Η ανάπτυξη που προκάλεσε η εντατική εκμετάλλευση του λιγνίτη και η αίσθηση εφησυχασμού που καλλιεργήθηκε -αδικαιολόγητη από τη στιγμή που η ΕΕ άρχισε να προωθεί ενεργά τη στροφή στην πράσινη ενέργεια- είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλειφθούν άλλοι παραγωγικοί κλάδοι και να ανασταλεί η αναγκαία προετοιμασία για τη συγκρότηση ενός βιώσιμου αναπτυξιακού προτύπου. Η μετάβαση στο νέο αυτό πρότυπο επηρεάζει τις περιοχές εξόρυξης λιγνίτη άμεσα, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη δραστηριότητα κυριαρχούσε στην πραγματική οικονομία επί 60 χρόνια, ενώ τα τελευταία 10 χρόνια συρρικνώνεται ταχύτατα για λόγους κυρίως οικονομικούς. Υπό το πρίσμα αυτό καταρτίστηκε το σχέδιο δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, με στόχο τη διαφοροποίηση των τοπικών οικονομιών μέσα από την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που διαθέτουν, όπως οι τεράστιες υποδομές δικτύων, το έμπειρο και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, καθώς και οι τεράστιες εκτάσεις γης οι οποίες πρόκειται να αποκατασταθούν και να αλλάξουν χρήση για να υποδεχθούν τις νέες δραστηριότητες. Το σχέδιο αυτό θα χρηματοδοτηθεί κυρίως από το νέο ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης.
Μετά από πολύμηνες συγκροτημένες παρεμβάσεις των ελληνικών αρχών, πετύχαμε να συμπεριλάβουμε στις επιλέξιμες για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης περιοχές και τα νησιά του Βορείου- Νοτίου Αιγαίου και την Κρήτη, τα οποία καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση μαζούτ ή ντίζελ. Η παράταση της λειτουργίας των σταθμών αυτών έχει ευρύτερες επιπτώσεις στην εθνική οικονομία. Εκτός από την τοπική ρύπανση, το αυξημένο κόστος παραγωγής επιβαρύνει τους λογαριασμούς ΥΚΩ, η αποθάρρυνση των περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων επισκεπτών θίγει τον τουρισμό, ενώ η εξάρτηση από το πετρέλαιο και η ενεργειακή απομόνωση δημιουργεί πρόβλημα στον ενεργειακό εφοδιασμό.
Την περίοδο αυτή καταρτίζουμε το Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2021-2027 προϋπολογισμού 1,6 δις Ευρώ στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027. Το Πρόγραμμα περικλείει τρία αναλυτικά Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης: Δυτικής Μακεδονίας, Δήμου Μεγαλόπολης και Νήσων Αιγαίου και Κρήτης, που υποδεικνύουν τις περιοχές για τις οποίες θα γίνει χρήση συνολικά των πόρων που προβλέπονται για τη Δίκαιη μετάβαση και σύμφωνα με τους ειδικούς κανόνες της ΕΕ. Συγκεκριμένα, τα Εδαφικά Σχέδια περιγράφουν τη διαδικασία μετάβασης, αιτιολογούν την επιλογή των επηρεαζόμενων εδαφών με βάση της οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που απορρέουν από τη μετάβαση, τεκμηριώνουν την ανάγκη υλοποίησης συγκεκριμένων έργων που θα αμβλυνθούν οι αρνητικές επιπτώσεις (οικονομική διαφοροποίηση, μείωση απωλειών θέσεων εργασίας, περιβαλλοντικής αποκατάστασης) και, τέλος, περιγράφουν τις συνέργειες και τη συμπληρωματικότητα των έργων αυτών με άλλες εθνικές στρατηγικές όπως προσδιορίζονται στα λοιπά Προγράμματα του ΕΣΠΑ και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης καθώς και στις δράσεις του νέου Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας..
Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, η Μεγαλόπολη και τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη μπορούν να πρωταγωνιστήσουν στον ενεργειακό και παραγωγικό μετασχηματισμό της χώρας, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από εναλλακτικές πηγές οι οποίες καθιστούν τις ΑΠΕ φθηνότερες και ευρύτερα διαθέσιμες, τις εξελίξεις στον τομέα της αποθήκευσης της ανανεώσιμης ενέργειας οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην ενεργειακή ασφάλεια, τις εξελίξεις στους κλάδους των υλικών οι οποίες βελτιώνουν την ενεργειακή αποδοτικότητα κ.ά. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η στρατηγική για το υδρογόνο. Συγκεκριμένα, το καθαρό «πράσινο» υδρογόνο και η αλυσίδα αξίας του μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για επενδύσεις σε πλήθος βιομηχανικών κλάδων, όπως και ανάλογες στρατηγικές οι οποίες αναπτύσσονται σε τομείς όπως η κυκλική οικονομία και η βιομηχανία, με σκοπό την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της απασχόλησης, ιδίως στη μετά την Covid-19 εποχή.
Η αξιοποίηση των παραπάνω τεχνολογικών εξελίξεων και των αναδυόμενων από αυτές ευκαιριών, θα λειτουργήσει ως μαγνήτης για νέες επενδυτικές δραστηριότητες που θα δημιουργήσουν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Σημαντική προϋπόθεση για την προσέλκυση επενδύσεων ικανών να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της μετάβασης, είναι το ύψος των κρατικών ενισχύσεων που παρέχονται για πρόσθετες επενδύσεις και οικονομικές δραστηριότητες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιτρέπει τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων, γνωστών ως «κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα», με σκοπό την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης των περιοχών που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσχέρειες. Οι ενισχύσεις αυτές παρέχονται μέσω συγκεκριμένου πλαισίου κατευθυντηρίων γραμμών. Η Επιτροπή αξιολογεί την αποτελεσματικότητα των κατευθυντηρίων αυτών γραμμών, τις επικαιροποιεί σύμφωνα και με τις ευρωπαϊκές πολιτικές και στόχους και τις ανακοινώνει στην αρχή κάθε προγραμματικής περιόδου. Οι κατευθυντήριρες αυτές γραμμές, αποτελούν τη βάση για τη διαμόρφωση του εθνικού Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων κάθε Κράτους-Μέλους. Ο Χάρτης παρέχει τον κατάλογο των περιοχών οι οποίες δικαιούνται τις ενισχύσεις αυτές, καθώς και το ανώτατο όριο ενίσχυσης (ένταση ενίσχυσης) για κάθε περιοχή και επιχείρηση (μικρή, μεσαία, μεγάλη).
Αναγνωρίσαμε από την πρώτη στιγμή ότι τα όρια του υφιστάμενου Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων για την περίοδο 2014-2021 δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και τεκμηριώσαμε στις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με συγκεκριμένα στατιστικά και επιστημονικά στοιχεία, την αναγκαιότητα ειδικής αντιμετώπισης των περιοχών μετάβασης με ενισχυμένα κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων. Το νέο πλαίσιο κατευθυντηρίων γραμμών που μόλις ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ανακοίνωση ΕΕ C(2021) 2594 final, 19.4.2021) και θα ισχύσει από την αρχή του 2022 μέχρι το τέλος του 2027, δικαίωσε τις προσπάθειές μας αυτές. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή, περιέλαβε στις κατευθυντήριες γραμμές ειδική διάταξη με την οποία επιτρέπεται πλέον η χορήγηση πρόσθετων ποσοστών κρατικών ενισχύσεων για τις περιοχές μετάβασης, σημαντικά αυξημένων σε σχέση με τα ισχύοντα σήμερα, καθώς και σε σχέση με την αρχική πρόταση που οι υπηρεσίες της Επιτροπής είχαν παρουσιάσει κατά την έναρξη της διαβούλευσης των κατευθυντηρίων γραμμών.
Οι αυξήσεις που αποφασίστηκαν κυμαίνονται από 15-25% έναντι των ποσοστών που ισχύουν σήμερα, με τα νέα ποσοστά να φτάνουν στο 40-60% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 50-70% για τις μεσαίες και 60-80% για τις μικρές επιχειρήσεις. Τα ποσοστά αυτά προσεγγίζουν -ουσιαστικά ταυτίζονται- με τους στόχους που είχε εξαγγείλει η Κυβέρνηση, όταν παρουσιάσαμε το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Με τα αυξημένα αυτά ποσοστά δημιουργούνται πλέον οι προϋποθέσεις για την υλοποίηση επενδύσεων που θα συνεισφέρουν στον οικονομικό μετασχηματισμό της Δυτικής Μακεδονίας και του Δήμου Μεγαλόπολης καθώς και στη συμμετοχή των Περιφερειών Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης στη νέα οικονομία.
Η διακύμανση των νέων ποσοστών κρατικών ενισχύσεων ανά περιοχή και μέγεθος επιχείρησης, παρουσιάζεται στον Πίνακα που ακολουθεί:
Δεν σταματούμε όμως στην Ανακοίνωση της Επιτροπής και τα αυξημένα ποσοστά ενίσχυσης που παρέχει. Επεξεργαζόμαστε ένα συνολικό Ειδικό Καθεστώς Κινήτρων για τις επενδύσεις στις περιοχές μετάβασης, συνδυάζοντας τα παρεχόμενα κίνητρα μέσω των περιφερειακών ενισχύσεων με εκείνα που παρέχουν οι θεματικοί κανόνες για την έρευνα, την καινοτομία, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενέργεια.
Εκτός από τα κίνητρα, χρειάζονται μηχανισμοί προσέλκυσης, υποδοχής και υποστήριξης των επενδυτών, από τη σύλληψη έως και την ολοκλήρωση της επένδυσης, καθώς και απλουστευμένες διαδικασίες πρόσβασης όχι μόνο στα κίνητρα, αλλά και στους χώρους υποδοχής και εγκατάστασης των επενδύσεων όπως τα επιχειρηματικά πάρκα που θα αναπτυχθούν στα αποκατεστημένα εδάφη που βρίσκονται στα πεδία εξόρυξης λιγνίτη.
Για την κινητοποίηση των επενδυτών, ήδη από τον περασμένο Ιούνιο δημοσιεύσαμε ανοικτή πρόσκληση προς οικονομικούς και επενδυτικούς φορείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, προκειμένου να υποβάλουν μη-δεσμευτικές επενδυτικές προτάσεις και αναπτυξιακά σχέδια. Οι προτάσεις υποβάλλονται -χωρίς χρονικές δεσμεύσεις και επιμέρους στάδια- υπό μορφή Τεχνικού Δελτίου στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, σε Τεχνική Επιτροπή που συγκροτήθηκε για το σκοπό αυτό, και η οποία, σύμφωνα με τον εσωτερικό Κανονισμό λειτουργίας της, προβαίνει στην προκαταρκτική τους αξιολόγηση στη βάση ήδη δημοσιευμένων με την Πρόσκληση κριτηρίων.
Η διαδικασία αυτή αποδείχθηκε επωφελής τόσο για την εξειδίκευση και την ένταση των κινήτρων που προανέφερα, όσο και για την ενημέρωση των ενδιαφερόμενων ώστε να προγραμματίσουν έγκαιρα τις ενέργειές τους. Ειδικότερα, η Τεχνική Επιτροπή, διατυπώνει επιστημονικές, τεχνικές και διαδικαστικές απόψεις και συστάσεις, επισημαίνοντας τυχόν αδυναμίες ώστε να «θεραπευθούν» εν ευθέτω χρόνο και, ασφαλώς πριν από την προκήρυξη των δράσεων και τις Προσκλήσεις υποβολής φακέλων στο πλαίσιο του προγράμματος ΔΑΜ 2021-2027.
Στο ίδιο πλαίσιο, ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο ανακοινώσαμε τη συνεργασία με την Enterprise Greece για την οργανωμένη υποδοχή, ενημέρωση και υποστήριξη των ενδιαφερόμενων επενδυτών και, παράλληλα, την προετοιμασία της αναγκαίας επικοινωνιακής εκστρατείας.
Όλοι όσοι εργαζόμαστε για το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα ολοκληρωμένο και ελκυστικό περιβάλλον για νέες επενδύσεις αλλά και για τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται σήμερα στις περιοχές μετάβασης, οι οποίοι έχουν την τοπική γνώση και εμπειρία και βλέπουν τις ευκαιρίες που δημιουργούνται μέσα από το Σχέδιο.
Η μέχρι σήμερα αποτίμηση των προσπαθειών αυτών, αν και είμαστε στα μέσα του δρόμου, έχει θετικό πρόσημο. Εκτός από τις αυξημένες κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα, έχουμε καταγράψει ισχυρότατο επενδυτικό ενδιαφέρον από την Ελλάδα και το εξωτερικό για νέες παραγωγικές επενδύσεις μεγάλων, μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων στους τομείς της πράσινης ενέργειας, της γεωργίας, του βιώσιμου τουρισμού, της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας και της ψηφιακής οικονομίας και εκπαίδευσης.
