Επιβεβαιώνει ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ντένις Σμίχαλ, ότι η χώρα κατέληξε στην τελική συμφωνία με τις ΗΠΑ για τα ορυκτά. «Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ κατέληξαν σε τελική συμφωνία για τον ορυκτό πλούτο της χώρας», ανέφερε ο ουκρανός πρωθυπουργός, σύμφωνα με τη DW, έπειτα από ένα μπρα-ντε-φερ μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, ο Σμίχαλ τόνισε πως, «η συμφωνία προβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα αποκτήσουν ουκρανικούς ορυκτούς πόρους αντί πληρωμής για στρατιωτική υποστήριξη στον αμυντικό πόλεμο του Κιέβου κατά της Ρωσίας και περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός κοινού επενδυτικού ταμείου και μια διάταξη που αναφέρει ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τις προσπάθειες της Ουκρανίας να λάβει εγγυήσεις ασφάλειας για την οικοδόμηση διαρκούς ειρήνης». Στη συνέχεια, τόνισε πως αναμένει την έγκριση της συμφωνίας από την ουκρανική κυβέρνηση σήμερα.
«Πρέπει να γνωρίζουμε περί τίνος πρόκειται»
Νωρίτερα, η Ουκρανή βουλεύτρια, Mariia Ionova, δήλωσε στο BBC ότι το κοινοβούλιο της χώρας δεν έχει εικόνα για το περιεχόμενο της συμφωνίας. «Πριν υπογράψουμε οτιδήποτε εκ μέρους του ουκρανικού κράτους, του κοινοβουλίου της Ουκρανίας, πρέπει να γνωρίζουμε περί τίνος πρόκειται», είπε και πρόσθεσε πως, «έχουμε καλέσει τον πρωθυπουργό να παρουσιάσει τι συμβαίνει μεταξύ των δύο χωρών. Εμείς ως εκπρόσωποι του ουκρανικού λαού πρέπει να γνωρίζουμε». Η Ionova τόνισε ότι θα πρέπει, οποιαδήποτε συμφωνία, να αφορά τον «πλούτο και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας» και υπογράμμισε πως πιστεύει ότι, η χώρα, «πληρώνει σήμερα υψηλό τίμημα» για την ειρήνη.
Το παρασκήνιο και όσα προβλέπει η συμφωνία
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε την Τρίτη (25/02) ότι ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι θέλει να πάει στην Ουάσινγκτον αργότερα αυτή την εβδομάδα για να υπογράψει τη συμφωνία για τα ορυκτά, η οποία είναι κομβικής σημασίας για την προσπάθεια του Κιέβου να κερδίσει τη συνεχιζόμενη υποστήριξη των ΗΠΑ στον πόλεμό της με τη Ρωσία.
Ο Τραμπ δήλωσε επίσης στους δημοσιογράφους ότι πρέπει να υπάρξει κάποια μορφή ειρηνευτικής δύναμης στην Ουκρανία, εάν επιτευχθεί συμφωνία για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Όπως αναφέρει το Reuters, ο Τραμπ δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι ο Ζελένσκι θέλει να μεταβεί στην Ουάσινγκτον την Παρασκευή για να υπογράψει μια «πολύ μεγάλη συμφωνία». Αυτό έγινε μετά την ένταση στις σχέσεις μεταξύ των δύο ηγετών την περασμένη εβδομάδα.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος χαρακτήρισε τη συμφωνία ως επιστροφή για τη βοήθεια δισεκατομμυρίων δολαρίων προς το Κίεβο, δήλωσε επίσης ότι απαιτείται κάποια μορφή ειρηνευτικών στρατευμάτων στην Ουκρανία, εάν επιτευχθεί συμφωνία για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Η Μόσχα, η οποία εξαπέλυσε εισβολή στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, έχει αρνηθεί να δεχθεί οποιαδήποτε ανάπτυξη δυνάμεων του ΝΑΤΟ.
Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δηλώσει ότι θα ήταν πρόθυμες να στείλουν ειρηνευτικές δυνάμεις στην Ουκρανία. Ο Τραμπ δήλωσε τη Δευτέρα ότι η Μόσχα θα δεχόταν τέτοιες ειρηνευτικές δυνάμεις, αλλά το Κρεμλίνο το διέψευσε αυτό την Τρίτη. Η βιασύνη του Τραμπ να επιβάλει τον τερματισμό του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία και η ολίσθησή του προς τη Μόσχα έχει υποδαυλίσει τους φόβους για εκτεταμένες παραχωρήσεις των ΗΠΑ προς τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ασφάλεια στην Ουκρανία και την Ευρώπη και να αλλάξουν το γεωπολιτικό τοπίο.
Ο Τραμπ την περασμένη εβδομάδα αποκάλεσε ψευδώς τον Ζελένσκι αντιλαϊκό «δικτάτορα» που έπρεπε να συνάψει μια γρήγορη ειρηνευτική συμφωνία ή να χάσει τη χώρα του. Ο Ουκρανός ηγέτης δήλωσε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος ζει σε μια «φούσκα παραπληροφόρησης». Αξιωματούχοι και των δύο πλευρών έχουν συμφωνήσει με το σχέδιο και συμβούλευσαν να υπογραφεί, ανέφεραν οι πηγές.
Ο ορυκτός πλούτος της Ουκρανίας – «Υπό κατοχή» το 40%
Στον χάρτη της Ουκρανίας οι σπάνιες γαίες εμφανίζονται με κόκκινο και πορτοκαλί, το ουράνιο με καφέ χρώμα, το λίθιο με κιτρινωπό, το τιτάνιο με τιρκουάζ και ο σίδηρος με μπλε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ουκρανίας, τα οποία επικαλείται το Reuters, η χώρα έχει κοιτάσματα για 22 από τα 34 ορυκτά που προσδιορίζονται ως κρίσιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το δημήτριο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.
Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της Ουκρανίας, έως και το 40% των πόρων της Ουκρανίας είναι υπό κατοχή. Συγκαταλέγονται τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και άλλο στη Ζαπορίζια. Όπως αναφέρει ο Guardian, οι σπάνιες γαίες είναι μια υποκατηγορία 17 κρίσιμων ορυκτών, τα οποία είναι απαραίτητα για τη κατασκευή κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρικών οχημάτων, συστημάτων καθοδήγησης πυραύλων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών, καθώς και για διάφορες βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές. Τα περισσότερα από τα στοιχεία σπανίων γαιών δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια, αλλά είναι ιδιαίτερα δύσκολη όπως και καταστροφική για το περιβάλλον η εξόρυξη και η επεξεργασία τους. Στις σπάνιες γαίες περιλαμβάνονται το ευρώπιο, που χρησιμοποιείται σε ράβδους ελέγχου πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, τα δυσπρόσιο, γκανδολίνιο και πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες των κινητών, και τα γαδολίνιο, όλμιο και υττέρβιο, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων σε λέιζερ.
Ποια κρίσιμα ορυκτά έχει η Ουκρανία;
Ένα άρθρο του 2022 από την πρόεδρο του Συνδέσμου Γεωλόγων της Ουκρανίας, Hanna Liventseva, υποστήριξε ότι η χώρα της περιέχει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, παρά το γεγονός ότι καλύπτει μόνο το 0,4% της επιφάνειας του πλανήτη, χάρη σε μια πολύπλοκη γεωλογία που περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της γης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Ουκρανίας, τα οποία επικαλείται το Reuters, η χώρα διαθέτει κοιτάσματα των 22 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το κέριουμ, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύτριο.
Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παράγοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Διεκδικούσε επίσης 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το ένα πέμπτο του παγκόσμιου γραφίτη, ένα κρίσιμο συστατικό των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της Ουκρανίας, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών think tanks που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των μεταλλικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται υπό κατοχή. Τα ρωσικά στρατεύματα κατέχουν επίσης τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και άλλο ένα στη Ζαπορίζια.
Ακολουθεί μια σύνοψη των όσων γνωρίζουμε για τη συμφωνία αυτή που ενδέχεται να υπογραφεί την Παρασκευή στην Ουάσινγκτον.
Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωνε ότι επιθυμεί οι ΗΠΑ να αποζημιωθούν για τη βοήθεια που έχουν προσφέρει τα τελευταία τρία χρόνια στην Ουκρανία. Η Ουάσινγκτον ζητούσε δεσμεύσεις ύψους 500 δισεκ. δολαρίων, περίπου τέσσερις φορές το ποσό της βοήθειας που έχει προσφέρει ως τώρα στο Κίεβο, το οποίο, σύμφωνα με το IfW Kiel, εκτιμάται στα 120 δισεκ. δολάρια.
Ο Ουκρανός πρόεδρος απέρριψε το αίτημα και αρνήθηκε να υπογράψει μια συμφωνία που θα αναγκαστούν να πληρώνουν «δέκα γενιές Ουκρανών».
Σύμφωνα με ουκρανική πηγή που έχει γνώση των συμβιβασμών που έγιναν και η οποία μίλησε στο AFP χθες Τρίτη το βράδυ, η απαίτηση αυτή των ΗΠΑ έχει αφαιρεθεί από το νέο κείμενο της συμφωνίας.
Πλέον αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ θα εκμεταλλευθούν από κοινού με την Ουκρανία τον ορυκτό της πλούτο και τα έσοδα που θα προκύψουν θα πάνε σε ένα νεοσύστατο ταμείο το οποίο θα μπορούσε να είναι «κοινό για την Ουκρανία και την Αμερική», εξήγησε η ίδια πηγή.
Σύμφωνα με αυτόν τον υψηλόβαθμο Ουκρανό αξιωματούχο, οι Αμερικανοί «έχουν αφαιρέσει όλους τους όρους που δεν μας ταίριαζαν, κυρίως τα 500 δισεκ. δολάρια».
Για το Κίεβο ένας όρος κλειδί προκειμένου να δώσει πρόσβαση στους πόρους του στους εταίρους του είναι να λάβει εγγυήσεις ασφαλείας, δηλαδή έναν πολιτικοστρατιωτικό μηχανισμό που θα αποτρέψει τη Ρωσία να της επιτεθεί ξανά μετά τη σύναψη εκεχειρίας.
Ο Ζελένσκι είχε αναφερθεί στο ενδεχόμενο μιας τέτοιας ανταλλαγής – ορυκτός πλούτος έναντι εγγυήσεων ασφαλείας—ήδη από τον Οκτώβριο όταν παρουσίασε τις αδρές γραμμές του «σχεδίου του για τη νίκη».
Η Ουκρανία εκτιμά ότι η καλύτερη εγγύηση που θα μπορούσε να της δοθεί θα ήταν η ένταξή της στο ΝΑΤΟ, ένα σενάριο το οποίο απορρίπτει η Ουάσινγκτον διότι θα καθιστούσε αδύνατη οποιαδήποτε εκεχειρία ή ειρήνη καθώς αποτελεί κόκκινη γραμμή για τη Μόσχα.
Άλλο ουκρανικό αίτημα: στρατιωτική ειρηνευτική αποστολή σε περίπτωση εκεχειρίας. Αλλά οι ΗΠΑ έχουν απορρίψει το ενδεχόμενο, αν και δεν αντιτίθενται στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία.
Τελικά το κείμενο της συμφωνίας για τα ορυκτά θα περιλαμβάνει μια αναφορά στην ασφάλεια της Ουκρανίας, αλλά όχι συγκεκριμένες εγγυήσεις. Όπως δήλωσε ο ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος, οι συζητήσεις για το θέμα δεν έχουν ολοκληρωθεί.
«Πρόκειται για έναν γενικό όρο ο οποίος αναφέρει ότι η Αμερική θα επενδύσει σε μια κυρίαρχη, σταθερή και ευημερούσα Ουκρανία, ότι εργάζεται για μια βιώσιμη ειρήνη και ότι η Αμερική στηρίζει τις προσπάθειες που γίνονται για την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας», εξήγησε ο αξιωματούχος.
Η Ουκρανία διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων αποθεμάτων σε ορυκτά, όμως αυτά που ορέγεται ο Τραμπ είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους ανεκμετάλλευτα, δύσκολα να εξορυχθούν ή υπό ρωσικό έλεγχο σε κατεχόμενες ουκρανικές περιοχές.
Παράγει κυρίως τρία κρίσιμης σημασία ορυκτά: μαγγάνιο (8η παραγωγός παγκοσμίως σύμφωνα με το World Mining Data), τιτάνιο (11η) και γραφίτη (14η), απαραίτητα για τις ηλεκτρικές μπαταρίες.
Εξάλλου σύμφωνα με τη γαλλική υπηρεσία γεωλογικών και ορυκτών ερευνών (BRGM), η Ουκρανία συγκεντρώνει το «20% των παγκόσμιων εκτιμώμενων αποθεμάτων» γραφίτη, ενώ «είναι μία από τις βασικές χώρες στην Ευρώπη που έχει δυναμικό» για την εκμετάλλευση λιθίου, επίσης σημαντικού για τις μπαταρίες.
Η ίδια η κυβέρνηση της Ουκρανίας αναφέρει ότι η χώρα διαθέτει «ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα» λιθίου στην Ευρώπη, αν και «αυτή τη στιγμή» δεν γίνονται εξορύξεις.
Η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών των ορυκτών απαιτεί τεράστιες επενδύσεις.
Όπως εκτιμά η ουκρανική κυβέρνηση, για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος στο Νοβοπολτάβσκε, στην επαρχία της Ζαπορίζια, θα χρειαστούν 300 εκατ. δολάρια επενδύσεις.
Όμως το κοίτασμα αυτό – στο οποίο πιστεύεται ότι υπάρχει απατίτης, ταντάλιο, νιόβιο, στρόντιο, σπάνιες γαίες ακόμη και ουράνιο—βρίσκεται σε μια περιοχή της Ζαπορίζια την οποία ελέγχει ο ρωσικός στρατός.
Και το Κρεμλίνο αποκλείει το ενδεχόμενο να εγκαταλείψει τις περιοχές που ελέγχει, αν και έχει δηλώσει ανοικτό στις αμερικανικές επενδύσεις στις κατεχόμενες περιοχές.
Άλλο παράδειγμα είναι το κοίτασμα Τσεβτσενκίβσκε (με λίθιο, ταντάλιο, νιόβιο, βηρύλλιο) το οποίο απέχει 10 χιλιόμετρα από το μέτωπο.
