Πόση ώθηση μπορεί να δώσει το γκολφ στην ελληνική οικονομία; Στο ερώτημα επιχειρεί να απαντήσει το ΙΟΒΕ, αναδεικνύοντας την παγκόσμια δυναμική του υπαίθριου αθλήματος αλλά και τα σημαντικά, στοχευμένα οφέλη που μπορεί να προσφέρει στην οικονομία και τον τουρισμό της χώρας μας.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα στον παγκόσμιο «χάρτη» του γκολφ
Το γκολφ αποτελεί παγκοσμίως μια ιδιαίτερα δυναμική αγορά, με περισσότερους από 62,3 εκατομμύρια αθλητές και 38.000 γήπεδα γκολφ.
Στην Ευρώπη, οι εγγεγραμμένοι αθλητές γκολφ φτάνουν τα 4,7 εκατ. το 2023. Εκτιμάται ότι περίπου το 1,6% του πληθυσμού της Ευρώπης ασχολείται με το άθλημα, αναλογία που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 13 εκατ. άτομα.
Ο αριθμός των γηπέδων έχει υπερδιπλασιαστεί από το 1985: το 2023 υπήρχαν περίπου 9.000 γήπεδα, εκ των οποίων 3.200 στη Μεγάλη Βρετανία, 1.100 χιλ. στη Γερμανία και 815 στη Γαλλία. Οι εγγεγραμμένοι αθλητές γκολφ φτάνουν τα 4,7 εκατ. το 2023, ενώ περίπου το 1,6% του ευρωπαϊκού πληθυσμού (ή 13 εκατ. άτομα) εκτιμάται ότι ασχολείται με το άθλημα.
Μεγάλο αριθμό γηπέδων φιλοξενούν και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης: 486 βρίσκονται στην Ισπανία, 308 στην Ιταλία και 113 στην Πορτογαλία.
Η Ελλάδα διαθέτει μόλις 10 γήπεδα γκολφ σε αυτόνομες εγκαταστάσεις ή σε ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Σε λειτουργία βρίσκονται τα γήπεδα στην Αθήνα (Γλυφάδα), τη Μεσσηνία, την Κρήτη, τη Χαλκιδική και την Κέρκυρα. Στη Ρόδο οι εγκαταστάσεις, οι οποίες με βάση τον νόμο Ν. 3986/2011 περιήλθαν στην κυριότητα του ΤΑΙΠΕΔ, δεν είναι σε λειτουργία, ενώ το 2019 επιτεύχθηκε συμφωνία πώλησης με ιδιώτη επενδυτή.
Οι εγγεγραμμένοι αθλητές γκολφ στην Ελλάδα ανέρχονται σε 1.040 το 2023, με περίπου 1 στους 3 να είναι ηλικίας κάτω των 19 ετών. Αρκετοί, ωστόσο, ασχολούνται με το σπορ ερασιτεχνικά, με τον συνολικό αριθμό τους να ανέρχεται σε περίπου 3,5 χιλ. άτομα. Έτσι στην Ελλάδα η αναλογία αθλητών - φίλων του γκολφ ανέρχεται σε 34 άτομα ανά 100 χιλ. κατοίκους, όταν στην Πορτογαλία - χώρα με αντίστοιχο πληθυσμό, αλλά περισσότερα γήπεδα γκολφ - η αναλογία είναι στα 341 άτομα, γεγονός που υποδεικνύει το περιθώριο ανάπτυξης του αθλήματος στην Ελλάδα.
Ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ, το ποσοστό των νέων που ασχολούνται με το γκολφ είναι αρκετά υψηλό στην Ελλάδα όπου καταγράφεται ποσοστό 32,7%, με αύξηση από το 2021, στοιχείο που δείχνει ότι παρά το γεγονός ότι το άθλημα δεν είναι ακόμα αρκετά διαδεδομένο, υπάρχουν ενδείξεις ενίσχυσης και ανάπτυξης στο μέλλον. Σημειώνεται ότι τα υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής των νέων καταγράφονται σε λιγότερο ανεπτυγμένες ακόμα αγορές γκολφ, που όμως παρουσιάζουν σημαντικές προοπτικές, όπως η Αρμενία, όπου άνω του 60% των εγγεγραμμένων αθλητών να είναι νέοι.
Η συμβολή του γκολφ στην ελληνική οικονομία
Τα γήπεδα στην Ελλάδα προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες προς τους χρήστες τους, ωστόσο η συμβολή του γκολφ στην οικονομία είναι περιορισμένη, επισημαίνει το ΙΟΒΕ.
Με βάση διαθέσιμα στοιχεία και εκτιμήσεις, τα έσοδα από τη λειτουργία των γηπέδων γκολφ το 2022 εκτιμώνται σε πάνω από 10 εκατ. ευρώ, μόνο από τη δραστηριότητα γκολφ, χωρίς τις διασυνδεδεμένες υπηρεσίες φιλοξενίας και εστιατορίων, με σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το 2019 (6,35 εκατ. ευρώ) Αντίστοιχα, ο συνολικός αριθμός των επισκεπτών της χώρας που αθλούνται στα γήπεδα γκολφ εκτιμώνται σε περίπου 50 χιλ., με τα συνολικά έσοδα για τις επιχειρήσεις που εξυπηρετούν αυτή την τουριστική κίνηση να ανέρχονται σε 104,8 εκατ. ευρώ.
Η λειτουργία ξενοδοχειακών συγκροτημάτων με εγκαταστάσεις γηπέδων γκολφ συμβάλλει στην επιμήκυνση της ζήτησης για τουριστικές υπηρεσίες κατά τις περιόδους χαμηλής ζήτησης. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της λειτουργίας της Costa Navarino όπου η προσέλκυση επισκεπτών από το εξωτερικό, κατά τους εκτός αιχμής (off-peak) μήνες, έχει οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση των αεροπορικών αφίξεων εξωτερικού στο Διεθνές Αεροδρόμιο Καλαμάτας. Το 2023 οι αφίξεις εξωτερικού στον αερολιμένα «Καπετάν Βασ. Κωνσταντακόπουλος» εκτός τους καλοκαιρινούς μήνες ανήλθαν σε 20,921 χιλ., (26 χιλ. μαζί με τις αφίξεις εσωτερικού), όταν το 2010 δεν ξεπερνούσαν τους 2 χιλ. επιβάτες (6 χιλ. μαζί με τις αφίξεις εσωτερικού).
Η αεροπορική σύνδεση της Καλαμάτας με ξένα αεροδρόμια λόγω της ζήτησης που η Costa Navarino δημιουργεί, επιδρά θετικά στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας, καθώς η διαθεσιμότητα πτήσεων προσφέρει τη δυνατότητα σε άτομα από άλλες χώρες να επισκεφθούν την περιοχή για αναψυχή και τουρισμό και να καταλύσουν σε τοπικές ξενοδοχειακές μονάδες. Οι αφίξεις αλλοδαπών στα ξενοδοχειακά καταλύματα (εκτός κάμπινγκ) της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας διαμορφώθηκαν σε 141,9 το 2023, επίπεδο υψηλότερο κατά περίπου 6 φορές σε σχέση με εκείνο του 2012 (Διάγραμμα 3).
Η συνολική συμβολή των εγκαταστάσεων γκολφ σε όρους ΑΕΠ από τη λειτουργία των γηπέδων, αλλά και τις ευρύτερες επιδράσεις στον τουρισμό, εκτιμάται σε 111,4 εκατ. ευρώ. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική επίδραση εκτιμάται σε περίπου 4,3 χιλ. θέσεις εργασίας, με τις περισσότερες από αυτές να σχετίζονται με την τουριστική δαπάνη των επισκεπτών (3,6 χιλ.). Επιπλέον, η κατασκευή ενός γηπέδου γκολφ μπορεί να συνεισφέρει επιπλέον 25 εκατ. ευρώ σε όρους ΑΕΠ συνολικά την περίοδο κατασκευής τους, στηρίζοντας έως και 250 θέσεις εργασίας ευρύτερα στην οικονομία.
Σημαντικό όφελος προκύπτει και στα Δημόσια έσοδα που φτάνει περίπου τα 33,4 εκατ. ευρώ. Η συνολική επίδραση από τη λειτουργία των γηπέδων γκολφ στην Ελλάδα προέρχεται σε μικρότερο βαθμό από τη δραστηριότητα των ίδιων των εγκαταστάσεων, στις οποίες τα μέλη ασκούν το αγαπημένο τους άθλημα και σε μεγαλύτερο βαθμό από τις επιδράσεις που σχετίζονται με τις ευρύτερες δαπάνες που πραγματοποιούνται από τον τουρισμό γκολφ.
Σημαντική είναι επίσης και η συμβολή από την κατασκευή νέων γηπέδων γκολφ, προσθέτει το ΙΟΒΕ. Μόνο η κατασκευή ενός νέου γηπέδου 18 οπών, χωρίς να συνυπολογίζονται οι επιδράσεις που έχει κατά τη λειτουργία από τα έσοδα που εισπράττει και από την προσέλκυση επισκεπτών στην ευρύτερη περιοχή, υπολογίζεται ότι μπορεί να δημιουργήσει περίπου 25 εκατ. ευρώ σε όρους ΑΕΠ συνολικά την περίοδο κατασκευών, στηρίζοντας την απασχόληση περίπου 250 ατόμων σε κατασκευαστικές εργασίες αλλά και ευρύτερα στην οικονομία την ίδια περίοδο.
Τα οφέλη του γκολφ - Παραδείγματα χωρών
Το ΙΟΒΕ επισημαίνει ότι, εκτός από δημοφιλές άθλημα διεθνώς, το γκολφ προσφέρει σημαντικά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη:
- Συμβάλλει στην άμβλυνση της έντονης εποχικότητας του τουρισμού
- Προσελκύει ταξιδιώτες υψηλού οικονομικού επιπέδου και αγοραστικής δύναμης
- Ευνοεί την ανάπτυξη της αγοράς παραθεριστικής κατοικίας
- Προσφέρει αντιπλημμυρική και αντιπυρική προστασία, ενίσχυση της βιοποικιλότητας, και φιλοξενία εκπαιδευτικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Το ΙΟΒΕ φέρνει παραδείγματα χωρών, όπου το γκολφ ωθεί την ανάπτυξη:
Στις ΗΠΑ, η επίδραση στην οικονομία από τη λειτουργία των γηπέδων γκολφ, λαμβάνοντας υπόψη τις έμμεσες και προκαλούμενες επιδράσεις, εκτιμάται σε περίπου $226,5 δισεκ. το 2022. Επιπλέον, η ανάπτυξη του αθλήματος εκτιμάται ότι υποστηρίζει περίπου 1,65 εκατ. θέσεις εργασίας και περισσότερα από $80 δισεκ. σε εισοδήματα από την εργασία.
Αντίστοιχα, στον Καναδά, οι συνολικές δαπάνες που σχετίζονται με το γκολφ ξεπέρασαν τα $19 δισ. το 2019. Παλαιότερη μελέτη για τη συνεισφορά του γκολφ στην Ευρώπη, υπολογίζει την άμεση συμβολή στην οικονομία σε €15,1 δισεκ. το 2012.
Η Ισπανία αποτελεί τον κυριότερο προορισμό για τουρισμό γκολφ στην Ευρώπη. Το 2018 εκτιμάται ότι ο τουρισμός γκολφ προσέλκυσε 1,2 εκατ. ξένους επισκέπτες. Η άμεση επίδρασηστην οικονομία από την τουριστική δαπάνη ξεπέρασε τα €5,4 δισεκ. ενώ, λαμβάνοντας υπόψη τις έμμεσες και προκαλούμενες επιδράσεις, το συνολικό όφελος στην οικονομία προσέγγισε τα €12,8 δισεκ.
Στην Πορτογαλία, όπου το γκολφ αποτελεί μια από τις κυριότερες εκφάνσεις του τουριστικού προϊόντος, τα έσοδα από τον τουρισμό γκολφ στην περιοχή Algarve το 2017 ανήλθαν σε €370 εκατ. με την άμεση και έμμεση επίδραση, σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, να εκτιμώνται σε €500 εκατ. και την επίδραση στην απασχόληση να ξεπερνά τις 16 χιλ. θέσεις εργασίας.
Στις χώρες - προορισμούς για γκολφ συγκαταλέγεται και η γειτονική Τουρκία. Η περιοχή Belek υποδέχεται περισσότερους από 100 χιλ. επισκέπτες - φίλους του αθλήματος κάθε χρόνο, κυρίως από την Ευρώπη, την Ασία και τις ΗΠΑ. Με τη μέση δαπάνη ανά επισκέπτη να κυμαίνεται περίπου στα €1.200 κατά τη διάρκεια παραμονής στην περιοχή, οι συνολικές ταξιδιωτικές εισπράξεις από τον τουρισμό γκολφ ξεπερνούν τα €130 εκατ.
Στο Ην. Βασίλειο αποτελέσματα έρευνας δείχνουν ότι η δραστηριότητα γκολφ έχει σημαντική πολλαπλασιαστική επίδραση στην οικονομία, καθώς για κάθε £1 που δαπανάται δημιουργούνται πρόσθετες £1,7 στην οικονομία του Ην. Βασιλείου, δηλαδή καταγράφεται πολλαπλασιαστής 2,7. Ισχυρές διασυνδέσεις της δραστηριότητας γκολφ στο Ην. Βασίλειο παρατηρούνται με αρκετούς κλάδους, ωστόσο ξεχωρίζει ο τουρισμός, καθώς το 63% του τομέα τουριστικών υπηρεσιών σχετίζονται με το γκολφ, ενώ ακολουθούν οι δραστηριότητες άθλησης με 59%. Άλλες δραστηριότητες με σημαντικές διασυνδέσεις είναι η αγορά ακινήτων, η εκπαίδευση, το εμπόριο αλλά και οι κατασκευές.
Σημαντική είναι η επίδραση των γηπέδων γκολφ στην αγορά κατοικίας. Γενικά εκτιμάται ότι τα γήπεδα γκολφ μπορούν δυνητικά να αναβαθμίσουν το οικιστικό και ευρύτερο περιβάλλον, ενώ μπορούν να αυξήσουν την αξία των ακινήτων με διάφορους τρόπους, αν και ο αντίκτυπος στις αξίες μπορεί να διαφοροποιηθεί ανάλογα με την τοποθεσία, την ποιότητα του γηπέδου γκολφ και άλλους παράγοντες. Σύμφωνα με μελέτες η αξία των κατοικιών αυξάνεται σημαντικά γύρω ή μέσα στις εγκαταστάσεις γκολφ, ενώ σημειώνεται ότι ένα μεγάλο μέρος των αγοραστών δεν είναι πάντα αθλητές γκολφ. Ενδεικτικά, με δείγμα ευρωπαϊκών γηπέδων, υπολογίζεται ότι οι κατοικίες που βρίσκονται σε εγκαταστάσεις γκολφ έχουν κατά μέσο όρο 19% μεγαλύτερη αξία από αντίστοιχες κατοικίες εκτός των εγκαταστάσεων, ενώ οι κατοικίες με άμεση θέα προς τα γήπεδα εμφανίζουν μεγαλύτερη αξία κατά 9,5%. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το αποτύπωμα της δραστηριότητας γκολφ στις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες, όπως αυτό καταγράφεται από μελέτες και έρευνες, αναγνωρίζοντας τη συμμετοχή σε διανυκτερεύσεις στα γύρω καταλύματα.
Προοπτικές ανάπτυξης του γκολφ στην Ελλάδα
Όπως αναφέρει το ΙΟΒΕ, τα γήπεδα γκολφ στην Ελλάδα προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες προς τους χρήστες τους, ενώ εκτείνονται σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, οι οποίες συνδυάζουν το στοιχείο της θάλασσας και του βουνού. Ωστόσο, ο μικρός αριθμός των γηπέδων στη χώρα περιορίζει τη δραστηριότητά τους, καθώς η ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες που συνδέονται με το γκολφ έχει άμεση σχέση με τον αριθμό των γηπέδων γκολφ που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Η ύπαρξη πολλών γηπέδων γκολφ (ιδανικά 4), που αντιστοιχούν σε διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας και αθλητικών δεξιοτήτων, θεωρείται προϋπόθεση για την ανάδειξη μιας περιοχής σε προορισμό γκολφ και την προσέλκυση επισκεπτών.
Σημαντικός, επίσης, παράγοντας για την ανάπτυξη του τουρισμού γκολφ στην Ελλάδα αποτελεί η αεροπορική σύνδεση της χώρας, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με τις ευρωπαϊκές χώρες όπου καταγράφεται η μεγαλύτερη ζήτηση για το άθλημα. Προς αυτή την κατεύθυνση, σημαντική είναι και η αναβάθμιση συνδεδεμένων τουριστικών προϊόντων, όπως πολιτιστικές εκδηλώσεις, γαστρονομικές εμπειρίες, υπηρεσίες ευεξίας αλλά και άλλες αθλητικές δραστηριότητες. Ο τουρισμός γκολφ συνδέεται επίσης στενά με την αγορά παραθεριστικής κατοικίας.
Στην ανάπτυξη του γκολφ μπορεί να συμβάλλει και η γνωριμία του αθλήματος σε ευρύτερο κοινό στην Ελλάδα. Η ενασχόληση με το γκολφ προσφέρει σημαντικά οφέλη για τη σωματική και την ψυχική υγεία. Το γεγονός ότι αποτελεί ήπια μορφή άσκησης, η οποία παράλληλα προσφέρει τη δυνατότητα επαφής με τη φύση και τη συναναστροφή με συναθλητές διαφορετικής ηλικιακής ομάδας και φύλου, αποτελούν τα κυριότερα χαρακτηριστικά που το καθιστούν δημοφιλές σε πολλές χώρες του κόσμου.
