Η διεθνής ειδησεογραφία «βομβαρδίζεται» τους τελευταίους μήνες από άρθρα για την αστάθεια στο διεθνές εμπόριο από τους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ, την επιβράδυνση του ΑΕΠ σε ισχυρές οικονομίες, τις γεωπολιτικές εντάσεις, με προμετωπίδα την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλά και την ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, μέχρι και τη διεθνή χρηματιστηριακή διόρθωση.
Το 2018 στην πρώτη θητεία Τραμπ με τους δασμούς στην Κίνα, η Wall Street πανικοβλήθηκε. Το CNBC προέβλεψε Αρμαγεδδώνα. Όμως, τι έγινε στη συνέχεια; Οι εταιρείες προσαρμόστηκαν, οι αλυσίδες εφοδιασμού άλλαξαν και η ζωή συνεχίστηκε. Ήδη, Κίνα και Γερμανία εκπονούν τεράστια σχέδια τόνωσης των οικονομιών τους, ώστε να μετριάσουν το πλήγμα από τον τελευταίο γύρο δασμών των ΗΠΑ. Αν και η κατάσταση είναι δραματική, αποκρύπτεται η πραγματική απειλή.
Κι αφού οι δασμοί δεν είναι ο μεγάλος «μπαμπούλας», σύμφωνα με τα διδάγματα της ιστορίας, ποιος αποτελεί τον «ελέφαντα στο δωμάτιο»; Το χρέος. Όταν οι δασμοί απομακρυνθούν από το πρώτο πλάνο, οι αγορές θα έρθουν αντιμέτωπες με μια πολύ πιο τρομακτική αλήθεια: οι ΗΠΑ είναι προσδεμένες και εξαρτημένες στο φτηνό χρήμα, έχοντας συσσωρεύσει τόσο μεγάλο χρέος, που δεν μπορούν να διαχειριστούν το ύψος των επιτοκίων και αυξάνονται οι εκκλήσεις στη Fed για χαλάρωση και όχι άλλο πάγωμα. Το χρέος σκοτώνει αθόρυβα.
Εδώ και μια δεκαετία, οι Αμερικανοί ζούσαν «ξέγνοιαστοι», όμως τώρα πρέπει να... κάψουν «λίπος». Τα μηδενικά επιτόκια σήμαινε ότι ο δανεισμός δεν κόστιζε τίποτα. Οι εταιρείες μοίραζαν ομόλογα σαν να είναι... καραμέλες. Οι αγοραστές κατοικιών εκμεταλλεύθηκαν φτηνά στεγαστικά δάνεια. Η Ουάσιγκτον προχωρούσε σε δαπάνες, σαν να μην υπάρχει αύριο. Γιατί όχι, άλλωστε; Τα δωρεάν χρήματα είναι υπέροχα - μέχρι που έρχεται η ώρα της λυπητερής.
Η αναζωπύρωση των χειρότερων πληθωριστικών πιέσεων εδώ και 40 ετών, καταβύθισε τους Δημοκρατικούς και το «δίδυμο» Μπάιντεν - Χάρις. Η Fed «ενεργοποιήθηκε» -αν και κατά κάποιους «ξύπνησε» αργά- και ανέβασε τα επιτόκια απότομα σε μία επιθετική εκστρατεία σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής. Ξαφνικά, το χρέος άρχισε να συσσωρεύεται και να μετατρέπεται σε βραχνά. Ιδιοκτήτες σπιτιών στριμώχτηκαν, επιχειρήσεις έβαλαν λουκέτο, προχώρησαν σε απολύσεις ή περικοπές μισθών και ο Λευκός Οίκος βρέθηκε με μία «βόμβα» 36,7 τρισ. δολαρίων.
«Ξέρει» ο χρυσός
Ο χρυσός (κατάλληλο εργαλείο για ανάγνωση της πορείας της οικονομίας) δεν εκτινάσσεται όταν η ζωή κυλά ομαλά - αντιθέτως, οι τιμές του σκαρφαλώνουν μόλις η εμπιστοσύνη εξατμίζεται, το δολάριο ΗΠΑ παραπαίει, ο πληθωρισμός κολλάει και τα χρέη φουσώνουν. Είναι γνωστό πως το πολύτιμο μέταλλο λειτουργεί σαν ασφαλές καταφύγιο στην αγκαλιά του οποίου προστρέχουν οι επενδυτές, ειδικά σε περιόδους πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας, όπως αποδείχθηκε περίτρανα καθώς πετυχαίνει αλλεπάλληλα εκόρ την τελευταία τριετία, κατακτώντας και την κορυφή των 3.050 δολαρίων ανά ουγγιά.
Αυτή τη στιγμή η Fed ισορροπεί σε ένα τεντωμένο σκοινί μεταξύ πληθωρισμού και ύφεσης με το να χρέος κινείται σε πρωτόγνωρα και δυσθεώρητα ύψη, χάρη στο αυξημένο κόστος δανεισμού ενώ οι traders επανατοποθετούνται και αναπροσαρμόζουν τα στοιχήματά τους. Τα τελευταία (πολλά) χρόνια, οι ΗΠΑ οικοδόμησαν μια ολόκληρη οικονομία στο χρέος με την πεποίθηση ότι ο δανεισμός θα είναι για πάντα φθηνός, προσβάσιμος και εύκολος. Ωστόσο, αφού ο λογαριασμός ήρθε στο «τραπέζι» έστω και με καθυστέρηση, τώρα καλούνται να πληρώσουν, και το τίμημα θα ειναι βαρύ.
Το χρέος των ΗΠΑ φλερτάρει με τα 37 τρισ. δολάρια και είναι αληθινή οφειλή, που κοστίζει υπαρκτούς τόκους. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα για την Ουάσιγκτον πλέον. Ιδίως όσο τα επιτόκια παραμένουν αμετάβλητα, οι συνέπειες από την αύξησή τους γίνονται περισσότερο ορατές και μεγεθύνονται, καθιστώντας κάθε νέο δολάριο από δανεισμό ακόμη ακριβότερο.
Ο βίος... αβίωτος
Οι πολιτικοί στην Ουάσιγκτον και η ομάδα στο επιτελείο του Λευκού Οίκου μισούν αυτή τη συζήτηση. Είναι πιο εύκολο να φωνάζεις «δασμοί!» ή «ξένος ανταγωνισμός!» παρά να παραδεχτούν ότι το πρόβλημα χρέους των ΗΠΑ είναι ντόπιο και οφείλεται σε χρόνιες λανθασμένες οικονομικές επιλογές. Όταν τα επιτόκια ανεβαίνουν, το χρέος γίνεται χρηματοοικονομική κινούμενη άμμος, κατάσταση που γνωρίζουν και οι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής.
Οι επιχειρήσεις δεν απολάμβαναν απλώς τη φθηνή πίστωση - εθίστηκαν σε αυτή. Το εταιρικό χρέος των ΗΠΑ διογκώθηκε καθώς οι εταιρίες δανείστηκαν δισ. δολάρια για εξαγορές και συγχωνεύσεις. Η αναχρηματοδότηση αυτού του χρέους τώρα κοστίζει «χειροπιαστά» χρήματα. Όταν ο δανεισμός είναι φθηνός, επιβιώνουν ακόμη και εταιρείες με κακό management. Αλλά όταν το κόστος δανεισμού παίρνει την ανιούσα, οι εταιρίες βουλιάζουν, οι θέσεις εργασίας εξαφανίζονται και οι μέτοχοι κρατούν στα χέρια χαρτιά χωρίς αξία.
Οι δύσκολες ώρες τώρα αρχίζουν. Αυτόν τον «πόνο» νιώθει και η Main Street. Τα στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο στο 3% μοιάζουν με όνειρα θερινής νυκτός καθώς σήμερα φλερτάρουν με το 7%, ενώ η μηνιαία πληρωμή έχει διπλασιαστεί σε 2 χρόνια. Δραματική είναι η εικόνα και στις πιστωτικές κάρτες καθώς οι Αμερικανοί χρωστούν το ρεκόρ των 1,21 τρισ. δολαρίων. Το χρέος κατατρώει το μέλλον των πολιτών.
Κάθε επιπλέον δολάριο σε τόκους, δεν ξοδεύεται αλλού, ισοδυναμώντας με «ψαλίδι» σε εξόδους, «μαχαίρι» σε ψώνια και ευρύτερη, βίαιη συρρίκνωση καταναλωτικών δαπανών. Η νέα ασφυκτική συνθήκη δεν στραγγίζει απλώς τον οικογενειακό κορβανά, αλλά δυσχεραίνει την αγοραστική δύναμη και υποβαθμίζει το βιοτικό επίπεδο με το συνδυαστικά ραγδαία αυξημένο κόστος ζωής.
