 11 ΕΕΛ και επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων υδάτων και γ) κατασκευή 16 υποδομών διαχείρισης ιλύος από ΕΕΛ. Τα έργα περιλαμβάνονται στη Δράση με αναγνωριστικό 16486 που είναι ενταγμένη στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF)».
Αναφορικά με την υλοποίηση έργων συλλογής και επεξεργασίας αστικών λυμάτων σημειώνεται ότι «σε σύνολο 482 οικισμών που εμπίπτουν στην Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, 252 οικισμοί είναι σε πλήρη συμμόρφωση, ενώ 230 οικισμοί δεν είναι ακόμη σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της εν λόγω Οδηγίας. Στο μεγαλύτερο μέρος τους υπολείπονται υποδομών (220 οικισμοί), ενώ οι υπόλοιποι 10 παρουσιάζουν λειτουργικά προβλήματα. Σε 172 οικισμούς έχει δρομολογηθεί η υλοποίηση των απαραίτητων υποδομών συλλογής και επεξεργασίας και εντός του 2024 αναμένεται η δημοπράτηση έργων για 15 οικισμούς και η συμβασιοποίηση έργων για 20 οικισμούς, καθώς και η ολοκλήρωση έργων για 20 από αυτούς. Προωθώντας τα έργα αυτά η Ελλάδα θα έρθει σε συμμόρφωση με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, ενώ η σύνδεση με συστήματα συλλογής και επεξεργασίας αστικών λυμάτων συνδέεται και με την επίτευξη του Στόχου Βιώσιμης Ανάπτυξης 6 (Καθαρό Νερό και Αποχέτευση) του ΟΗΕ».
Περιβαλλοντική αδειοδότηση
Σε σχέση με την περαιτέρω βελτίωση του πλαισίου για την περιβαλλοντική αδειοδότηση γίνεται αναφορά στην ενδυνάμωση διάστασης κλιματικής αλλαγής στην περιβαλλοντική αδειοδότηση, στην 1η Αναθεώρηση Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (η κατάρτιση της 1ης Αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων για τα 14 Υδατικά Διαμερίσματα της Χώρας, για την επικαιροποίησή τους λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο της πληροφορίας και εμπειρίας που έχει προκύψει τα τελευταία 6 χρόνια, έχει ως βασικό στόχο τον καθορισμό αποτελεσματικής στρατηγικής για την μείωση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών των πλημμυρών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και την οικονομική δραστηριότητα).
Υποδομές παροχής και εξοικονόμησης πόσιμου νερού
Επίσης, γίνεται αναφορά σε υποδομές παροχής και εξοικονόμησης πόσιμου νερού. Η επένδυση αποσκοπεί στη βελτίωση της διαθεσιμότητας και της ποιότητας του πόσιμου νερού και στη μείωση των διαρροών και των κινδύνων για τη δημόσια υγεία που σχετίζονται με τις υποδομές ύδρευσης. Τα έργα της επένδυσης αφορούν α) την κατασκευή υποδομών ύδρευσης και μονάδων αφαλάτωσης, β) την εφαρμογή συστημάτων τηλεμετρίας–τηλεχειρισμού για την ανίχνευση διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης και γ) την προμήθεια ψηφιακών υδρομέτρων.
Εκσυγχρονισμός σχεδιασμού για τη διαχείριση των υδατικών πόρων
Σε σχέση με τον εκσυγχρονισμό σχεδιασμού για τη διαχείριση των υδατικών πόρων γίνεται αναφορά και στο ότι ο Θερμαϊκός, Σαρωνικός και ο Παγασητικός κόλπος θα αποτελέσουν ειδικές περιοχές μελέτης διαχείρισης στο πλαίσιο εφαρμογής των κύριων προβλέψεων της Οδηγίας 2008/56/ΕΚ για την πολιτική για το θαλάσσιο περιβάλλον, με προσέγγιση βασισμένη στο θαλάσσιο οικοσύστημα και στην αειφόρο χρήση των θαλασσίων αγαθών και υπηρεσιών και με στόχο τη διασφάλιση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης του θαλασσίου περιβάλλοντος. Επίσης, επίκεται υιοθέτηση νομοσχεδίου και ολοκλήρωση των απαραίτητων ρυθμίσεων για τη σύσταση ενιαίου φορέα διαχείριση των υδάτων στη Θεσσαλία, με την επωνυμία Οργανισμός Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (Ο.Δ.Υ.Θ.), που θα αποφέρει μια συντονισμένη εφαρμογή της πολιτικής, των στρατηγικών σχεδίων και των μέτρων προστασίας και διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας.
Αποτελεσματική διαχείριση των αστικών λυμάτων και υγρών αποβλήτων
Σε σχέση με την ανάπτυξη υποδομών για συλλογή και επεξεργασία αστικών λυμάτων, το έργο αφορά στην συμμόρφωση της χώρας μας με την οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων και αφορά στην ανάπτυξη υποδομών για τη συλλογή και επεξεργασία αστικών λυμάτων σε «οικισμούς», όπως ορίζονται στην εν λόγω οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, με 2.000 μονάδες ισοδύναμου πληθυσμού (ι.π.) και άνω. Ενώ γίνεται αναφορά σε επικαιροποίηση στοιχείων Εθνικής Βάσης Δεδομένων Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων. Το έργο αφορά στην προσθήκη νέων στοιχείων και δεδομένων και επικαιροποίηση των υφιστάμενων στην Εθνική Βάση Δεδομένων Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων μέσω των νέων εφαρμογών που ενσωματώθηκαν με την πρόσφατη αναβάθμιση της εν λόγω βάσης.
Μείωση της ρύπανσης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος
Για τη μείωση της ρύπανσης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος προβλέπονται υποδομές διαχείρισης αστικών λυμάτων και λυματολάσπης από την επεξεργασία λυμάτων κατασκευή υποδομών δικτύου αποχέτευσης & ΕΕΛ Υποδομές διαχείρισης αστικών λυμάτων και λυματολάσπης από την επεξεργασία λυμάτων, αναβάθμιση, επέκταση και εκσυγχρονισμός ΕΕΛ και επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένου νερού, υλοποίηση υποδομών διαχείρισης ιλύος από ΕΕΛ).
Στρατηγική για την ενίσχυση της ανακύκλωσης και της διαλογής στην πηγή
Πρόγραμμα απόκτησης από Δήμους εξοπλισμού για τη συλλογή βιοαποβλήτων: Προμήθεια με πόρους του ΕΣΠΑ του αναγκαίου εξοπλισμού (καφέ κάδοι κλπ) για την ξεχωριστή συλλογή και μεταφορά των βιοαποβλήτων και απόκτηση, για λογαριασμό των Δήμων, του αναγκαίου εξοπλισμού προκειμένου για την επίτευξη των εθνικών στόχων.
Πρόγραμμα απόκτησης από Δήμους εξοπλισμού για την ανακύκλωση και τη διαλογή στην πηγή: Προμήθεια με πόρους του ΕΣΠΑ του αναγκαίου εξοπλισμού (μπλε κάδοι κλπ) για την ξεχωριστή συλλογή και μεταφορά των λοιπών ανακυκλώσιμων υλικών και απόκτηση για λογαριασμό των Δήμων του αναγκαίου εξοπλισμού.
Προώθηση της διαλογής στην πηγή μέσα από εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Το πρόγραμμα με τίτλο «Τα δημοτικά σχολεία πρωταθλητές στην ανακύκλωση» εκπονείται από το ΥΠΕΝ σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Αποτελεί πιλοτική δράση με στόχο την ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας στο μείζον θέμα της ανακύκλωσης με έμφαση στην Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ). Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκτός από παρουσίαση στους μαθητές για τις ορθές πρακτικές και τα οφέλη της ανακύκλωσης, δωρεάν διάθεση μπλε και κίτρινων τσαντών ανακύκλωσης για τις σχολικές αίθουσες καθώς και επεξηγηματικές αφίσες για τη δημιουργία μικρών γωνιών ανακύκλωσης, ετήσιο πρόγραμμα, δωρεάν διάθεση μπλε και κίτρινων κάδων (360lt) για τους προαύλιους χώρους των σχολείων, διαδραστικά παιχνίδια, εκπαιδευτικό υλικό (video), δημιουργία μικρών γωνιών ανακύκλωσης στις διδακτικές αίθουσες των σχολείων. Στην υλοποίηση του προγράμματος συμμετέχουν με εκπροσώπους τους, εκτός από στελέχη του ΥΠΕΝ, ο Σύλλογος Ελλήνων Ολυμπιονικών, η Ένωση Συμμετασχόντων σε Ολυμπιακούς Αγώνες και η Ελληνική Ομοσπονδία Πετοσφαίρισης.
Τροποποίηση υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου αναφορικά με τα συστήματα επιστροφής εγγύησης για τις συσκευασίες ποτών από πλαστικό και μέταλλα: Στόχος είναι η τροποποίηση του υφισταμένου θεσμικού πλαισίου αναφορικά με τα συστήματα επιστροφής εγγύησης (DRS) για τις συσκευασίες ποτών από πλαστικό & μέταλλα που αφορά στον σχεδιασμό, εφαρμογή και λειτουργία Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης Επιστροφής Εγγύησης σε συσκευασίες ποτών, με τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων και των υποχρεώσεων όλων των εμπλεκόμενων μερών, ως και τον καθορισμό των βασικών παραμέτρων λειτουργίας του συστήματος επιστροφής εγγύησης συσκευασιών από πλαστικό και μέταλλα.
