Οι φωτογραφίες και τα βίντεο εντυπωσιακά: Ολλανδοί αγρότες, με ολοκαίνουργα και πανάκριβα τρακτέρ (ίσως και πάνω από 200.000 έκαστο) όχι μόνο διαδηλώνουν στους αυτοκινητοδρόμους αλλά συγκρούονται με την αστυνομία.
Για έναν Έλληνα αγρότη, που το καινούργια τρακτέρ είναι άπιαστο όνειρο, αφού έχουμε τον πλέον γερασμένο στόλο στην Ευρώπη, να βλέπει τον Ολλανδό συνάδελφό του να κοντράρει στα ίσα το τεθωρακισμένο της αστυνομίας, του κόβεται η ανάσα: εμείς εδώ, στα περίφημα μπλόκα μας κατεβάζουμε λίγα μεγάλα, σύγχρονα και ακριβά τρακτέρ και σωρεία παλαιών έως παμπάλαιων. Λίγο για να δείξουμε την κατάστασή μας, λίγο από φόβο μη πάθει τίποτα και μετά που θα βρεις τρόπο να το αντικαταστήσεις, λίγο το ένα λίγο το άλλο, τα δικά μας μπλόκα μοιάζουν με μάντρα μεταχειρισμένων ενώ τα αντίστοιχα Ολλανδικά με εκθέσεις καινούργιων.
Αντιλαμβάνεστε ότι δεν γράφονται τα παραπάνω για να δυσφημιστούν τις αγροτικές κινητοποιήσεις ή για να κατηγορηθούν οι μαχόμενοι αγρότες μας ως κουτοπόνηροι. Επιθυμία μας είναι να δείξουμε τη διαφορά του επιπέδου ανάπτυξης των αγροτικών τομέων των δύο χωρών με βάση την αρχή, μια φωτογραφία 1000 λέξεις. Οι κάτοχοι των νέων υπερσύγχρονων τρακτέρ δεν είναι οι οδηγοί του παρελθόντος: είναι χειριστές ενός υπερμοντέρνου εργαλείου που απαιτεί πολλές γνώσεις χειρισμού υπολογιστών, γεωγραφικών συστημάτων, συστημάτων ακρίβειας. Είναι στην ουσία working managers, επικεφαλής ενός πολύπλοκου συστήματος που κανονίζει πότε θα ρίξει το λίπασμα και πόσο σε κάθε κομμάτι του κτήματος, πότε θα κάνει τους ψεκασμούς ακριβείας, πως θα μεγιστοποιήσει την παραγωγικότητα του αγροκτήματός του. Και φυσικά όπως κάθε manager, θα πρέπει να έχει άνεση στο γραφείο του, κλιματισμό, επικοινωνία με τον έξω κόσμο, μουσική, ψυγειάκι για τον καφέ και μια υπέρ σύγχρονη οθόνη υπολογιστή υψηλής ανάλυσης διότι αυτές οι δουλειές απαιτούν ακρίβεια.
Ο Ολλανδός αγρότης, παγκόσμιο υπόδειγμα, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ρομπότ με βάση τις παλαιότερες αντιλήψεις ή σαν το μεγάλο ζητούμενο της αναζητούμενης διατροφικής επάρκειας του μέλλοντος. Το μοντέλο πάντως που πρεσβεύει στηρίζεται από φιλοσοφία και πρακτική στην ενέργεια: ενέργεια για τα λιπάσματα, ενέργεια για την καλλιέργεια της γης, ενέργειας για τις μεταφορές εισροών και τελικών προϊόντων, ενέργεια για την άντληση, ενέργεια για την συντήρηση των προϊόντων, ενέργεια για τα πάντα! Και ο κ Πούτιν έχει κι αυτός τη δική του άποψη επί του θέματος…
Η ενεργειακή αυτή βάση της σημερινής γεωργίας, το υπόδειγμα της οποίας αδιαμφισβήτητα θεωρείται η Ολλανδία, έχει δύο προβλήματα: πρώτον δεν βρίσκεται πια απρόσκοπτα και σε καλές τιμές και δεύτερον επιβαρύνει πολύ το περιβάλλον μέσω των υψηλών εκπομπών ρύπων. Το παράξενο είναι ότι επιθυμούμε να αλλάξουμε την κατάσταση αυτή, την ώρα που το επισιτιστικό πρόβλημα, είτε σε όρους ποσοτήτων είτε τιμών, βρίσκεται σε κακή περίοδο.
Έτσι λοιπόν, η Ολλανδική κυβέρνηση πρωτοστατώντας στον αγώνα ενάντια στην κλιματική αλλαγή, ζήτησε από τους αγρότες να μειώσουν κατά 50% έως το 2035 τις εκπομπές ρύπων αμμωνίας και οξειδίου του αζώτου, ενός ιδιαίτερα επικίνδυνου αερίου. Με απλά λόγια τους ζήτησε δύο πράγματα: πρώτο να μειώσουν τον όγκο των παραγόμενων προϊόντων αφού θα χρησιμοποιούν λιγότερα λιπάσματα και δεύτερο και ποιο επίπονο, να κατέβουν από το τρακτέρ και να κάνουν και καμιά δουλειά με τα χέρια… αφού αυτός ο τρόπος δουλειάς εκπέμπει λιγότερο διοξείδιο. Φυσικό δεν ήταν να αντιδράσουν? Είναι νομίζετε εύκολο να βλέπεις τις αποθήκες σου μισογεμάτες ενώ πρώτα ξεχείλιζαν, άσχετα εάν τα χρήματα που εισπράττεις είναι παρόμοια. Και όλα αυτά. να τα έχεις παράγει με περισσότερο σωματικό κόπο και έννοια.
Κανείς δεν θέλει να βρεθεί στην κατάσταση αυτή.
Οι συγκεκριμένοι αγρότες έχουν βρεθεί και άλλες φορές στο παρελθόν σε παρόμοια θέση. Πριν αρκετά χρόνια, όταν η εκτροφή χοιρομητέρων, μια πολύ επιβαρυντική για το περιβάλλον δραστηριότητα, ήταν στο ζενίθ της, προέκυψε πρόβλημα πως θα διατεθούν τόσα λύματα σε μια χώρα που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Κι επειδή δεν υπήρχε λύση, αποζημιώθηκαν για να σταματήσουν την εκτροφή ή καλύτερα για να παραμείνουν στο επάγγελμα όσοι εξέτρεφαν χοίρους αναπαραγωγής, οι οποίοι πωλούνται πανάκριβα.
Τότε, πολλοί Ολλανδοί αγρότες, παρόλο που ήταν φορτωμένοι με χρήμα, ταλαιπωρήθηκαν να βρουν το νέο τους επαγγελματικό βηματισμό. Μέχρι τον Πύργο Ηλείας έφτασαν για να διερευνήσουν επαγγελματικές συνεργασίες, στον επίγειο παράδεισο όπως τον χαρακτήρισαν μπροστά στα έκπληκτα μάτια μου. Βλέπετε το αγροτικό επάγγελμα, είναι βασικά τρόπος ζωής πολύ διαφορετικός από τον αστικό. Η προσαρμογή από την μια κατάσταση στην άλλη έχει πολλές φορές αποδειχθεί ότι δεν είναι εύκολη.
Έτσι λοιπόν κουβαλώντας τις μνήμες και εμπειρίες του παρελθόντος αλλά και τα επιτεύγματα του παρόντος, οι Ολλανδοί αγρότες βγήκαν στους δρόμους ενάντια στους περιβαλλοντικούς περιορισμούς που ετοιμάζονται ανά την Ευρώπη.
Κι ενώ σε ολόκληρη της Ευρώπη ετοιμάζονται, σε εμάς εδώ το σκεπτόμαστε ακόμη και θα τρέχουμε πάλι τελευταία στιγμή.
Επηρεασμένοι όλοι μας από την πρωτοφανή ακρίβεια, κυρίως στην ενέργεια, αλλά και την εξοικείωση που έχουμε εδώ στην χώρα μας αποκτήσει τελευταία με τα πάσης μορφής επιδόματα, υποθέσαμε ότι ο αγώνας των Ολλανδών αφορά ακριβώς το θέμα αυτό: μειώστε το κόστος παραγωγής ή δώστε μας κανένα επίδομα! Όχι, ο αγώνας τους γίνεται ενάντια στα νέα περιβαλλοντικά μέτρα της ΕΕ, τα οποία αυτή τη στιγμή φαίνονται σχιζοφρενικά: μειώστε τις εκπομπές επικίνδυνων αερίων, άρα μειώστε την παραγωγή, αλλά ταυτόχρονα φροντίστε να παράγετε περισσότερα για να τραφεί κόσμος, που είτε δεν βρίσκει τρόφιμα είτε τα φέρνει δύσκολα. Με όποια πλευρά του ζητήματος και να ταχθεί κανείς, έχει τα ανάλογα σωστά επιχειρήματα: τι, θα αφήσουμε νηστικό τον κόσμο για να προστατεύσουμε το περιβάλλον που δεν είναι και σε τραγική κατάσταση, αντιτείνει η μια πλευρά. Πάρτε το απόφαση, η κλιματική αλλαγή μας έχει χτυπήσει την πόρτα και πρέπει να δράσουμε άμεσα. Και η γεωργία είναι μεγάλος ρυπαντής, απαντούν οι απέναντι. Για όλους έχει ο μπαχτσές επιχειρήματα…
Ο γνωστός μας ΟΟΣΑ στο Παρίσι, φαίνεται ότι έχει εξειδικευθεί στην κατασκευή εργαλειοθηκών τελευταία. Έτσι, τον ερχόμενο Νοέμβριο, καλεί σύνοδο των Υπουργών μελών του να συζητήσει και να προτείνει τρόπους πως θα αυξηθεί η παραγωγικότητα στο χωράφι και τον στάβλο κατά τρεις φορές πάνω από τον μέσο όρο αύξησης των τελευταίων 10 ετών (!!!), όσο δηλαδή χρειάζεται για να αντιμετωπιστεί το επισιτιστικό πρόβλημα. Καλεί τους Υπουργούς Γεωργίας των πλέον ανεπτυγμένων χωρών, να έλθουν με προτάσεις πως θα γίνει ο στόχος πραγματικότητα, ή με άλλα λόγια πως θα επιτευχθεί περίπου το ακατόρθωτο.
Η προσπάθεια αυτή έχει το ενδιαφέρον της. Στη γνωστή Ελληνική εργαλειοθήκη, συνέστησε πως θα αλλάξουν τα κακώς κείμενα με βάση την εμπειρία από άλλες χώρες, η οποία δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί τόσο εύκολα. Εδώ όμως, καλείται να απαντήσει σε ένα ποιο σοβαρό ερώτημα: πως θα ανακαλύψουμε καινούργιους επιτυχημένους τρόπους, χωρίς να υπάρχει προηγούμενη εμπειρία και κυρίως με πολλούς εκ των άμεσα ενδιαφερομένων να αντιπολιτεύονται την όλη προσπάθεια.
Σε απλά αγροτικά λόγια, πως θα πείσεις τον αγρότη να κάνει και κάποιες δουλειές χωρίς τον εξοπλισμό του αλλά και τους άλλους συντελεστές παραγωγής, όπως λιπάσματα, φυτοφάρμακα, μηχανολογικός και άλλος εξοπλισμός να καλυτερεύσουν το ρόλο τους.
Δυστυχώς αφήσαμε τα πράγματα στη τύχη τους για πολλά χρόνια και είναι δύσκολο τώρα πια να ζητήσεις από τους ίδιους συντελεστές να αλλάξουν τακτική. Και όλα αυτά, όταν επί χρόνια, το ζητούμενο ήταν πως θα φτιάξουμε μεγαλύτερα και βαρύτερα εργαλεία, μας διέφευγε ότι αυτά συμπίεζαν το χωράφι, χαλούσαν τη δομή του και στη συνέχεια χρειαζόταν ολοένα και περισσότερη ενέργεια να τα καλλιεργήσεις. Όταν η μονοκαλλιέργεια σε πολλές περιοχές δημιούργησε συνθήκες απόλυτης εξάρτησης από χημικά, κανείς δεν σκέφτηκε ότι για να παραχθούν και μεταφερθούν όλες αυτές οι ποσότητες χρειάζονται τρομακτικά ποσά ενέργειας. Όταν ο κόσμος εγκατέλειπε τα χωράφια και αντικαταστάθηκε από τις μηχανές, κανείς δεν σκεπτόταν πως θα τον πείσουμε να γυρίσει πίσω όταν τον χρειαζόμασταν.
Το πρόβλημα λοιπόν φαίνεται ότι δεν είναι αμιγώς τεχνολογικό όπως θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει με μια πρώτη ματιά. Είναι πιθανότατα πρωτίστως κοινωνικό και κινητοποίησης του αγροτικού κόσμου, ενεργού ή που φιλοδοξεί να ενταχθεί στον κλάδο. Η αντιμετώπισή του προϋποθέτει τη νεκρανάσταση της ερημωμένης Ευρωπαϊκής και Αμερικάνικης επαρχίας. Θα μείνει ο άλλος χωρίς οικογένεια ζώντας στα βουνά ή σε απομακρυσμένα μέρη για να φτιάξει περισσότερο σιτάρι για τα παιδιά της Αφρική; Η μήπως κάποιος άλλος δεν θα μπορεί να φύγει λεπτό από τα ζωντανά του, όταν όλοι οι άλλοι ποστάρουν φωτογραφίες από παραλίες και καλαίσθητες υπάρξεις, διότι πρέπει να βελτιώσει το ισοζύγιο γάλακτος που φαίνεται ότι αρχίζει και κλονίζεται διεθνώς. Για να μειώσει τις εισροές κάποιος πρέπει να βγάλει τα πρόβατα ή τις αγελάδες στη βοσκή. Όλα τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα εποπτείας βοηθούν αλλά δεν μπορούν να κάνουν μόνα τους τη δουλειά: κάποιος πρέπει να φυλάει τα πράματα, κι αυτός δεν θα πάει διακοπές…
Όπως σε πολλά πράγματα, η λύση πιθανόν να μην είναι εκεί που την ψάχνουμε. Και στην προκειμένη περίπτωση, ακρογωνιαίος λίθος για να πετύχει κάθε προσπάθεια, είναι κατά την ταπεινή μας γνώμη η αναβάθμιση του αγροτικού επαγγέλματος. Στα εστιατόρια και τις εκδηλώσεις χειροκροτούμε τον (βραβευμένο) σεφ και όχι και τον άγνωστο γεωργό ή κτηνοτρόφο που έφτιαξε τις πρώτες ύλες. Στα πάσης φύσεως περιοδικά αναδεικνύουμε τα βιομηχανικά προϊόντα διατροφής, μη αναφέροντας ότι αυτά βασίζονται σε αγροτικά προϊόντα που έχουν παραχθεί με μόχθο κάτω από τον ήλιο. Απλώς αναφέρεται στο σύνολο σχεδόν των περιπτώσεων “βασίζονται σε άριστες πρώτες ύλες”, κρατώντας τη δόξα για τον εαυτό του ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας.
Είναι λοιπόν όλη αυτή η αλυσίδα που πρέπει να δουλέψει συγχρονισμένα και καλοκουρδισμένα για να κινηθεί η υπόθεση της νέας τάξης στη διατροφή.
Και όπως ξέρετε, όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας είναι απολύτως ισότιμοι και απαραίτητοι: ένας να σπάσει το μηχάνημα σταματάει να λειτουργεί.
Ακριβώς αυτό στην ουσία φωνάζουν και διεκδικούν οι Ολλανδοί αγρότες: αντιμετωπίστε μας ανάλογα της σημασίας μας και της συνεισφοράς μας στη ζωή, την οικονομία και της κοινωνία. Η μείωση του ορίου ταχύτητας που πρόσφατα θέσπισε η ολλανδική κυβέρνηση σαν μέτρο εξοικονόμησης ενέργειας, αφορά λένε όλο τον κόσμο, ακόμη και αυτούς που πάνε βόλτα ή μένουν στην ειδυλλιακή εξοχή και μετακινούνται καθημερινά στις πόλεις για δουλειά.
“Εμείς ρίχνουμε λιπάσματα για να φάει ο κόσμος φθηνή τροφή και όχι από χόμπι” ανταπαντούν.
Μέρα με την ημέρα ο διάλογος μπαίνει σε ζητήματα που απασχολούσαν χρόνια τώρα τους αγρότες αλλά δεν είχαν τη δυνατότητα να τα φέρουν στο προσκήνιο.
