Η Διεύθυνση Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG-Agri) οργάνωσε στα μέσα Απριλίου μια επίσκεψη στην Ελλάδα 15 Ευρωπαίων και 5 Ελλήνων δημοσιογράφων του αγροτικού ρεπορτάζ, με διπλό σκοπό: Πρώτο να επιδείξει τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επισκεπτόμενοι διάφορα σημεία στα οποία είχε «παρέμβει» και δεύτερο να ευαισθητοποιήσει τους συμμετέχοντες και μέσω αυτών και την κοινή γνώμη για τις καταστροφικές πλημμύρες της Θεσσαλίας του περασμένου Σεπτεμβρίου.
Στον προφανή συνειρμό με τις επερχόμενες Ευρωεκλογές απαντούμε ότι τέτοιες επισκέψεις γίνονται εδώ και χρόνια 3 με 4 φορές το χρόνο. Άρα τα δύο γεγονότα δεν συνδέονται μεταξύ τους.
Η ανταπόκρισή μας θα οργανωθεί γύρω από δυο άξονες: Τι δείξαμε εμείς στους επισκέπτες μας και τι στην πραγματικότητα είδαν αυτοί!!! Και πως θα το καταφέρουμε αυτό το δεύτερο; Προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσουμε τις σκέψεις τους μέσα από τις κουβέντες τους και τις ερωτήσεις τους. Η πιθανότητα λάθους είναι πάντοτε παρούσα στις περιπτώσεις αυτές, αλλά αναλαμβάνουμε το ρίσκο αποκαλύπτοντάς σας ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες των όσων ελέχθησαν τις τρεις αυτές ημέρες.
Από την πρώτη συνάντηση της ομάδας, στην οποία ενημερωθήκαμε από δυο Καθηγητές Πανεπιστημίου και την επικεφαλής μιας σημαντικής κίνησης τους αγροτικού χώρου, για τα γενικά μεγέθη της αγροτικής οικονομίας, διεφάνησαν ότι τα πράγματα δεν θα είναι πολύ εύκολα. Ένα μεγάλο μέρος των επισκεπτών μας, δεν ήταν μόνο δημοσιογράφοι αλλά και αγρότες οι ίδιοι, γεγονός που έστρεψε το ενδιαφέρον της επίσκεψης όχι μόνο στα θέματα πολιτικής αλλά και στα καθημερινής διαχείρισης εκμεταλλεύσεων (Farm management), ένα στοιχείο που εμείς οι Έλληνες υστερούμε σημαντικά. Για παράδειγμα, από την πρώτη κιόλας επίσκεψη, εντόπισαν τα υπολείμματα από τις φωτιές που βάζουν οι αγρότες να κάψουν τις πλαστικές συσκευασίες φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Ρώτησαν για το σύστημα συλλογής των τόσο επικίνδυνων αποβλήτων και εισέπραξαν την απάντηση... «προσεχώς».
Το δεύτερο στοιχείο ήταν το ανερχόμενο ενδιαφέρον των πολιτών της ΕΕ για τα τεκταινόμενα τόσο στην αγροτική παραγωγή, το περιβάλλον, όσο και την ύπαιθρο και τη ζωή σε αυτή. Και αυτό φάνηκε από τη σύνθεση των απεσταλμένων. Ο φίλος από τη Σλοβενία, μας δήλωσε ότι έχει μια κυριακάτικη εκπομπή για τη ζωή στην ύπαιθρο, η οποία είναι τρίτη σε ακροαματικότητα αμέσως μετά τις ειδήσεις! Μεγάλα αγροτικά έντυπα από τη Γερμανία, Ισπανία και Γαλλία, είχαν στείλει νεαρές δημοσιογράφους με έντονο ενδιαφέρον στα οικολογικά και διατροφικά θέματα. Βρέθηκαν στο στοιχείο τους όταν επισκεφθήκαμε μια, ομολογουμένως πρωτότυπη, μονάδα δύο αδελφών που ασχολούνται με την αναπαραγωγή βασιλισσών μελισσών.
Η έλλειψη συνεταιρισμών
Οι ερωτήσεις όλων ήταν επικεντρωμένες στην έλλειψη πάσης φύσεως συνεταιρισμών, παραγωγικών και άλλων, που προσπαθούσαν μάταια να εντοπίσουν στην Ελλάδα και δεν μπορούσαν. Ήλθαμε όλοι οι Έλληνες σε πολύ δύσκολη θέση: Από την πρώτη ενημέρωση, με ερωτήσεις προσπάθησαν να εκμαιεύσουν από την κ. Παρταλίδου, ως αρμόδια επιστημονικά υπεύθυνη, αφού διδάσκει Αγροτική Κοινωνιολογία στο ΑΠΘ, τι ποσοστό και τι ρόλο έχουν οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα.
Τι να απαντήσει η γυναίκα ότι είμαστε «έθνος ανάδελφο;» που έλεγε και γνωστός πολιτειακός παράγων του παρελθόντος; Προσπάθησε να μπαλώσει την κατάσταση, κάτι με τις ομάδες παραγωγών, κάτι με τα 5 ή 10 επιτυχημένα παραδείγματα, κάτι με τους καινούργιους νόμους κάτι από εδώ κάτι από εκεί, Είπαμε ήταν έμπειροι, όχι μόνο στον δημοσιογραφικό χώρο αλλά και στην πρωτογενή παραγωγή, άρα δεν ήταν καθόλου εύκολο να στρέψεις την κουβέντα αλλού. Και τις τρεις ημέρες του ταξιδιού οι ερωτήσεις στο ίδιο μοτίβο: Γιατί δεν κάνετε συνεταιρισμούς, πως τα καταφέρνετε μεμονωμένοι, πόσα χρήματα χάνετε πουλώντας την παραγωγή σας μόνοι σαν, γιατί το ένα γιατί το άλλο. Πραγματικό πρόβλημα για τους Έλληνες συμμετέχοντες στο ταξίδι...
Η ιδιαιτερότητα των εκμεταλλεύσεων
Ένα άλλο σημείο που τράβηξε την προσοχή των επισκεπτών μας, ήταν αυτό του μεγέθους της μέσης αγροτικής εκμετάλλευσης. Ο κ. Βλάχος, Καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με βάση τα επίσημα στοιχεία, την προσδιόρισε περί τα 50 στρέμματα. Όταν το άκουσαν δεν πίστευαν στα αυτιά τους! Και πως ζουν με 50 μόνο στρέμματα; Και πως απασχολούνται όλο το χρόνο με 50 στρέμματα; Άντε τώρα να τους εξηγήσεις ότι ο μέσος αγρότης δηλώνει μεν 50 στρέμματα στο όνομά του, αλλά παράλληλα καλλιεργεί και τα 50 στο όνομα της μάνας του, άλλα τόσα στου αδελφού του που ζει στην πόλη, κι έχει να πάει στα χωράφια από παιδάκι. Ταυτόχρονα καλλιεργεί και άλλα 70 στρέμματα για λογαριασμό του σε όνομα άλλων! Και αυτό το ερώτημα, μας συνόδευε σε όλες τις ημέρες του ταξιδιού, όχι όμως στον ίδιο «ενοχλητικό βαθμό» με αυτό του συνεταιρισμού.
Η ενημέρωση της κ. Έφης Λαζαρίδου ως επικεφαλής της Νέας Γεωργίας Νέας Γενιάς, τους έφερε αντιμέτωπους με την ελληνική πραγματικότητα, που κινητοποιείται μετά από επιτυχημένα παραδείγματα. Παρουσιάζοντας κάποιες από τις δράσεις της αλλά και γενικότερες απόψεις και τεκταινόμενα για την ελληνική ύπαιθρο, δημιούργησε προσδοκίες των επισκεπτών μας ότι στο ταξίδι αυτό θα συναντούσαν τους σύγχρονους καθημερινούς ήρωες της υπαίθρου που θέλουν να αλλάξουν το τοπίο. Όντως είδαν κάποιους, που παλεύουν κυριολεκτικά με τα κύματα και τα... νερά κι επιμένουν στον τόπο τους.
Τα δύο παραδείγματα
Εάν ήταν υποχρεωτικό, για λόγους ας πούμε ανωτέρας βίας, να συντομεύσουμε το ταξίδι σε ένα πρωινό, θα είχαμε μια τέλεια εικόνα με δύο μόνο επισκέψεις, μία στον Τύρναβο και μία στη Γλαύκη Λάρισας, ένα μικρό χωριό λίγο έξω από τη θεσσαλική πρωτεύουσα, για τους δικούς της λόγους η καθεμία.
Σε μια αυλή στον Τύρναβο, μπορούσε κανείς να δει ανάγλυφα την αγροτική ιστορία της Ελλάδας από την ένταξη στην ΕΟΚ το 1981, έως σήμερα. Ενα τρίπατο σπίτι για ολόκληρη τη φαμίλια! Στο παλιό ισόγειο οι πατεράδες, στους μετέπειτα χτισμένους ορόφους τα παιδιά, αφού όλοι τους εκμεταλλεύτηκαν έξυπνα και νοικοκυρεμένα τα διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα κι έφτιαξαν σύγχρονες ανταγωνιστικές εκμεταλλεύσεις στο τομέα των φρούτων. Στην αυλή, μηχανήματα και τρακτέρ πάσης φύσεως και ηλικίας: από τα μικρής ιπποδύναμης καλοσυντηρημένα της δεκαετίας του 80’, που τώρα χρησιμοποιούνται για δευτερεύουσες δουλειές, μέχρι τα σύγχρονα δενδροκομικά με καμπίνα ασφαλείας που προστατεύουν και την υγεία του χειριστή από τους άφθονους ψεκασμούς. Σύγχρονα και σωστά επιλεγμένα αγροτικά εργαλεία και παρελκόμενα, που έκαναν τους έμπειρους επισκέπτες μας να αναρωτιούνται πως φτιάχνονται στην Ελλάδα τόσο γερά εργαλεία! Και με όλες τις γενιές παρούσες: ο ενεργός ακόμη παππούς, τα παραγωγικά παιδιά που προσπαθούσαν να μας δείξουν ότι ήταν δυνατόν και τα εγγόνια απορρημένα, βλέποντας τόσους ανθρώπους στην αυλή τους.
Η δεύτερη αντιπροσωπευτική επίσκεψη, σε μια ομάδα παραγωγών αμυγδάλου στην καρδιά του θεσσαλικού κάμπου, έδωσε στους φίλους μας μια εικόνα πως λύνουμε εμείς εδώ τα προβλήματα παρ’ όλη την έλλειψη θεσμοθετημένων συνεταιρισμών. Έχοντας εκμεταλλευτεί σωστά όλα τα προγράμματα σε διάφορα όμως ονόματα, παιδιών, ανηψιών, γειτόνων κλπ κλπ κατόρθωσαν να φτιάξουν αυτό που ήθελαν: Να εμφυτεύσουν την καλλιέργεια και πρώτη μεταποίηση του αμυγδάλου, εκεί που πρώτα βασίλευε η μονοκαλλιέργεια του βαμβακιού και η θέση του φαινόταν ακλόνητη.
Στην πρωτεύουσα του καφέ Λάρισα
Οι φίλοι μας, απορούσαν γιατί οι ντόπιοι επέμεναν να μας κεράσουν στο τοπικό καφενείο, παρόλο που είχαμε ήδη καθυστερήσει στο πρόγραμμά μας. «Τι λέτε ρε παιδιά που θα φύγουν οι άνθρωποι χωρίς ένα καφέ!», ήταν η ελληνική απάντηση της φιλοξενίας. Μαζεμένο όλο το παραγωγικό χωριό στο καφενείο, είχε βάλει τα (καθημερινά) καλά του να υποδεχθεί τους επισκέπτες. Βέβαια και οι επισκέπτες μας, ήταν έμπειροι δημοσιογράφοι και γι' αυτό έπρεπε να ερευνήσουν ότι περίεργο έπεφτε στην αντίληψή τους. «Γιατί όλα τα αγροτικά αυτοκίνητα εδώ στο χωριό είναι μιας συγκεκριμένης μάρκας και κυρίως γιατί δεν έχουν μπροστά εργάτη, αφού τα χώματα εδώ είναι λασπώδη;». Έτσι φτάσαμε στη σύγχρονη ιστορία της Λάρισας, όπου δεν είναι μόνο η θεσσαλική πρωτεύουσα αλλά και η ελληνική πρωτεύουσα του καφέ, με τις περισσότερες καφετέριες και τραπεζοκαθίσματα ανά 10.000 κατοίκους. Το «μυστικό» είναι να πας για καφέ με το απαστράπτον αγροτικό, εάν κολλήσεις αργότερα στη λάσπη πηγαίνοντας στο χωράφι... όλο και κάποιος θα σε τραβήξει. Και γιατί όλα μιας συγκεκριμένης μάρκας; Διότι ο ιθύνων νους του εγχειρήματος της ομάδας, πήγε στις αντιπροσωπίες αυτοκινήτων και τους είπε «τι έκπτωση μας δίνετε για τόσα αυτοκίνητα;». Φυσικά όλοι πήραν αυτό με τη μεγαλύτερη έκπτωση!!!
Οικογενειακές εκμεταλλεύσεις έναντι μεγάλων βιομηχανικών
Κατόπιν τούτου, οι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Κομισιόν (DG-Agri) φάνηκαν προβληματισμένοι για τα εργαλεία ανάλυσης και προσέγγισης που χρησιμοποιούσαν. Είναι τελικά αρκετά διαφορετικά τα πράγματα εδώ σε αυτή τη γωνιά της Ευρώπης άρχισαν να αναρωτιούνται… Μήπως εδώ κρύβεται για εμάς ένα στοιχείο που πρέπει να εκμεταλλευτούμε στην αυγή της νέας διατροφικής πραγματικότητας; Οικογενειακές εκμεταλλεύσεις έναντι μεγάλων βιομηχανικών, τοπική παραγωγή χαμηλής όχλησης έναντι περιφερόμενης τροφής, κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις που δημιουργούν μεν προβλήματα αλλά διώχνουν μακριά την κατάθλιψη και τη μοναξιά; Μην υποτιμάτε καθόλου το τελευταίο αυτό, σύντομα θα το συζητήσουμε και θα εκπλαγείτε.
Εφοδιασμένοι με στοιχεία, ραπόρτα και αναφορές με τυπική δομή, μέσα σε τρεις μόλις ημέρες ανακάλυψαν ότι η ελληνική πραγματικότητα δεν μπαίνει εύκολα σε καλούπι. Έχει τις δικές της δομές, τους δικούς της κανόνες λειτουργίας, το δικό της τρόπο να ξεπερνά τα εμπόδια. Ακόμη κι αν αυτά είναι οι πλημμύρες της χιλιετίας.
Και κάτι τελευταίο επί των πλημμυρών. Παρόλο που του εξηγήθηκε ότι το νερό κάλυψε τα πάντα, παρόλο που τα καφέ όρια του ήταν ακόμη στα σπίτια των χωριών, παρόλο που είδαν όγκους παρασυρμένων μηχανημάτων, παρόλο που ο υπεύθυνος εργοστασίου της μεγάλης πολυεθνικής Delmonte μας εξήγησε το με πόσο κόπο έφτασε μετά από ημέρες στο εργοστάσιο και πόσο στοίχισε τελικά η όλη επιχείρηση καθαρισμού και επαναλειτουργίας του, φαίνεται ότι οι φίλοι μας δεν αντιλήφθηκαν ούτε το μέγεθος ούτε τη σημασία της καταστροφής. Τι να έφταιξε άραγε σε αυτό; Το πρωτόγνωρο της ζημιάς; Το γεγονός ότι και ο ευρωπαϊκός βορράς βιώνει ένα αντίστοιχο δράμα αυτό το καιρό με τις συνεχείς βροχές να καταστρέφουν τις καλλιέργειες; Η ανθρώπινη φύση που θέλει να απομακρυνθεί από το κακό; Η μήπως ότι τέτοιου είδους συγκλονιστικά γεγονότα χρειάζονται εξειδικευμένη παρουσίαση και ανάλυση και μεγαλύτερη εμπλοκή ολόκληρης της κοινωνίας, τοπικής, εθνικής και ευρωπαϊκής;
Αποχαιρετίσαμε την ωραία παρέα των ανθρώπων της DG Agri και των ανθρώπων του Τύπου με αυτό το αναπάντητο ερώτημα, αφού δυστυχώς οι μεγάλες καταστροφές δεν θα σταματήσουν να μας απασχολούν στο εγγύς μέλλον. Θερμές ευχαριστίες στους οικοδεσπότες για το ιδιαίτερα παραγωγικό αυτό ταξίδι.
