Δέκα εβδομάδες αποδείχθηκαν αρκετές για να προκαλέσουν χάος στις διεθνείς αγορές, να πυροδοτήσουν ανησυχίες για παγκόσμια ύφεση και να ανατρέψουν εμπορικές νόρμες ενός σχεδόν αιώνα. Τα ερωτήματα πολλά και αναπάντητα…
Η διακήρυξη οικονομικής ανεξαρτησίας του Τραμπ και ο εναγκαλισμός του προστατευτισμού του 19ου αιώνα ισοδυναμεί με το κλείδωμα της πόρτας στον υπόλοιπο κόσμο – με πιθανή ακούσια συνέπεια να αποφασίσει ο υπόλοιπος κόσμος, έστω οδυνηρά και αργά, να ξαναφτιάξει μια νέα παγκόσμια εμπορική τάξη για να αντικαταστήσει αυτήν που είχε διαμορφωθεί, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Politico.
Πέρα λοιπόν από τον όποιο χρηματοοικονομικό και οικονομικό αντίκτυπο, θα υπάρξουν και γεωπολιτικές συνέπειες, καθώς ήδη πολλές χώρες διερευνούν νέες διμερείς εμπορικές συμφωνίες ή εξετάζουν πώς να επεκτείνουν τις περιφερειακές εμπορικές ενώσεις. Για παράδειγμα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, επιδιώκουν να ενισχύσουν τους εμπορικούς δεσμούς με την Κίνα. Αντίστοιχα, τα μέλη της Ένωσης Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Ολοκληρωμένης και Προοδευτικής Συμφωνίας για την Εταιρική Σχέση του Υπερ-Ειρηνικού προσπαθούν τώρα να ενσωματωθούν ταχύτερα.
Διάβρωση εμπιστοσύνης
Πολύ περισσότερο, αυτό που διαπιστώνεται τώρα είναι ότι οι ξένες χώρες βασίζονται σε μια παγκόσμια οικονομία στην οποία οι περισσότερες συναλλαγές γίνονται σε δολάρια και πωλούν τα προϊόντα τους στην τεράστια αγορά των ΗΠΑ. Οι ζωτικής σημασίας διεθνείς θεσμοί, από το ΝΑΤΟ μέχρι το ΔΝΤ, ηγούνται ουσιαστικά από την Ουάσιγκτον.
Αυτό είναι ένα εντελώς ασυνήθιστο σύστημα, όπως σημειώνει το Bloomberg. Ανατρέπει την κατανόηση του κόσμου για την εθνική κυριαρχία, με την έννοια ότι δεκάδες χώρες βασίζονται στις ΗΠΑ για ευημερία, ασφάλεια και επιβίωση. Είναι απόδειξη της βαθιάς, θεσμοθετημένης συνεργασίας που έχει προκύψει μέσα στη δημοκρατική κοινότητα. Σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς Τραμπ για την εκμετάλλευση της Αμερικής από τους συμμάχους, το σύστημα αυτό δίνει στην Ουάσιγκτον τεράστια επιρροή στις υπόλοιπες χώρες.
Το θέμα είναι ότι οι σύμμαχοι δεν μπορούν να κάνουν πολλά παρά για να κατευνάσουν την Ουάσιγκτον. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Κιρ Στάρμερ και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν προσπαθούν απεγνωσμένα να κρατήσουν τον Τραμπ εμπλεκόμενο στην Ευρώπη, επειδή γνωρίζουν ότι η υπεράσπιση της Ουκρανίας - και ίσως η υπεράσπιση της ηπείρου – δεν είναι εφικτή βραχυπρόθεσμα χωρίς την Αμερική. Για παρόμοιους λόγους, η Ιαπωνία θα κάνει σχεδόν τα πάντα για να παραμείνει στην καλή πλευρά του Τραμπ.
Ακόμη και οι σύμμαχοι που δεν πιστεύουν στην Αμερική του Τραμπ γνωρίζουν ότι δεν μπορούν χωρίς αυτήν. Αλλά αν αυτή η διάβρωση της εμπιστοσύνης συνεχιστεί, οι συνέπειες θα είναι βαθιές.
Ενδέχεται να δούμε πολλαπλασιασμό των συστημάτων πληρωμών εκτός δολαρίου, σημειώνει το Bloomberg. Η κυριαρχία του δολαρίου κάνει τα εμπόδια σημαντικά, αλλά η επιθυμία – ειδικά στον Παγκόσμιο Νότο – είναι ξεκάθαρη. Επίσης, είναι πολύ πιθανόν να υπάρξουν νέες διπλωματικές και στρατιωτικές σχέσεις μεταξύ των χωρών, που θα βασίζονται λιγότερο στην Ουάσιγκτον.
Οικονομικό σοκ, ακόμη και ύφεση
Εν τω μεταξύ, για τους Αμερικανούς και για μεγάλο μέρος του πλανήτη, η αυτοαποκαλούμενη «Ημέρα Απελευθέρωσης» του Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει ένα σοβαρό οικονομικό σοκ και πιθανό να πυροδοτήσει και παγκόσμια ύφεση.
Η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, έχει περιοριστεί μέχρι στιγμής στο να προειδοποιήσει ότι οι δασμοί του Τραμπ συνιστούν «σημαντικό κίνδυνο» για την παγκόσμια οικονομία. Ωστόσο, αναλυτές της JP Morgan αύξησαν τις πιθανότητες για μια παγκόσμια ύφεση στο 60% - από προηγούμενη πρόβλεψη 40% - προειδοποιώντας τους πελάτες της ότι ο αντίκτυπος θα μπορούσε να «μεγεθυνθεί από αντίποινα, διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας και σοκ».
H JP Morgan προβλέπει ύφεση 0,3% για την αμερικανική οικονομία φέτος από ανάπτυξη 1,3% πριν τις ανακοινώσεις Τραμπ και εκτίναξη της ανεργίας στο 5,3%. Για την Ευρωζώνη υπάρχουν επίσης ανησυχίες για την ανάπτυξη και η Barclays εκτιμά ότι υπάρχει κίνδυνος ύφεσης στο δεύτερο εξάμηνο του 2025, καθώς οι δασμοί Τραμπ φέρεται να στοχεύουν σε ευρωπαϊκά εισαγόμενα αγαθά αξίας 380 δις. ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Politico.
Επίσης, ο αντίκτυπος των δασμών στις τσέπες των καταναλωτών και ειδικά των Αμερικανών θα ξεπεράσει κατά πολύ τα πολυτελή αυτοκίνητα και ορισμένα τρόφιμα, αναφέρει το Bloomberg. Καθώς οι νέοι δασμοί τίθενται σε ισχύ – από το Σάββατο για το βασικό δασμό 10% – οι κατασκευαστές και οι προμηθευτές όλων των ειδών, από καθημερινά είδη σούπερ μάρκετ έως υποδήματα και προϊόντα ομορφιάς, πρέπει να υπολογίσουν πόσο από αυτό το επιπλέον κόστος θα μετακυλήσουν στους πελάτες.
Το μήνυμα των αγορών
Αντίστοιχα, σε κάθε γωνιά των χρηματοοικονομικών αγορών, από μετοχές έως ομόλογα και εμπορεύματα, οι επενδυτές στέλνουν στον Ντόναλντ Τραμπ το ίδιο αλάνθαστο μήνυμα: Ο εμπορικός πόλεμος που εξαπέλυσε απειλεί να πυροδοτήσει μια παγκόσμια ύφεση και μάλιστα γρήγορα.
Με την Κίνα να ανταποδίδει σε λιγότερο από 48 ώρες αφότου ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε τους ανταποδοτικούς δασμούς, οι traders προσπαθούν να αποτιμήσουν αυτό που μοιάζει όλο και περισσότερο με «βρόχο αρνητικής ανάδρασης», σύμφωνα με το Bloomberg, καθώς ο Τραμπ δείχνει ελάχιστα σημάδια υποχώρησης.
Το ξέφρενο διήμερο selloff δεν άφησε σχεδόν καμία κατηγορία ενεργητικού αλώβητη, σφυρηλατώντας τις τιμές των μετοχών σε Ασία, Ευρώπη και αναπτυσσόμενο κόσμο, στρέφοντας τους επενδυτές σε ασφαλή καταφύγια όπως τα κρατικά ομόλογα.
Το μεγαλύτερο πλήγμα υπέστησαν οι ΗΠΑ, με τον S&P 500 να χάνει μέσα σε δύο ημέρες 6,5 τρισ. δολάρια με πτώση 10% και τον Dow Jones να κατακρημνίζεται με απώλειες λίγο μικρότερες των 4.000 μονάδων το τελευταίο διήμερο - είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που πέφτει περισσότερο από 1.500 μονάδες σε διαδοχικές συνεδριάσεις. Ο δείκτης υψηλής τεχνολογίας Nasdaq βρίσκεται σε bear market με απώλειες 22% από το ιστορικό υψηλό του περυσινού Δεκεμβρίου.
«Η bull market είναι νεκρή. Και ενώ φαίνεται να βρίσκεται κοντά στον πάτο, ανησυχούμε ότι ο αντίκτυπος ενός γενικευμένου εμπορικού πολέμου θα έχει αντίκτυπο στην ανάπτυξη σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα», αναφέρει στο Bloomberg η Έμιλι Μποουερσοκ, διευθύνουσα σύμβουλος και εταίρος της Bowersock Capital Partners.
Aυτό ωστόσο που σόκαρε τον κόσμο της Wall Street είναι η διαπίστωση ότι ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσετ, «αγαπημένο παιδί» των αγορών και ειδικά των αντισταθμιστικών ταμείων και του ιδιωτικού μετοχικού κεφαλαίου, δεν συμμετείχε στο βασικό πυρήνα διαμόρφωσης της δασμολογικής πολιτικής. Το Bloomberg, επικαλούμενο πηγές, αναφέρει ότι δεν διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο στις διαπραγματεύσεις του Οβάλ Γραφείου, και απλώς κλήθηκε να παρουσιάσει πιθανά σενάρια για τις αγορές και την οικονομία με βάση διαφορετικά επίπεδα δασμών.
Αυτό το περιβάλλον φόβου οδήγησε μέσα σε 24 ώρες στο «πάγωμα» εξαγορών και αρχικών δημόσιων εγγραφών αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, σε μία εξέλιξη που «έχωσε το μαχαίρι» πιο βαθιά σε μια αγορά συναλλαγών που ήδη παρέμενε υποτονική φέτος.
Η πλατφόρμα εισιτηρίων StubHub Holdings, η εταιρεία ψηφιακών πληρωμών Klarna Bank, ο όμιλος MNTN και η ασφαλιστική Ategrity Specialty Holdings ακύρωσαν τα σχέδιά τους για αρχική δημόσιο εγγραφή, όπως ανέφερε το Bloomberg, επικαλούμενο πηγές.
Τι είναι τελικά οι δασμοί;
Φυσικά, πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα ανταποκριθούν οι χώρες στους δασμούς του Τραμπ. Τα αντίποινα, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντίμετρα από τον Τραμπ, προκαλώντας μια σπείρα που επιδεινώνει την παγκόσμια οικονομική προοπτική. Αλλά στο τέλος οι απαντήσεις θα εξαρτηθούν από το τι είναι πραγματικά το τελικό παιχνίδι του Τραμπ – και αυτό απλά δεν είναι ξεκάθαρο.
Η ασυνέπεια και το χάος είναι εγγενή στον συνολικό στόχο πίσω από τη στρατηγική, αντανακλώντας, εν μέρει, τη διάσπαση της συλλογικής σκέψης της αμερικανικής κυβέρνησης, αναφέρει το Politico.
Είναι οι δασμοί ένα διαπραγματευτικό τέχνασμα για την κατάργηση συμφωνιών που δεν είναι ευνοϊκές για τις ΗΠΑ; Σύμφωνα με τον γιο του Τραμπ, Έρικ, αυτό επιδιώκει ο πατέρας του: «Δεν θα ήθελα να είμαι η τελευταία χώρα που προσπαθεί να διαπραγματευτεί μια εμπορική συμφωνία με τον Τραμπ. Ο πρώτος που θα διαπραγματευτεί θα κερδίσει, ο τελευταίος θα χάσει απολύτως. Έχω δει αυτή την ταινία όλη μου τη ζωή», έγραψε σε ανάρτησή του.
Μήπως τελικά οι δασμοί είναι απλώς ένας τρόπος αντιστροφής των εμπορικών ελλειμμάτων των ΗΠΑ; Φαίνεται ότι υπάρχει συναίνεση εντός της κυβέρνησης ότι τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ μπορεί να είναι το κακό - το λάθος των εμπορικών εταίρων που επωφελούνται. Ωστόσο, δεν εξετάζεται το αντεπιχείρημα ότι τα ελλείμματα είναι συνέπειες ενός υπερβολικά ισχυρού δολαρίου, των μη βιώσιμων κρατικών δαπανών και των Αμερικανών που επιλέγουν να αποταμιεύουν, να επενδύουν λίγα και να ξοδεύουν πολλά, συνεχίζει το Politico.
Mε βάση αυτό, ενδεχομένως να μην είναι σε θέση να αντιστρέψουν τα ελλείμματα.
Μήπως τότε διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη συνολική φορολογική πολιτική του Τραμπ, επιτρέποντάς του να παρατείνει τις περικοπές φόρου εισοδήματος που εισήγαγε το 2017, οι οποίες πρέπει να ανανεωθούν φέτος; Στον 19ο αιώνα, η αμερικανική κυβέρνηση χρηματοδοτείτο σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα από τους δασμούς.
Όμως, ούτε σε αυτό το σημείο θα μπορούσαν να λειτουργήσουν, απαντά το Politico, καθώς θα χρειαστεί χρόνος για να χρηματοδοτήσουν την τρέχουσα κυβέρνηση των ΗΠΑ και σε λιγότερο βαθμό απ΄ό,τι προβλέπει. Επίσης, είναι πολύ λιγότερο προβλέψιμοι από τους φόρους εισοδήματος.
Άρα, θα μπορούσαν οι δασμοί απλώς να έχουν σκοπό να δώσουν κίνητρο για την εκ νέου ενίσχυση της μεταποίησης, όπως υποσχέθηκε ο Τραμπ;
Το μόνο σίγουρο είναι όλοι οι λόγοι που έχουν προαναφερθεί θα κάνουν πιο δύσκολο για τους εμπορικούς εταίρους να σχεδιάσουν τι θα κάνουν. «Να χαμογελάσουν και να το αντέξουν ή να αντεπιτεθούν; Ό,τι κι αν αποφασίσουν, πιθανότατα θα αρχίσουν να συνθέτουν μια διαφορετική παγκόσμια εμπορική τάξη», καταλήγει το Politico.
Φωτογραφία: Getty Images / Ideal Images
