Η ελληνίδα οικονομολόγος προειδοποιεί ότι η χώρα δεν θα πρέπει να πισωγυρίσει στις μεταρρυθμίσεις, όταν, μάλιστα, δεν έχει καταφέρει ακόμη να κερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών. Μέχρι να δείξει η Ελλάδα ότι οι αγορές την εμπιστεύονται, κάτι που η ίδια τοποθετεί σε τέσσερα περίπου χρόνια, όταν θα πρέπει να γίνουν αναχρηματοδοτήσεις ομολόγων, δεν θα μπορεί η χώρα να αποφεύγει τις δυσμενείς συνέπειες από εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι οι αναταράξεις στις αγορές.
Υπό το βάρος των πιέσεων που ασκήθηκαν στις τραπεζικές μετοχές το τελευταίο διάστημα η κυβέρνηση προτείνει τη δημιουργία ενός σχήματος προστασίας ενεργητικού, Asset Protection Scheme, που θα εγγυηθεί τμήμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών. Πώς αξιολογείτε την λύση αυτή;
Οι νομικές λεπτομέρειες είναι σημαντικές σε μια τέτοια προσπάθεια, τις οποίες δεν γνωρίζω. Σε τέτοιες περιπτώσεις έχει σημασία να ξεκαθαριστεί αν η πρόταση αφορά σε κρατική ενίσχυση ή όχι. Το βασικό πρόβλημα είναι αν και πώς θα υπάρξει χρηματοδότηση. Πώς θα χρηματοδοτηθεί ένα τέτοιο σχήμα, ή στην περίπτωση μιας bad bank, πώς θα χρηματοδοτηθεί για να λειτουργήσει; Δεν έχει προσυμφωνηθεί κάτι τέτοιο. Η πρώτη περίπτωση, που είχαμε δημιουργία bad bank, ήταν στην Σουηδία τη δεκαετία του 90, οπότε χρηματοδοτήθηκε από το κράτος. Όμως, δεν υπήρχαν τότε οι αυστηροί κανόνες, που ισχύουν σήμερα. Η διεύθυνση του ανταγωνισμού της ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει σημαντικό ρόλο να παίξει σε μια τέτοια εξέλιξη. Μέσω των νέων κανόνων τέτοιες χρηματοδοτήσεις θεωρούνται κρατική ενίσχυση.
Βλέπετε εναλλακτική;
Θα μπορούσαν, βέβαια, οι ίδιες οι τράπεζες να συστήσουν μια bad bank. Αλλά αυτή τη στιγμή ο όγκος των δανείων είναι μεγάλος λόγω της κρίσης, που πέρασε η χώρα, οπότε οι τράπεζες δεν έχουν τη δυνατότητα να επιλύσουν το ζήτημα χωρίς το κράτος. Αν η λύση που προτείνεται εμπεριέχει χρηματοδότηση ή αν αφορά απλά σε εγγύηση τότε τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Αλλά, οι λεπτομέρειες, τις οποίες δεν γνωρίζω, είναι σημαντικές. Πέρα από το αν τηρούνται ή όχι οι κανόνες σημαντικό ρόλο παίζει και το πώς θα γίνεται η συνεννόηση μεταξύ επενδυτών και τραπεζών. Σε ένα τέτοιο σχήμα, αν δεν υπάρχει bad bank, ποιος θα αξιολογεί τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, πού θα απευθύνονται οι επενδυτές για να αγοράσουν τα κόκκινα δάνεια. Η bad bank αξιολογεί τα δάνεια και τα μεταπουλά στους επενδυτές. Στην Ισπανία, την Ιρλανδία και την Ιταλία, όπου χρειάστηκε να πάρουν μέτρα για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δημιούργησαν bad bank.
Θεωρείτε ότι οι πιέσεις, που δέχτηκαν οι τραπεζικές μετοχές, οφείλονται στις εξελίξεις με την Ιταλία;
Όταν η Τουρκία «έβηξε» υπήρξαν επιπτώσεις στην Ελλάδα, παρότι η Τουρκία δεν έχει οικονομικές σχέσεις με την Ελλάδα. Η εξέλιξη έδειξε ότι η ελληνική οικονομία είναι πολύ ευάλωτη. Όταν, οι αγορές βρίσκονται σε πανικό, διότι ένας μικρός πανικός έγινε με την Ιταλία, βλέπεις ότι ο πιο ασθενής κρίκος ασθενεί. Η Ελλάδα παραμένει ο ασθενής κρίκος παρότι έχει βγει στις αγορές, αλλά η χώρα έχει βγει τυπικά και όχι ουσιαστικά στις αγορές. Η Ελλάδα δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί στις αγορές. Δεν θα δοκιμαστεί για τέσσερα πέντε χρόνια, όταν θα χρειαστεί να αναχρηματοδοτήσει ομόλογα. Θα χρειαστεί αρκετός καιρός για να δούμε τι πιστεύουν ουσιαστικά οι αγορές για την Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι όποιος βήχει η Ελλάδα θα ασθενεί, διότι δεν υπάρχει αγορά που «αγοράζει» Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα πρέπει να πείσει μόνο με έργα.
Πώς μπορεί η Ελλάδα να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών και να πάψει να «ασθενεί» όταν κάποιος «βήχει», όπως λέτε;
Δεν υπάρχει άλλη λύση για την Ελλάδα παρά μόνο οι μεταρρυθμίσεις. Διότι δημοσιονομικά έχουμε δεσμευτεί με τα μνημόνια και θα είμαστε δεσμευμένοι για μεγάλο διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι με τη δημοσιονομική πολιτική το μόνο που μπορεί να κάνει η Ελλάδα είναι αναδιανομή, δεν μπορεί να κάνει επεκτατική πολιτική. Από την άλλη στο πλαίσιο της νομισματικής πολιτικής, δυστυχώς δεν επωφεληθήκαμε από την ποσοτική χαλάρωση, διότι δεν είχαμε τις κατάλληλες εγγυήσεις και από εδώ και στο εξής η πορεία της νομισματικής πολιτικής θα είναι ανοδική, το αντίθετο από επεκτατική, οπότε δεν θα επωφεληθούμε όπως επωφελήθηκαν άλλες χώρες. Ήταν σημαντική απώλεια, το ότι η Ελλάδα έχασε τη δυνατότητα αυτή. Από τη μακροοικονομική πλευρά, λοιπόν, ο συνδυασμός δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής δεν υφίσταται ως επιλογή. Το μόνο που απομένει είναι οι μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να αυξήσουν την παραγωγικότητα και να προσελκύσουν επενδύσεις. Οι επενδυτές, που θα αποφασίσουν να έρθουν στην Ελλάδα, θα πρέπει να ξέρουν ότι θα μπουν εύκολα στην αγορά, ότι θα έχουν νομική κάλυψη. Το κεφάλι κάτω, λοιπόν, και δουλειά στις μεταρρυθμίσεις. Μάλιστα, αν αρχίσει το πισωγύρισμα με τις δεσμεύσεις, τότε η χώρα θα πάει γεωμετρικά πίσω και ιδίως στο δρόμο της ανάκτησης της εμπιστοσύνης. Οι δεσμεύσεις, που έχει κάνει η κυβέρνηση, δεν αρκούν για να χτιστεί η εμπιστοσύνη. Την εμπιστοσύνη δεν την απαιτείς, την κερδίζεις.
Σε ποια πεδία βλέπετε ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις;
Όπως είπαμε η Ελλάδα χρειάζεται επεκτατική πολιτική, την οποία δημοσιονομικά λόγω των δεσμεύσεων δεν μπορεί να κάνει, και νομισματικά δεν θα υπάρξει επεκτατική πολιτική. Οπότε δεν υπάρχει βοήθεια από την μακροοικονομική πλευρά. Χρειάζεται μεταρρυθμίσεις επί της παραγωγικότητας και επί των θεσμών. Διότι μία από τις καταστροφικές επιπτώσεις στην Ελλάδα λόγω της κρίσης ήταν πάνω από όλα η αλλοίωση των θεσμών. Η εμπιστοσύνη στο κράτος, στη δημοσιονομική διοίκηση, στη διαφάνεια και την πολιτική σταθερότητα, η αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης, που είναι απαραίτητα θεσμικά σε μια κοινωνία, πήραν την κατιούσα.
Ποιες μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες είναι απαραίτητες;
Στη δικαιοσύνη για να γίνει αποτελεσματική, και την παιδεία, από το νηπιαγωγείο για να χτιστούν τα προσόντα που χρειάζονται στο μέλλον. Όλες οι αλλαγές σε εργασιακά, για παράδειγμα, δεν είναι βιώσιμες αν δεν υπάρχουν οι βάσεις.
Στο ζήτημα της περικοπής ή όχι των συντάξεων, ποια είναι η θέση σας;
Οι συντάξεις είναι ένα ζήτημα, που πρέπει να κοστολογηθεί. Κοινωνικά είναι δύσκολη η περικοπή διότι ζει πολύς κόσμος από τις συντάξεις. Αυτό που είναι σημαντικό είναι οι δεσμεύσεις. Δεν μπορεί να δείξει η Ελλάδα ένα πρόσωπο στο οποίο λέμε ότι οι δεσμεύσεις που πήραμε δεν ήταν και τόσο σωστές. Είναι το πιο καταστροφικό για την Ελλάδα, για μια χώρα που δεν έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη. Το χειρότερο που μπορεί να γίνει είναι να πει δεσμεύομαι αλλά όχι και τόσο.
Πώς ερμηνεύετε τη δήλωση Σεντένο ότι οι συντάξεις δεν είναι θέμα διαρθρωτικό αλλά δημοσιονομικό;
Η δήλωση Σεντένο πρέπει να ερμηνευτεί στο ευρύτερο πλαίσιο, που περιλαμβάνει τις εξελίξεις στην Ιταλία. Ο πρόεδρος του Eurogroup βλέπει τα περαιτέρω θέματα, που περιλαμβάνουν την Ιταλία, η οποία τον απασχολεί. Στο δημοσιονομικό η στάση της Ιταλίας δεν μας εξυπηρετεί. Στις Βρυξέλλες η στάση έναντι της δημοσιονομικής πειθαρχίας θα σκληρύνει πολύ διότι η Ιταλία έχει πάρει έναν δρόμο που είναι επικίνδυνος για την Ευρώπη. Αν σκληρύνει η στάση της Ευρώπης έναντι της Ιταλίας, τότε θα επηρεαστεί και η στάση έναντι της Ελλάδας, διότι η δημοσιονομική πολιτική θα γίνει πολύ πιο μη ευέλικτη. Ο πρόεδρος του Eurogroup ήθελε να δώσει το μήνυμα ότι, ότι συμφωνούμε δημοσιονομικά πρέπει να τηρείται, το οποίο είναι μείζον θέμα στο Eurogroup.
