Γαλλία και Ιταλία στρέφονται στις επιχειρήσεις και δη τις πιο μεγάλες και κερδοφόρες, ζητώντας περισσότερη φορολόγηση, σε μία προσπάθεια να τιθασεύσουν τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα και να δείξουν στους επενδυτές ομολόγων ότι το χρέος τους είναι βιώσιμο και οι ίδιες αξιόπιστες στην προσπάθεια επίτευξης των στόχων τους. Ωστόσο, η «συνταγή» αυτή θεωρείται άκρως αμφιλεγόμενη για το εάν θα φέρει τους αναμενόμενους καρπούς.
Παροχές ή δημοσιονομικά κενά;
Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βρέθηκαν πολλές φορές στην ανάγκη εύρεσης ρευστού για να στηρίξουν τις ενισχυτικές πολιτικές τους και να αντιμετωπίσουν πολλαπλές κρίσεις – τα μέτρα στήριξης κατά του Covid, την επιδότηση των νοικοκυριών προκειμένου να πληρώσουν τους λογαριασμούς ρεύματος στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, τα μέτρα στήριξης κατά του πληθωρισμού και την χρηματοδότηση της Ουκρανίας στον πόλεμο κατά της Ρωσίας.
Ήδη, κάποιες χώρες της ΕΕ εφαρμόζουν φόρους στα υπερκέρδη επιχειρήσεων και τραπεζών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η διαφορά ωστόσο έγκειται στο γεγονός ότι η χώρα μας φορολόγησε τα υπερκέρδη για τους παραγωγούς ενέργειας λόγω της εκτίναξης στα ύψη των τιμών ηλεκτρικού ρεύματος, σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση και να βοηθήσει τα νοικοκυριά, προσφέροντας έκτακτες παροχές. Τώρα, η Γαλλία και η Ιταλία στρέφονται στην φορολόγηση των εταιρικών κερδών για να αντιμετωπίσουν τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και τα μη βιώσιμα στη σημερινή κατάσταση χρέη, καθώς η Γαλλία βρίσκεται σε βαθιά δημοσιονομική κρίση με ένα χρέος άνω των 3 τρις. ευρώ και ένα έλλειμμα που αναμένεται να ξεπεράσει φέτος το 6%.
Η Ελλάδα, η Ρουμανία και η Βουλγαρία έχουν ήδη ψηφίσει εκ νέου την έκτακτη φορολόγηση των υπερκερδών για τους παραγωγούς ενέργειας χαμηλού κόστους προκειμένου να καταπολεμήσουν την αποσύνδεση των τιμών ενέργειας στην ΕΕ. Οι τρεις χώρες υποστηρίζουν ότι το ενεργειακό κόστος στην περιοχή τους εκτινάχθηκε ξανά στα ύψη το καλοκαίρι – σε ορισμένες περιπτώσεις διπλασιάστηκε – αποκλίνοντας όλο και περισσότερο από τους τοπικούς γείτονές τους, σύμφωνα με έγγραφο που «είδε» το Bloomberg.
Στην Ουγγαρία, εφαρμόστηκε υπερ-φόρος σε πιστωτικά ιδρύματα και χρηματοοικονομικούς ομίλους, ο οποίος υπολογίζεται βάσει του καθαρού κύκλου εργασιών τους και καθορίστηκε σε ποσοστό 10% για το 2022 και 8% για το 2023. Στην Πορτογαλία δεν υπάρχει έκτακτος φόρος, ωστόσο ο νόμος προβλέπει φόρο αλληλεγγύης από τον τραπεζικό τομέα, για ενίσχυση της χρηματοδότησης του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Στην Αυστρία, μετά την οικονομική κρίση του 2008-2009, εισήχθη ειδικός φόρος για τις τράπεζες, ο οποίος εξακολουθεί να ισχύει αλλά με μειωμένο ποσοστό.
Επίσης, η κυβέρνηση της Σλοβενίας, δρομολόγησε το 2023 πενταετή φόρο στα τραπεζικά κέρδη για να στηρίξει τη χρηματοδότηση της χώρας μετά τη χειρότερη φυσική καταστροφή από πλημμύρες εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες.
Αποδίδουν οι φόροι;
Τα μέτρα που στοχεύουν τις πλούσιες σε ρευστότητα επιχειρήσεις και τους εύπορους ιδιώτες βοηθούν τις κυβερνήσεις ουσιαστικά να αποφύγουν τα μέτρα λιτότητας στην κλίμακα που συνέβη κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους. Επιπλέον, δίδουν τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις να στείλουν στους εξαγριωμένους ψηφοφόρους τους το μήνυμα ότι το βάρος της αποκατάστασης των δημοσιονομικών δεν θα πέσει στους πολίτες.
Ωστόσο, μία έκτακτη αύξηση των φόρων ενδεχομένως να αποδειχθεί βραχυπρόθεσμη για μία Ευρώπη που χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση για να μπορέσει να επιβιώσει στο άμεσο μέλλον έναντι των ανταγωνιστών της, ΗΠΑ και Κίνα. Ορισμένες επιχειρήσεις έχουν ήδη επικρίνει τα μέτρα αυτά, τα οποία θα δημιουργήσουν αβεβαιότητα και ενδεχομένως να λειτουργήσουν και ως τροχοπέδη για τις επιχειρήσεις.
Η δημοσιονομική κατάσταση της Γαλλίας βρίσκεται στο μικροσκόπιο της Κομισιόν αυτή τη στιγμή και όχι μόνο. Το premium που ζητούν οι επενδυτές για να δανειστούν σε γαλλικά κρατικά ομόλογα σε σχέση με άλλα ομόλογα της περιοχής έχει διευρυνθεί σε επίπεδα που είχαν να επαναληφθούν από την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη.
Η απόδοση του γαλλικού 10ετους διαπραγματεύεται περίπου 80 μονάδες βάσης πάνω από την αντίστοιχη του γερμανικού, ενώ την περασμένη εβδομάδα, ξεπέρασε ακόμη και την Ισπανία, η οποία έχει χαμηλότερη πιστοληπτική αξιολόγηση.
Η νέα γαλλική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μισέλ Μπαρνιέ αναγκάστηκε τώρα να παραδεχθεί ότι θα χρειαστεί επιπλέον δύο χρόνια για να μπορέσει να επαναφέρει το έλλειμμα στο στόχο του 3% της ΕΕ.
Την Τετάρτη, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποστήριξε την επιβολή προσωρινού φόρου στις 300 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας, λέγοντας ωστόσο ότι δεν θα πρέπει να έχουν μεγάλη διάρκεια γιατί θα αποβεί επιζήμια. Το θέμα είναι ότι η πολιτική αυτή έρχεται σε αντίθεση με το μακρόχρονο δόγμα του Μακρόν που είναι η στήριξη των επιχειρήσεων και η ελάφρυνσή τους όσο το δυνατόν περισσότερο από φορολογικά βάρη.
Την επόμενη ημέρα, ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών δήλωσε και αυτός ότι θα αυξήσει τους φόρους στις επιχειρήσεις που έχουν ευνοηθεί περισσότερο στη διάρκεια των τελευταίων ετών.
Οι προσωρινές αυξήσεις φόρων προσφέρουν μια απτή άμεση ώθηση στα δημόσια οικονομικά, αλλά φυσικά αυτό δεν διαρκεί, επομένως αυτού του είδους τα μέτρα δεν βελτιώνουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, υποστηρίζει ο Τζέιμι Ρας, επικεφαλής οικονομολόγος του Bloomberg Economics. Στην πραγματικότητα, δημιουργώντας αβεβαιότητα σχετικά με τη σταθερότητα του φορολογικού συστήματος, μειώνει τα κίνητρα για επενδύσεις και ως εκ τούτου έχει μακροπρόθεσμο οικονομικό και δημοσιονομικό κόστος, εξηγεί.
Η γαλλική κυβέρνηση σχεδιάζει περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων, μέτρα που προβλέπεται να βάλουν στα δημόσια ταμεία έσοδα της τάξης των 60 δις. ευρώ το επόμενο έτος, έτσι να μειώσει το έλλειμμά της στο 5% του ΑΕΠ από περίπου 6,1% φέτος. Δεν θα φτάσει ωστόσο το όριο του 3% της ΕΕ μέχρι το 2029.
Οι μειώσεις των δαπανών εκτιμώνται σε 40 δισ. ευρώ, ενώ κάτι λιγότερο από 20 δισ. ευρώ θα προκύψουν από προσωρινές αυξήσεις φόρων σε πλούσιους ιδιώτες και μεγάλες εταιρείες, καθώς και από αυξημένη πράσινη φορολογία.
Καταστροφικές συνέπειες
Ένας συνδυασμός πρόσθετων φόρων και δημοσιονομικής εξυγίανσης είναι πολύ πιθανό να επηρεάσει τις δαπάνες και τη ζήτηση στην Ευρωζώνη.
Αυτό είναι αρνητικό για την οικονομική ανάπτυξη ακόμη και στις καλύτερες χρονικές συγκυρίες. Θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο επικίνδυνο τώρα, δεδομένων των ζοφερών προοπτικών για την οικονομία, ιδιαίτερα στη Γερμανία, η οποία έχει πληγεί από πολλαπλές προκλήσεις και προβλέπεται να μείνει στάσιμη φέτος στην καλύτερη περίπτωση ή να διολισθήσει σε ύφεση στην χειρότερη.
Η Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ) χαρακτήρισε τα γαλλικά σχέδια καταστροφικά. Ο γενικός διευθυντής Γουίλι Γουόλς είπε ότι η απάντηση δεν μπορεί να είναι η φορολόγηση των παραγωγικών τμημάτων της οικονομίας οδηγώντας τα σε αδιέξοδο.
Οι αγορές είναι λίαν αυστηρές απέναντι στη Γαλλία, εν μέρει επειδή η κυβέρνηση δεν διαθέτει πλειοψηφία στο κοινοβούλιο για να εγκρίνει τον προϋπολογισμό.
Ο πρωθυπουργός Μισέλ Μπαρνιέ πιθανότατα θα πρέπει να χρησιμοποιήσει συνταγματικά εργαλεία για να παρακάμψει την ψηφοφορία επί του νομοσχεδίου, μια κίνηση που αυξάνει τις πιθανότητες για προτάσεις μομφής.
Αυτό το νέο σχέδιο μπορεί να είναι πιο ρεαλιστικό, αλλά θα μπορούσε επίσης να απογοητεύσει τους traders που θα περίμεναν από το Παρίσι μία πιο σοβαρή προσπάθεια για την επίτευξη του στόχου του 2027, δήλωσε στο Bloomberg ο Τιερί Γουίζμαν, στρατηγικός αναλυτής της Macquarie Group. Όπως είδαμε στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Σεπτέμβριο του 2022 κατά τη διάρκεια της σύντομης κυβέρνησης της Λιζ Τρας, οι επενδυτές μπορεί να μην είναι τόσο υπομονετικοί, σημείωσε ο αναλυτής.
Η προσοχή των επενδυτών θα στραφεί τώρα σε μια σειρά από ετυμηγορίες για τις αξιολογήσεις της Γαλλίας, με τον Fitch στο τέλος της επόμενης εβδομάδας, τον Moody's στις 25 Οκτωβρίου και τον S&P στις 29 Νοεμβρίου.
Η δημοσιονομική προσπάθεια που απαιτείται για την επίτευξη των νέων στόχων του Μπαρνιέ είναι άκρως σημαντική - η απόφαση να χρηματοδοτηθεί το ένα τρίτο των σχεδίων εξυγίανσης μέσω αυξήσεων φόρων σε πλούσιους ιδιώτες και κερδοφόρες εταιρείες, παρά την έντονη αντίθεση από τους συμμάχους του στο στρατόπεδο του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν, υπογραμμίζει το μέγεθος της πρόκλησης, όπως αναφέρουν αναλυτές του Bloomberg Economics.
Δύσκολη η εφαρμογή και στην Ιταλία
Τα σχέδια της Ιταλίας είναι πιθανό να αποδειχθούν εξίσου δύσκολο να εφαρμοστούν. Πέρυσι, οι προτάσεις για πρόσθετο φόρο στις τράπεζες ουσιαστικά εγκαταλείφθηκαν αφού προκάλεσαν μεγάλες ρευστοποιήσεις στις ιταλικές μετοχές. Ο υπουργός Οικονομικών Τζιανκάρλο Τζορτζέτι υποσχέθηκε ότι δεν θα επαναληφθεί αυτό το λάθος.
Σημείωσε ότι η αμυντική βιομηχανία έχει «δει» τα κέρδη της να αυξάνονται, αν και δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες.
Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει αντίθεση από το φιλοεπιχειρηματικό κόμμα Forza Italia που αποτελεί μέρος της κυβέρνησης συνασπισμού της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι.
Μέχρι στιγμής, οι επενδυτές έχουν αποδειχθεί πολύ πιο αισιόδοξοι για την Ιταλία. Ιστορικά, η Ιταλία βρισκόταν στο επίκεντρο των ανησυχιών δεδομένου ότι έχει το μεγαλύτερο χρέος στην Ευρώπη μετά την Ελλάδα, αλλά οι αγορές έχουν καθησυχαστεί από την προσεκτική προσέγγιση της Μελόνι.
Ωστόσο, η Γαλλία και η Ιταλία είναι μεταξύ των χωρών που βρίσκονται ήδη σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Η Ιταλία στοχεύει να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα κάτω από το 3% το 2026 από το αναμενόμενο 3,8% φέτος.
Τα όρια της ΕΕ για το χρέος και τα ελλείμματα επανήλθαν σε ισχύ στις αρχές του τρέχοντος έτους μετά από μήνες δύσκολων διαπραγματεύσεων που είδαν τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ, τη Γερμανία και τη Γαλλία, να συγκρούονται για το επίπεδο προσπάθειας που θα έπρεπε να απαιτηθεί. Οι κανόνες είχαν ανασταλεί για να επιτρέψουν τις δαπάνες έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid και μετά τα lockdown.
