«Εάν δεν είχε σημειωθεί καθυστέρηση σε μια πτήση ανταπόκρισης, η εμπρηστική βόμβα πιθανότατα θα είχε ανατιναχθεί στο εσωτερικό ενός αεροπλάνου που πετούσε ψηλά πάνω από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, πυροδοτήθηκε στο έδαφος στο αεροδρόμιο της Λειψίας της Γερμανίας, καίγοντας ένα κοντέινερ της DHL. Αξιωματούχοι των δυτικών μυστικών υπηρεσιών πιστεύουν ότι η επίθεση, η οποία έλαβε χώρα τον Ιούλιο, ήταν μια δοκιμή που διεξήχθη από Ρώσους πράκτορες που σχεδίαζαν να τοποθετήσουν παρόμοιες βόμβες σε πτήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες» αναφέρει σε άρθρο του το Politico.
«Παρατηρούμε επιθετικές ενέργειες από τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών εδώ και αρκετό καιρό», δήλωσε ο Τόμας Χάλντενγουανγκ, ο οποίος παραιτήθηκε πρόσφατα από τη θέση του προέδρου της ομοσπονδιακής υπηρεσίας πληροφοριών της Γερμανίας.
«Η Ρωσία χρησιμοποιεί ολόκληρη την εργαλειοθήκη, από τον επηρεασμό των πολιτικών συζητήσεων έως τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο σε κρίσιμες υποδομές έως τις δολιοφθορές σε σημαντική κλίμακα», τόνισε.
Το Κρεμλίνο έχει από καιρό διεξάγει τον λεγόμενο υβριδικό πόλεμο εναντίον ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένων εκστρατειών παραπληροφόρησης, πειρατείας, κυβερνοεπιθέσεων και εκλογικών παρεμβάσεων για να αποσταθεροποιήσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και, τα τελευταία χρόνια, να τις ωθήσει να μειώσουν τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, όπως σημειώνει το Politico.
Την περασμένη εβδομάδα, η Γερμανία ανακοίνωσε ότι δύο υποθαλάσσια καλώδια τηλεπικοινωνιών στη Βαλτική Θάλασσα κόπηκαν ως αποτέλεσμα δολιοφθοράς.
«Πρέπει να καταλήξουμε, χωρίς να γνωρίζουμε ποιος ακριβώς το έκανε και πρέπει επίσης να υποθέσουμε -χωρίς να το γνωρίζουμε- ότι πρόκειται για δολιοφθορά», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους.
Μέρες νωρίτερα, ένα ρωσικό κατασκοπευτικό πλοίο, το Yantar, συνοδεύτηκε εκτός των χωρικών υδάτων της Ιρλανδίας από το ιρλανδικό ναυτικό αφού εισήλθε σε μια περιοχή όπου υπάρχουν κρίσιμοι αγωγοί και καλώδια ενέργειας και Διαδικτύου.
Οι ενέργειες της Ρωσίας έχουν επίσης κλιμακωθεί σε απόλυτη βία.
Τα ρωσικά τανκς μπορεί να μην κινούνται στην Πολωνία ή την Εσθονία, αλλά η επιθετικότητα της Μόσχας γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αγνοηθεί.
Ένα δεύτερο δέμα βόμβα, παρόμοιο με αυτό στη Λειψία, ανατινάχθηκε σε μια αποθήκη κοντά στη βρετανική πόλη Μπέρμιγχαμ τον Ιούλιο και η γερμανική αντιτρομοκρατική αστυνομία ερευνά διασυνδέσεις με άλλες υποθέσεις στην Ευρώπη.
Ο Nils Andreas Stensønes, επικεφαλής της υπηρεσίας εξωτερικών πληροφοριών της Νορβηγίας, δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι αναμένει από το Κρεμλίνο να εντείνει τις προσπάθειες για να υπονομεύσει τις υποδομές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Δυτικοί αξιωματούχοι υποπτεύονται ότι η Μόσχα βρίσκεται πίσω από τις εμπρηστικές επιθέσεις στην Πολωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Γερμανία, τη Λιθουανία και τη Λετονία. Και Γερμανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι απέτρεψαν μια ρωσική συνωμοσία για τη δολοφονία του Armin Papperger, του διευθύνοντος συμβούλου της Rheinmetall, του γερμανικού κατασκευαστή όπλων και ενός μεγάλου προμηθευτή βλημάτων πυροβολικού στον ουκρανικό στρατό.
Ενώ ορισμένες κυβερνήσεις —ειδικά στις σκανδιναβικές και τις βαλτικές χώρες— προσπάθησαν να χτυπήσουν τον κώδωνα του κινδύνου, η συλλογική απάντηση από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ ήταν μέχρι στιγμής ιδιαίτερα ήπια.
«Είμαστε απλώς πολύ ευγενικοί», δήλωσε η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρέντρικσεν στο περιθώριο συνόδου του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο. «Μας επιτίθενται κάθε μέρα τώρα» τόνισε.
Μέρος του λόγου για την παθητικότητα της Ευρώπης μπορεί να αποδοθεί στους φόβους στις δυτικές πρωτεύουσες ότι θα παρασυρθούν σε μια σύγκρουση για την οποία δεν είναι προετοιμασμένες, δήλωσε ο Ντάνιελ Μπάιμαν, ειδικός στην τρομοκρατία και τον αντισυμβατικό πόλεμο στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, ένα think tank με έδρα την Ουάσιγκτον.
«Οι περισσότερες χώρες δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν ανοιχτά τη Ρωσία περισσότερο από όσο το κάνουν ήδη», ανέφερε. «Ανησυχούν για την κλιμάκωση, έναν συνεχή μπρος-πίσω κύκλο που θα κάνει τα πράγματα χειρότερα».
Ακόμη και τα λόγια που χρησιμοποιούνται για να μιλήσουμε για τις επιθέσεις αντανακλούν τη δειλία της Ευρώπης, δήλωσε ο Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις, απερχόμενος υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας.
«Γιατί το λέμε υβριδικό; Γιατί βασικά όταν το αποκαλείς υβριδικό δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα γι' αυτό», τόνισε σε διάσκεψη ασφαλείας στη Ρίγα τον περασμένο μήνα. «Αν το αποκαλείς τρομοκρατία, τότε υποδηλώνει αντίδραση» επισημαίνει.
Τα όρια του ΝΑΤΟ
Το σήμα του υβριδικού πολέμου του Κρεμλίνου αναπτύχθηκε από τον Ρώσο στρατηγό Βαλερί Γερασίμοφ, αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, σύμφωνα με τον Αυστριακό ειδικό σε θέματα ασφάλειας Γκέρχαρντ Μάνγκοτ.
«Ποτέ δεν σημαίνει απλώς παραπληροφόρηση και προπαγάνδα, αλλά ένα ευρύ οπλοστάσιο μέσων, από σαμποτάζ μέχρι παρείσφρηση και χρηματοδότηση κομμάτων στη Δύση έως παραβίαση του εναέριου χώρου των κρατών του ΝΑΤΟ από ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη», επισημαίνει.
Στη Λιθουανία, η Μόσχα χρησιμοποιεί παραπληροφόρηση για να υπονομεύσει την προγραμματισμένη ανάπτυξη μιας γερμανικής ταξιαρχίας ενόπλων δυνάμεων, μέρος μιας προσπάθειας του ΝΑΤΟ να στηρίξει την ανατολική πλευρά της.
«Πολλές ψεύτικες ειδήσεις διαδίδονται, για παράδειγμα ότι Γερμανοί στρατιώτες βίασαν γυναίκες και ήθελαν να καταλάβουν τη Λιθουανία», δήλωσε ο Ντάριους Γιαουνίσκις, επικεφαλής της λιθουανικής μυστικής υπηρεσίας. «Η Ρωσία θέλει να σαμποτάρει το έργο. Το λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψη» συμπληρώνει.
Τον Οκτώβριο, η Πολωνία ανέστειλε προσωρινά —με την υποστήριξη των ηγετών της ΕΕ— τα δικαιώματα ασύλου για τους μετανάστες που εισέρχονται στη χώρα από τη Λευκορωσία, με τον Πολωνό πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ να κατηγορεί την αύξηση των αφίξεων στην προσπάθεια της Μόσχας να αποσταθεροποιήσει τη Βαρσοβία. Ακόμη και στην πιο επικίνδυνη τακτική της, ωστόσο, η εκστρατεία αποσταθεροποίησης της Ρωσίας φαίνεται προσεκτικά σχεδιασμένη ώστε να μην πυροδοτήσει μια συλλογική απάντηση από το ΝΑΤΟ βάσει της διάταξης αμοιβαίας άμυνας της δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας, γνωστή ως Άρθρο 5.
Αντίθετα, το Κρεμλίνο φαίνεται να αυξάνει σιγά σιγά την πίεση για να δει μέχρι που μπορεί να φτάσει. «Η Ρωσία δοκιμάζει τα όρια του άρθρου 5 για να προκαλέσει αβεβαιότητα», δήλωσε νωρίτερα φέτος ο Ρόντεριχ Κιεσεβέτερ, Γερμανός βουλευτής και πρώην αξιωματικός του γενικού επιτελείου του γερμανικού στρατού.
Οι χώρες του ΝΑΤΟ έχουν συζητήσει μια συλλογική απάντηση στον υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας, δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ σε δημοσιογράφους πριν από μια σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον τον Ιούλιο. Ακόμη και αν οι επιθέσεις δεν χαρακτηρίζονται ως πολεμικές πράξεις με την παραδοσιακή έννοια, οι χώρες θα μπορούσαν να επικαλεστούν το Άρθρο 4, το οποίο απαιτεί διαβούλευση όταν απειλείται η ασφάλεια μιας χώρας.
«Δεν νομίζω ότι μπορούμε να το αποκλείσουμε αυτό στο μέλλον», ανέφερε ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Ιδιαίτερα αν βλέπαμε μια συνεχή επιδείνωση και εντατικοποίηση αυτού του είδους δραστηριότητας».
Αλλά προς το παρόν, δεν υπάρχει μεγάλη διάθεση στη συμμαχία για αντιπαράθεση.
«Το ΝΑΤΟ είναι μια αμυντική στρατιωτική συμμαχία που σκέφτεται με όρους ειρήνης και πολέμου», δήλωσε στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro νωρίτερα αυτό το μήνα ο στρατηγός Τιερί Μπουργκάρντ, επικεφαλής του επιτελείου άμυνας της Γαλλίας. Τα εργαλεία του ΝΑΤΟ απλά δεν έχουν σχεδιαστεί για τη γκρίζα ζώνη στον «κόσμο του ανταγωνισμού και της αμφισβήτησης».
Το «μεγάλο πρόβλημα» με την επίκληση του άρθρου 5 στην παρούσα κατάσταση είναι ότι «δεν υπάρχει σαφής ορισμός μεταξύ των συμμάχων σχετικά με το τι σημαίνει υβριδικός πόλεμος», είπε ο Μάρεκ Κοχβ, πρώην αξιωματούχος άμυνας και πληροφοριών, μέλος πλέον του Εσθονικού think tank Διεθνές Κέντρο για την Άμυνα και Ασφάλεια.
«Το άλλο βασικό ζήτημα είναι η απόδοση (της ευθύνης)», τονίζει. «Συνήθως έρχεται λίγο αργότερα». Για παράδειγμα, περισσότερο από τρεις μήνες μετά το σαμποτάρισμα των γαλλικών σιδηροδρόμων ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού, οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας εξακολουθούν να ερευνούν εάν η Μόσχα βρίσκεται πίσω από την επίθεση, σύμφωνα με τη Le Monde.
Ένα άλλο εμπόδιο είναι η ένταξη στο ΝΑΤΟ χωρών όπως η Ουγγαρία και η Τουρκία, «χώρες που έχουν δείξει συμπάθεια στη Ρωσία», δήλωσε ο Μπάιμαν του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, καθιστώντας δυσκολότερο για τη στρατιωτική συμμαχία να λάβει ουσιαστικές αποφάσεις. εναντίον της Μόσχας.
Αντίδραση με κυρώσεις
Την ώρα που αποφεύγουν την άμεση αντιπαράθεση, οι χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ εντείνουν σταδιακά τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση του υβριδικού πολέμου της Ρωσίας.
Το 2021, ως απάντηση στη ρωσική προσπάθεια να υπονομεύσει τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2017, το Παρίσι ίδρυσε μια κυβερνητική υπηρεσία με την ονομασία Viginum για να αντιμετωπίσει τις ξένες ψηφιακές παρεμβολές.
Έκτοτε, η γαλλική κυβέρνηση κατηγόρησε τη Ρωσία ότι βρίσκεται πίσω από μια διαδικτυακή εκστρατεία για τη δημιουργία πανικού σχετικά με τον πολλαπλασιασμό των κοριών στο Παρίσι και τη σύνδεση της επιδημίας με την άφιξη Ουκρανών προσφύγων.
Οι γαλλικές υπηρεσίες πληροφοριών υποπτεύονται επίσης ότι η Μόσχα είχε αναθέσει σε Βούλγαρους και Μολδαβούς υπηκόους να σχεδιάσουν αντισημιτικά γκράφιτι στους δρόμους του Παρισιού, για να τονώσουν τις εγχώριες εντάσεις για τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Στη Σουηδία, η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει μια ειδική «υπηρεσία ψυχολογικής άμυνας» για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.
Η προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας έχει επίσης γίνει νέα προτεραιότητα για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Τον Φεβρουάριο του 2023, μετά τη δολιοφθορά των αγωγών Nord Stream, το ΝΑΤΟ δημιούργησε μία νέα Ομάδα Συντονισμού Υποθαλάσσιας Υποδομής για να αξιολογήσει τα τρωτά σημεία και να συντονίσει τις προσπάθειες μεταξύ των κυβερνήσεων του ΝΑΤΟ και του ιδιωτικού τομέα. Μια νέα Ειδική Ομάδα των ΕΕ και ΝΑΤΟ για την ανθεκτικότητα της υποδομής ζωτικής σημασίας, δημιουργήθηκε επίσης τον Μάρτιο του 2023.
Τον περασμένο μήνα, οι υπουργοί Άμυνας της Γερμανίας και της Νορβηγίας, Μπόρις Πιστόριους και Μπγιορν Άριλντ Γκραμ, δήλωσαν στο περιθώριο της συνεδρίασης των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ ότι θέλουν οι σύμμαχοι να δημιουργήσουν πέντε περιφερειακά κέντρα για την παρακολούθηση και την προστασία της υποθαλάσσιας υποδομής, όπως γραμμές τηλεπικοινωνιών, αγωγοί φυσικού αερίου και ηλεκτρικές διασυνδέσεις.
Οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν επίσης να αντεπιτεθούν με κυρώσεις. Τον Οκτώβριο, η ΕΕ δημιούργησε επίσημα ένα νέο πλαίσιο που επιτρέπει στο μπλοκ να στοχεύει άτομα και οντότητες που εμπλέκονται στον υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας — συμπεριλαμβανομένης της εκλογικής παρέμβασης, του σαμποτάζ, της παραπληροφόρησης, των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο και της εργαλειοποίησης των μεταναστών.
Οι πιθανές κυρώσεις περιλαμβάνουν δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις. «Η απάντηση της ΕΕ παραμένει ενωμένη και αποφασισμένη», δήλωσε η υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας Μαρία Μάλμερ Στένεργκαρντ σε δήλωσή της. «Η Ρωσία δεν θα καταφέρει να υπονομεύσει την ανθεκτικότητα και τη σταθερότητα της ΕΕ και των κρατών μελών της» τόνισε.
Πράκτορες μίας χρήσης
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ είχαν μικρή επιτυχία στην αποτροπή της Ρωσίας.
Οι κυρώσεις που συνδέονται άμεσα με τον πόλεμο στην Ουκρανία είχαν περιορισμένο αντίκτυπο μέχρι στιγμής, επομένως δεν είναι σαφές εάν το νέο καθεστώς θα είναι αποτελεσματικό. «Οι Ευρωπαίοι πρέπει να ανταποκριθούν με έναν πολύ πιο ενωμένο, δυναμικό τρόπο», δήλωσε ο Μπάιμαν του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών.
«Η στρατιωτική βοήθεια [στην Ουκρανία] θα πρέπει να ενταθεί για να δείξει ότι οι ρωσικές προσπάθειες έχουν το αντίστροφο αποτέλεσμα» τόνισε
Εκτός από την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών, οι χώρες πρέπει να ενισχύσουν την εσωτερική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας, των εσωτερικών υπηρεσιών πληροφοριών και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των συμμαχικών κυβερνήσεων, δήλωσε ο Κοχβ, του Διεθνούς Κέντρου Άμυνας και Ασφάλειας.
«Αν χάσουμε αυτή την ευκαιρία, η Ρωσία θα κερδίσει μόνο περισσότερο έδαφος», είπε ο Κοχβ. «Πρέπει να θυμόμαστε ότι βασικά μιμούνται το δόγμα δολιοφθοράς του Ψυχρού Πολέμου της Σοβιετικής Ένωσης».
Μια από τις πιο δυναμικές απαντήσεις της Ευρώπης έχει δυσκολέψει την σύνδεση των δολιοφθορών με τους δράστες.
Από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις απέλασαν περισσότερους από 700 Ρώσους κατασκόπους που παρίσταναν τους διπλωμάτες.
Σε απάντηση, το Κρεμλίνο έχει στραφεί στη στρατολόγηση των λεγόμενων πρακτόρων μιας χρήσης, μερικές φορές μέσω των καναλιών του Telegram.
Είναι ως επί το πλείστον ρωσόφωνοι, νέοι άνδρες μεταξύ 20 και 30 ετών γνώστες της πληροφορικής, συχνά με εγκληματικό υπόβαθρο. Κάποιοι έχουν ιδεολογικά κίνητρα, άλλοι το κάνουν για χρήματα και πληρώνονται σε κρυπτονομίσματα.
Οι αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών είπαν ότι το κοντέινερ που έπιασε φωτιά στη Λειψία μπορεί να είχε τοποθετηθεί από έναν «πράκτορα μιας χρήσης» που μπορεί να μην ήξερε καν ότι έβαζε εμπρηστική βόμβα. Τον Απρίλιο στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένας Βρετανός κατηγορήθηκε για διεξαγωγή εχθρικών δραστηριοτήτων προς όφελος της Μόσχας.
Το σημαντικό, τονίζει ο Αρνττ Φρέιταγκ φον Λόριγκοβεν, πρώην γερμανός πρεσβευτής που υπηρέτησε ως ο πρώτος αρχηγός πληροφοριών του ΝΑΤΟ, είναι ότι η Ευρώπη αφυπνίζεται στην απειλή και κάνει τη Ρωσία να πληρώσει ένα τίμημα.
«Κοιμόμαστε», είπε ο φον Λόρινγκχοβεν. «Η επιθετική συμπεριφορά πρέπει να έχει πολιτικό κόστος» τονίζει.
