Όλα έχουν καλλιεργηθεί με προσοχή ώστε να είναι εύγευστα και έτοιμα προς κατανάλωση. Τρόφιμα που χαρακτηρίζονται ως βιολογικά, παραδοσιακά ακόμα και αυτά που θεωρούνταν «σέξι» ή εξωτικές λιχουδιές πριν από μερικές γενιές, τώρα φαίνονται περισσότερο σαν βασικά είδη διατροφής, διαθέσιμα κατά παραγγελία: αβοκάντο, μάνγκο, μπλε μούρα, κινόα, κλπ.
Ωστόσο, τα σούπερ μάρκετ είναι μία αγορά όπου φάνηκε ιδιαίτερα έντονα η ευπάθεια ενός συστήματος που διαταράχθηκε τα τελευταία χρόνια από την πανδημία, τις πολεμικές συγκρούσεις και την κλιματική αλλαγή που κάνει την παρουσία της όλο και πιο έντονη τελευταία, σε πολλά μήκη και πλάτη του πλανήτη.
Τι έρχεται;
Είναι πλέον σχεδόν σίγουρο πως στο μέλλον θα έχουμε περισσότερες αναταραχές και περισσότεροι κίνδυνοι θα κάνουν την εμφάνιση τους ώστε τελικά αυτοί να αναδιαμορφώσουν όλο το διατροφικό σύστημα.
Ο κόσμος συνολικά αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει πολλές κρίσεις στο χώρο των τροφίμων. Από το 2017 τα ποσοστά υποσιτισμού έχουν αυξηθεί κατά 21%, ένα μοντέλο που παλιότερα «δούλεψε» ώστε να καταπολεμηθεί ο υποσιτισμός κατά το δυνατό, πλέον δεν επαρκεί να καλύψει τις όλο αυξανόμενες ανάγκες σίτισης. Οι γεωργικές αποδόσεις αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, η αύξηση όμως αυτή δεν είναι ικανή να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση, η οποία τελικά αυξάνεται ταχύτερα σε σχέση με την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Ταυτόχρονα, στοιχεία δείχνουν πως στις τελευταίες γενιές η παχυσαρκία έχει συνεχίσει να αυξάνεται, και ταυτόχρονα το μέσο περιεχόμενο μικροθρεπτικών στοιχείων δεκάδων δημοφιλών λαχανικών πέφτει. Η διατροφή μας σήμερα συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους, με την ταυτόχρονη εμφάνιση πολλών νοσημάτων (διαβήτη, των καρδιακών νόσων, κλπ)
Οι τιμές των τροφίμων;
Οι τιμές τραβούν την ανηφόρα από το 2000 και μετά Παγκοσμίως… οι χονδρικές τιμές των τροφίμων είναι άμεσα συνδεδεμένες με τους πληθωρισμούς των κρατών. Η αύξηση τιμών στα τρόφιμα έχει αυξήσει σημαντικά και το κόστος ζωής, ιδιαίτερα σε χώρες όπου τα τρόφιμα πρώτης ανάγκης αποτελούν σημαντικό ποσοστό του οικογενειακού προϋπολογισμού.
Στις ΗΠΑ μεταξύ 2020 και 2023, η χονδρική τιμή του ελαιόλαδου τριπλασιάστηκε (το ίδιο περίπου συνέβη και στη χώρα μας) ενώ η τιμή του κακάο που παραδόθηκε στα αμερικανικά λιμάνια αυξήθηκε ακόμη περισσότερο σε λιγότερο από δύο χρόνια.
Στους NYT διαβάζουμε πως περισσότερο από τα τρία τέταρτα του πληθυσμού της Αφρικής, που έχει ήδη ξεπεράσει το ένα δισεκατομμύριο, δεν μπορούν σήμερα να αντέξουν μια υγιεινή διατροφή, ενώ εκεί προβλέπεται ότι θα αυξηθεί ο πληθυσμός περισσότερο από κάθε άλλο μέρος στον πλανήτη αυτόν τον αιώνα. Η Αφρική είναι μια ήπειρος όπου η γεωργική παραγωγικότητα είναι δύσκολο να αυξηθεί ώστε να καλυφθεί η ζήτηση τροφίμων που θα προκύψει, ενώ και άλλα μέρη του κόσμου έχουν κορεσθεί και αδυνατούν να αυξήσουν τη γεωργική παραγωγικότητα τους. Από τα παραπάνω καταλαβαίνει κανείς πως εκεί περιμένουμε όλο και περισσότερες αναταραχές από ανθρώπους που θα πεινάνε… Η έλλειψη τροφίμων, ήδη οδηγεί σε ρεκόρ επιπέδων ανθρώπινης εκτόπισης και μετανάστευσης.
Τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής έχουν μειώσει την αύξηση της συνολικής παγκόσμιας γεωργικής παραγωγικότητας ενώ ταυτόχρονα οι κλιματικές απειλές που έρχονται είναι ακόμη μεγαλύτερες.
Σύμφωνα με τους NYT, στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων αναφέρεται ότι 282 εκατομμύρια άνθρωποι σε 59 χώρες, πεινούσαν το περασμένο έτος, 24 εκατομμύρια περισσότεροι από το προηγούμενο έτος!
Τι μπορεί να συμβεί από την συνεχιζόμενη κλιματική αλλαγή;
Ένας θερμότερος κόσμος μπορεί να αλλάξει σημαντικά το χώρο των τροφίμων. Μπορεί να φαντάζουν σενάρια επιστημονικής φαντασίας… αλλά δεν είναι. Από την κλιματική αλλαγή μπορούμε να δούμε συνεχιζόμενες μειώσεις της απόδοσης των καλλιεργειών, αλλά και μαζικές αποτυχίες αυτών! Για παράδειγμα μια παρατεταμένη ξηρασία… μπορεί να προκαλέσει ζημιές σε πολλές καλλιέργειες σε ποσοστά έως και 100%! Οι αποτυχίες αυτές θα προκαλέσουν έντονες αυξήσεις των τιμών αλλά μπορεί να δούμε και ελλείψεις τροφίμων σε αγορές που μέχρι πρότινος υπήρχαν αποθέματα! Κάποιοι δε, κάνουν λόγο όχι μόνο για χειροτέρευση της πείνας αλλά και για μαζική λιμοκτονία.
Οι διαταραχές αυτές θα μας αναγκάσουν να περάσουμε σε άλλα διατροφικά μοντέλα;
Καλλιέργειες που τώρα τακτικά εμφανίζονται σε λίστες τροφίμων που απειλούνται από το κλίμα, θα αντικατασταθούν ή θα ανασχεδιαστούν. Τα διατροφικά μοντέλα σταδιακά θα αλλάξουν και μαζί τους και τα αγροκτήματα που παράγουν τώρα βασικά καλλιεργούμενα φυτά όπως καλαμπόκι, σιτάρι, σόγια, ρύζι, κλπ. Η πίεση στο υπάρχον σύστημα τροφίμων δεν είναι ένδειξη ότι θα αποτύχει απαραίτητα, αλλά ότι μάλλον πρέπει να αλλάξει. Καινοτομίες μπορεί να κάνουν την εμφάνιση τους και να διατηρήσουν οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις την παραγωγικότητα τους, ωστόσο και εκεί απαιτείται από τους γεωργούς προσαρμογή, μια προσαρμογή που επίσης απαιτεί χρόνο.
Τα τελευταία χρόνια, ο κόσμος έχει αρχίσει μια καθυστερημένη προσπάθεια να μεταβεί προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έχουμε αποκτήσει μια αρκετά καθαρή εικόνα αυτού που συχνά αποκαλείται η ενεργειακή μετάβαση — καθαρή ενέργεια, κυρίως από τον άνεμο και τον ήλιο, που θα είναι τόσο φθηνή και πλούσια που τελικά οι «βρώμικες» παλιές πηγές δεν θα μπορούν να ανταγωνιστούν.
Η μετάβαση όμως αυτή πολλοί λένε πως μάλλον γίνεται άναρχα… και πολλοί είναι αυτοί που αναρωτιούνται αν τελικά οι «πράσινες» πηγές ενέργειας είναι τόσο πράσινες όσο λέγεται… αλλά αυτό είναι θέμα για να αναλυθεί σε άλλα άρθρα, από πιο ειδικούς στο χώρο και όχι από εμάς…
