Αφού υποσχέθηκε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας να επαναφέρει τους φόρους εισαγωγών στο επίκεντρο της οικονομικής πολιτικής των ΗΠΑ κατά τη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έκανε ένα «δραματικό βήμα» προς αυτή την κατεύθυνση την 1η Φεβρουαρίου. Υπέγραψε τα προεδρικά διατάγματα για την επιβολή γενικών δασμών 25% στις εισαγωγές από τον Καναδά και το Μεξικό και μια αύξηση10% σε αυτές από την Κίνα. Όπως αναφέρει το Bloomberg, οι δασμοί θα τεθούν σε ισχύ στις 12:01 π.μ. της Τρίτης 4 Φεβρουαρίου.
Διαβάστε ακόμα: Τραμπ: Υλοποίησε την απειλή του για δασμούς σε Κίνα, Μεξικό και Καναδά
Πόσο ριζοσπαστική είναι η προσέγγιση του Τραμπ;
Ορισμένοι δασμοί των ΗΠΑ σε αγαθά από αυτές τις τρεις χώρες ήδη πλησιάζουν ή και υπερβαίνουν τα επίπεδα που όρισε ο Τραμπ. Αλλά αυτό ισχύει μόνο για επιλεγμένες κατηγορίες εισαγόμενων αγαθών. Η συνολική δασμολόγηση είναι μια τεράστια αλλαγή.
Επί του παρόντος, για τα εισαγόμενα βιομηχανικά αγαθά, τα οποία αποτελούν το 94% των εισαγωγών εμπορευμάτων των ΗΠΑ σε αξία, αυτά έχουν μέσο σταθμισμένο δασμολογικό συντελεστή 2%, σύμφωνα με το Γραφείο Εμπορίου των ΗΠΑ. Τα μισά βιομηχανικά προϊόντα εισέρχονται στη χώρα αφορολόγητα.
Τι προσπαθεί να πετύχει ο Τραμπ;
Ο Σκοτ Μπέσεντ, ο υπουργός Οικονομικών του Τραμπ, έδωσε ενδείξεις για το πώς ο Τραμπ θα μπορούσε να εφαρμόσει νέους δασμούς κατά την ακρόαση της αποδοχής του διορισμού του από το Κογκρέσο.
Ο Μπέσεντ, ένας πρώην διαχειριστής hedge fund που βοήθησε το πρώην αφεντικό του Τζορτζ Σόρος να «τζογάρει» ενάντια σε νομίσματα άλλων χωρών, είπε στους γερουσιαστές ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να περιμένουν από τον Τραμπ να χρησιμοποιήσει τους δασμούς με τρεις τρόπους: Για να διορθώσει τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (που όπως ανέφερε ο Τραμπ θα οδηγήσει στο να αναζωογονήσει την αμερικανική βιομηχανία ), για να αυξήσει τα έσοδα για τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό (σημαντικό για να βοηθήσει τα έσοδα των σχεδίων του Τραμπ να παρατείνει τις φορολογικές περικοπές που θέσπισε το 2017) και να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός στις διαπραγματεύσεις με ξένες δυνάμεις στη θέση των κυρώσεων, καθώς ο Τραμπ πιστεύει ότι (οι κυρώσεις) έχουν χρησιμοποιηθεί υπερβολικά.
Διαβάστε ακόμα: Καναδάς και Μεξικό ανακοίνωσαν ανταποδοτικούς δασμούς στις ΗΠΑ - Στον ΠΟΕ προσφεύγει η Κίνα
Ενίσχυση της αμερικανικής μεταποίησης:
Ο Τραμπ έχει μιλήσει για τη χρήση δασμών για την αναζωογόνηση της μεταποίησης και για να σταματήσει τις ΗΠΑ να «πέφτουν θύμα κλοπής» από άλλες χώρες λόγω εμπορικών ανισορροπιών. Υποστήριξε την ιδέα της χρήσης ενός μείγματος δασμών και κινήτρων, όπως η ταχεία έγκριση αδειών, ως ένας τρόπος για να δελεάσουν ξένες εταιρείες να δημιουργήσουν γραμμές παραγωγής στις ΗΠΑ.
Κατά την πρώτη του προεδρία, επέβαλε αρκετούς γύρους δασμών σε κινεζικά προϊόντα, οι επιπτώσεις των οποίων ακόμη αξιολογούνται. Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι λειτούργησαν ως φόρος επί των Αμερικανών καταναλωτών και εμπόδισαν την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ. Βέβαια, οι εγχώριοι κατασκευαστές δεν είναι πάντα πρόθυμοι να αρχίσουν να παράγουν τα εισαγόμενα προϊόντα τα οποία έχουν πληγεί απ' τους δασμούς. Και εάν το έθνος που επιβάλλει τους δασμούς δεν έχει εναλλακτική εγχώρια προμήθεια των σχετικών αγαθών, τότε οι τιμές αυτών των αγαθών μπορεί να αυξηθούν.
Τίποτα από αυτά δεν μείωσε τον ενθουσιασμό του Τραμπ.
«Θα φέρουμε πίσω τις επιχειρήσεις», είπε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης με τον αρχισυντάκτη του Bloomberg, John Micklethwait, στο Economic Club του Σικάγο τον Οκτώβριο. «Θα μειώσουμε ακόμη περισσότερο τους φόρους για τις εταιρείες που θα κατασκευάσουν το προϊόν τους στις ΗΠΑ. Θα προστατεύσουμε αυτές τις εταιρείες με ισχυρούς δασμούς».
Ο Τραμπ ανέφερε ότι μόλις άρχιζε να χρησιμοποιεί δασμούς για να ανασυγκροτήσει την οικονομία των ΗΠΑ κατά την πρώτη του θητεία, ήταν η πανδημία Covid-19 που χτύπησε και ανακάτεψε τα σχέδιά του. Ο υπουργός Εμπορίου, Χάουαρντ Λούτνικ, χαρακτήρισε το σχέδιο δασμών ως μέσο για να ανακτήσει η χώρα τον σεβασμό του κόσμου, λέγοντας ότι οι σύμμαχοι και οι αντίπαλοι των ΗΠΑ «μας εκμεταλλεύονται, δεν μας σέβονται και θα ήθελα να δω αυτή η κατάσταση να τελειώνει».
Αύξηση εσόδων
Τα έσοδα από τους δασμούς θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην υλοποίηση των φορολογικών περικοπών που υποσχέθηκε ο Τραμπ. Θέλει να επεκτείνει τις μειώσεις στους φόρους εισοδήματος που εγκρίθηκαν το 2017 κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρίας του, πολλές από τις οποίες πρόκειται να λήξουν στα τέλη του 2025. Έχει υποβάλει ακόμη και προτάσεις για την επέκταση αυτών των φορολογικών ελαφρύνσεων, όπως για παράδειγμα εξαιρώντας φιλοδωρήματα και εισοδήματα κοινωνικής ασφάλισης από τη φορολογία. Στοχεύει επίσης να μειώσει τον εταιρικό φορολογικό συντελεστή στο 15% από 21%.
Αυτά τα μέτρα αναμένεται να οδηγήσουν σε απώλεια κρατικών εσόδων ύψους 4,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε διάστημα 10 ετών. Οι αυξήσεις των δασμών του Τραμπ, εάν εφαρμοστούν πλήρως, θα μπορούσαν να αποφέρουν έως και 2,5 έως 3 τρισεκατομμύρια δολάρια την ίδια χρονική περίοδο, σύμφωνα με τον Μπέσεντ.
Ο Πήτερ Ναβάρο, εμπορικός σύμβουλος του Τραμπ, δήλωσε στο CNBC ότι η δασμολογική προσπάθεια μπορεί να αντικαταστήσει τα έσοδα από τις φορολογικές περικοπές. «Οι δασμοί μπορούν εύκολα να πληρώσουν για αυτό», είπε ο Ναβάρο. «Ο Πρόεδρος Τραμπ θέλει να μετακομίσει από τον κόσμο των φόρων εισοδήματος και των αμέτρητων υπαλλήλων της IRS (της αμερικανικής εφορίας), στον κόσμο όπου οι δασμοί, όπως στην εποχή του προέδρου Γουίλιαμ ΜακΚίλνι (πρόεδρος απ' το 1897 ως τη δολοφονία του 1901), θα δώσουν τα έσοδα στην κυβέρνηση για να πληρώνει τις υποχρεώσεις της και παράλληλα θα μειώσουν τους φόρους μας».
Χρησιμοποιώντας τη διπλωματία ως όπλο
Ο Τραμπ έχει γίνει δύσπιστος απέναντι στις κυρώσεις επειδή απομακρύνουν άλλες χώρες από το δολάριο. Αντίθετα, βλέπει τους δασμούς ως τρόπο για να κερδίσει πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις, σύμφωνα με τον Μπέσεντ.
Η σύντομη αντιπαράθεση του Τραμπ με την Κολομβία τον Ιανουάριο -στην οποία απείλησε να επιβάλει δασμούς με αφορμή τις πτήσεις επαναπατρισμού για παράνομους μετανάστες- παρείχε μια γεύση από τη στρατηγική του Τραμπ. Για λίγες ώρες, φαινόταν ότι ένας εμπορικός πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και ενός από τους στενότερους συμμάχους τους στη Λατινική Αμερική ήταν αναπόφευκτος. Στη συνέχεια, ο Τραμπ απέσυρε την απειλή του μετά την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών. Ο Λευκός Οίκος διεκδίκησε τη νίκη, λέγοντας ότι η Κολομβία «συμφώνησε με όλους τους όρους του Προέδρου Τραμπ» και θα δεχόταν απελαθέντες με αμερικανικά στρατιωτικά αεροσκάφη. Η Κολομβία από τη πλευρά της ανέφερε ότι οι απελαθέντες επέστρεψαν με δικό της στρατιωτικό αεροπλάνο.
Οι δασμοί του Τραμπ στον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα έχουν σκοπό να αντιμετωπίσουν αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «απειλή για την ασφάλεια των Αμερικανών, συμπεριλαμβανομένης της κρίσης δημόσιας υγείας λόγω θανάτων εξαιτίας της χρήσης φαιντανύλης».
Είναι νέα η προσέγγιση του Τραμπ;
Οι ΗΠΑ φορολογούσαν βαριά τις εισαγωγές για μεγάλο μέρος της ιστορίας τους, προτού εγκαταλείψουν σε μεγάλο βαθμό την πολιτική που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1930, καθώς οι ηγέτες της χώρας αγκάλιασαν την ιδέα του ελεύθερου εμπορίου.
Ένας μεγάλος λόγος για αυτό ήταν η αντίδραση στον νόμο Smoot-Hawley του 1930, ο οποίος οδήγησε σε μια εκτιμώμενη αύξηση κατά περίπου 20% στους μέσους εισαγωγικούς δασμούς. Η πράξη είχε σκοπό να βοηθήσει στον μετριασμό των επιπτώσεων της Μεγάλης Ύφεσης, αλλά κατέληξε να επιδεινώσει την κατάσταση. Αυτή η καταστροφή έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσει μια περίοδο πολλών δεκαετιών που είδε την άνοδο του ελεύθερου εμπορίου, η οποία κορυφώθηκε με τη δημιουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου το 1995. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι δασμοί έγιναν «ανάθεμα» για το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.
Οι δασμοί έκαναν μια επιστροφή κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τραμπ το 2017-2021, όταν στράφηκε σε αυτούς σε μια προσπάθεια να αναζωογονήσει την αμερικανική βιομηχανία και να αντιμετωπίσει αυτό που οι ΗΠΑ θεωρούν ως αθέμιτες εμπορικές πρακτικές της Κίνας. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν από την πλευρά του διατήρησε αυτή την τάση.
Μπορεί ο Τραμπ να αυξήσει τους δασμούς χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου;
Η απάντηση είναι ναι. Μέσω ορισμένων διατάξεων, το Κογκρέσο εξουσιοδοτεί τον πρόεδρο των ΗΠΑ να τροποποιήσει τους δασμούς για να αντιμετωπίσει μια ποικιλία «ανησυχιών». Αυτές περιλαμβάνουν την απειλή για την εθνική ασφάλεια, πόλεμο ή έκτακτη ανάγκη, βλάβες ή πιθανές βλάβες σε κάποιον τομέα της βιομηχανίας των ΗΠΑ και αθέμιτες εμπορικές πρακτικές από μια ξένη χώρα.
Ποιος πληρώνει τους δασμούς;
Οι δασμοί καταβάλλονται από τον εισαγωγέα ή από έναν ενδιάμεσο που ενεργεί για λογαριασμό του εισαγωγέα, αν και το κόστος συνήθως μετακυλίεται. Ο Τραμπ υποστηρίζει ότι, τελικά, ο εξαγωγέας είναι αυτός που επωμίζεται το κόστος ενός δασμού. Μελέτες έχουν δείξει ότι το βάρος είναι πιο διάχυτο. Η ξένη εταιρεία που κατασκευάζει το προϊόν μπορεί να αποφασίσει να μειώσει τις τιμές ως παραχώρηση προς τον εισαγωγέα. Ή μπορεί να ξοδέψει σημαντικά ποσά για να χτίσει ένα εργοστάσιο κάπου αλλού για να παρακάμψει τους δασμούς. Διαφορετικά, ένας εισαγωγέας - η Walmart και η Target είναι από τις μεγαλύτερες εισαγωγικές επιχειρήσεις στις ΗΠΑ - θα μπορούσε να αυξήσει τις τιμές του προϊόντος όταν πωλείται. Σε αυτή την περίπτωση, ο καταναλωτής είναι αυτός που επωμίζεται το κόστος των δασμών έμμεσα.
Πώς αντιλαμβάνεται η Κίνα την νέα κατάσταση;
Για δεκαετίες, η πίστη στο ελεύθερο εμπόριο υποστηρίχθηκε από μια δικομματική συναίνεση στις ΗΠΑ και από πολυεθνικές εταιρείες που ήθελαν πρόσβαση σε φθηνές και αποτελεσματικές αλυσίδες εφοδιασμού στο εξωτερικό. Η ανάδειξη της Κίνας ως παγκόσμιας οικονομικής δύναμης έσπασε τη συναίνεση. Δεκτή στον ΠΟΕ το 2001, η Κίνα απέκτησε μεγαλύτερη πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές, παρόλο που οι επικριτές της λένε ότι παραβίασε το γράμμα και το πνεύμα των κανόνων ελεύθερων συναλλαγών, για παράδειγμα επιδοτώντας τις βιομηχανίες της και υποχρεώνοντας ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κίνα, καθώς και να της παραχωρήσουν τεχνογνωσία. Ορισμένες μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο ανταγωνισμός από την Κίνα προκάλεσε μείωση της απασχόλησης στις ΗΠΑ, μεταξύ των επιχειρήσεων που βρέθηκαν αντιμέτωπες με την αύξηση των εισαγωγών.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρίας του Τραμπ, η κυβέρνησή του επέβαλε νέους δασμούς σε κινεζικές εισαγωγές αξίας περίπου 380 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2018 και το 2019. Η κυβέρνηση Μπάιντεν όχι μόνο διατήρησε αυτούς τους δασμούς, αλλά αύξησε τους περισσότερους από αυτούς το 2024 σε αγαθά αξίας επιπλέον 18 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο νέος ενθουσιασμός για τους δασμούς έχει εξαπλωθεί και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ψήφισε στις αρχές Οκτωβρίου την επιβολή δασμών έως και 45% στα ηλεκτρικά οχήματα από την Κίνα, η οποία με τη σειρά της απείλησε να κάνει αντίποινα κατά των ευρωπαϊκών προϊόντων.
Στην προεκλογική εκστρατεία του 2024, ο Τραμπ υποστήριξε ότι οι φόροι στις εισαγωγές θα είχαν και έξτρα οφέλη πέρα από την υπεράσπιση των εγχώριων βιομηχανιών: Θα «πλημμύριζαν» το Υπουργείο Οικονομικών με έσοδα δισεκατομμυρίων δολαρίων, ωθώντας τις εταιρείες που δεν παράγουν αγαθά στις ΗΠΑ να το κάνουν, ενώ θα επιτρέψουν στις ΗΠΑ να αποσπάσουν παραχωρήσεις τόσο από εμπορικούς συμμάχους, όσο και από αντιπάλους.
Φωτογραφία: Getty Images / Ideal Images
