Ροή
Ο ρόλος της Ουκρανίας στο παγκόσμιο διατροφικό σύστημα είναι σημαντικός από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως ακριβώς λέει και το όνομά της: ο σιτοβολώνας της Ευρώπης.
Στο αντίστοιχο όμως «περιφερειακό» διατροφικό υπό-σύστημα της Μεσογείου - Ερυθράς Θάλασσας - Αραβικού Κόλπου, είναι πιθανόν αναντικατάστατος, με βάση δύο κριτήρια: τον ομαλό εφοδιασμό των αγορών γύρω από τις θάλασσες αυτές πρώτο σε ποσότητες και δεύτερο σε τιμές (εμπόρευμα + ναύλος) που ανταποκρίνεται στις πενιχρές οικονομικές δυνατότητες πολλών χωρών αλλά και τα περιορισμένα μέσα των διεθνών οργανισμών επισιτιστικής βοήθειας.
Τα βασικά εξαγωγικά προϊόντα της Ουκρανίας είναι το μαλακό σιτάρι, βάση για πληθώρα σκευασμάτων και φυσικά του καθημερινού ψωμιού, το καλαμπόκι, κορυφαία ζωοτροφή αλλά και πρώτη ύλη παραγωγής του ευρέως χρησιμοποιούμενου αμύλου και το ηλιέλαιο, ένα φθηνό σε τιμή και ελαφρύ σε γεύση λάδι, κατάλληλο για όλες τις χρήσεις και κυρίως για την εστίαση.
Πως είναι η κατάσταση σήμερα 15 μήνες μετά την έναρξη του πολέμου; Τα όσα παρακάτω αναφέρουμε βασίζονται σε αναφορές της Παγκόσμιας Τράπεζας και άλλων διεθνών οργανισμών παράλληλα με δύο αναφορές Ουκρανών Αγροτικών δημοσιογράφων για λογαριασμό της επαγγελματικής τους ένωσης. Δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να σταθεί κανείς στα επιμέρους νούμερα για πολλούς λόγους. Πέραν της περιορισμένης αξιοπιστίας τους εν μέσω πολέμου, όλα είναι εκτιμήσεις και όχι μετρήσεις. Κανείς δεν θα μετρήσει με ακρίβεια ένα χωράφι που γέμισε νάρκες ούτε θα βάλει σε κίνδυνο τη ζωή του για να πλησιάσει μια μισογκρεμισμένη αποθήκη και να καταγράψει πόσοι τόνοι σιτηρών γλίτωσαν από την ρουκέτα που έπεσε.
Επιπλέον, στις περιοχές που γειτνιάζουν με την εμπόλεμη ζώνη, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Εκτός των μεγάλων απωλειών που αναφέρονται σε ζωικό κεφάλαιο και αποθηκευμένα εμπορεύματα έχει καταστραφεί το μεγαλύτερο μέρος αγροτικών υποδομών: στάβλοι, πτηνοτροφεία, μονάδες επεξεργασίας και αποθήκευσης, αγροτικά μηχανήματα.
Όλες οι πηγές μας συμφωνούν ότι οι προσπάθειες των αγροτών να καλλιεργήσουν τη γη δεν έχουν σταματήσει. Σκοντάφτουν όμως σε πολλά εμπόδια: ασφάλειας, αφού πολλά χωράφια έχουν ναρκοθετηθεί ή βομβαρδιστεί, με το 35% των βλημάτων να θεωρείται ότι δεν έχει ακόμη εκραγεί, διοικητικών περιορισμών, αφού σε πολλές περιοχές υπάρχουν περιορισμοί στην κυκλοφορία μετά από κάποια ώρα, ελλείψεων σημαντικών εισροών, όπως λιπάσματα, σπόροι και φάρμακα. Από την άλλη, οι τιμές των εισροών έχουν εκτοξευθεί, ενώ των προϊόντων έχουν κατρακυλήσει. Τα λιπάσματα πλέον δεν έρχονται από την γειτονική Ρωσία και Λευκορωσία, αλλά από το μακρινό Μαρόκο και όχι με αγωγό όπως στο παρελθόν, αλλά με τρένο μέσω Ευρώπης.
Κοστολογικά λοιπόν δεν υπάρχει καμία σύγκριση. Ειδικά τώρα που τα χρήματα σπανίζουν και πολλές συναλλαγές γίνονται μόνο τοις μετρητοίς.
Είναι προφανώς ιδιαίτερα δύσκολο να καλλιεργήσει κανείς τη γη με αποδεκτό τρόπο, αντιμετωπίζοντας τόσα προβλήματα.
Οι εκπτώσεις είναι αναγκαίες. Αλλά το κακό δεν σταματάει εδώ: οι τιμές των προϊόντων έχουν μεταβληθεί σημαντικά, αφού οι αποθηκευτικοί χώροι λείπουν, οι εξαγωγές καρκινοβατούν υπό την πίεση της λειτουργίας του Διαδρόμου της Κωνσταντινούπολης και κανείς δεν ξέρει τι πρόκειται να συμβεί μέχρι το θερισμό του Ιουλίου. Υπό τέτοιο καθεστώς λειτουργίας, ποιος θα ασχοληθεί σοβαρά και με κέφι με την καλλιέργεια της γης;
Ο FAO Οργανισμός Τροφίμων του ΟΗΕ, αποκάλυψε ότι σε δείγμα 5200 αγροτών, ένας στους τέσσερις Ουκρανούς αγρότες, είτε έχει μειώσει είτε έχει σταματήσει την παραγωγή. Επιπλέον επισημαίνει ότι λόγω βομβαρδισμών έχει σταματήσει μεγάλο μέρος της παραγωγής φρέσκων λαχανικών στις αυλές των σπιτιών, ένα σύστημα που εφοδίαζε μεγάλο μέρος του Ουκρανικού λαού με φρέσκα προϊόντα. Ενδεικτικό της σπουδαιότητας, είναι η εκτίμηση που κάνει ένας τοπικός δημοσιογράφος, ότι προ πολεμικά το 40% (!!!) της αγροτικής παραγωγής διακινείτο εκτός επίσημης αγοράς.
Οι 13 εκατ. ανεξάρτητοι αγρότες της Ουκρανίας, καλλιεργούν μόνο το 1/3 της Ουκρανικής γης. Το υπόλοιπο το δουλεύουν εταιρείες, βασιζόμενοι όμως στη δουλειά ντόπιων αγροτών. Πόσοι από αυτούς άραγε έχουν πάει στον πόλεμο, πόσοι γύρισαν με προβλήματα, πόσοι δεν θα γυρίσουν καθόλου, πόσοι θα αναζητήσουν τη τύχη τους σε νέες περιοχές εντός κι εκτός της χώρας τους; Επιπλέον, οι εταιρείες που προφανώς μετρούν τα πάντα, θα ρισκάρουν να αναλάβουν καλλιεργητικά έξοδα 8 μήνες πριν τη συγκομιδή σε ένα τόσο ρευστό περιβάλλον; Μάλλον όχι.
Σε πρόσφατη ανακοίνωση του Ουκρανικού Υπουργείου Γεωργίας, αναφέρεται ότι οι εκτιμώμενες εκτάσεις που θα σπαρθούν φέτος θα είναι μειωμένες κατά περισσότερο από 10% σε σχέση με πέρυσι, με όλα τα δημητριακά σε πτώση και αύξηση των ελαιούχων σπόρων. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται λογική, αφού οι ελαιούχοι σπόροι επεξεργάζονται τοπικά και προκύπτει ένα προϊόν προς εξαγωγή μικρού όγκου και μεγαλύτερης αξίας. Άρα τα μεταφορικά ανά μονάδα όγκου και αξίας είναι χαμηλότερα, ο χειρισμός δε του φορτίου πολύ ευκολότερος.
Επισημαίνουμε ότι οι ανωτέρω αριθμοί αναφέρονται στο έτος 2022, όταν η Ρωσία είχε καταλάβει ήδη το 20% των Ουκρανικών εδαφών. Κι επιπλέον αναφέρονται σε εκτάσεις και όχι αποδόσεις. Με μαρτυρίες να μιλούν για πτώση χρήσης λιπασμάτων πάνω από 50%, η συνολική απόδοση αναμένεται να σταθεί πολύ χαμηλά, ίσως και στο 50% των συνολικών προπολεμικών επιπέδων.
Οι ποσότητες αυτές θα λείψουν από τους συνήθεις πελάτες της Ουκρανίας, αλλά λόγω μεγέθους θα επηρεάσουν και το παγκόσμιο διατροφικό σύστημα. Από όσα προαναφέραμε, η ζημιά δεν είναι ούτε μικρή, ούτε πρόσκαιρη. Χρειάζεται πολλά χρόνια για να αποκατασταθούν οι υποδομές και να ξεκινήσει ξανά ομαλά και κυρίως οικονομικά η καλλιέργεια της γης. Ο προφανής αντικαταστάτης στην περιοχή, η Ρωσία δεν φαίνεται είναι σε θέση να καλύψει το κενό. Πέραν των πολιτικών λόγων, το λιμάνι του Κρασνοντάρ αλλά και το σύστημα εισόδου εμπορευμάτων στο μεγάλο αυτό λιμάνι, ασφυκτιούν και δεν μπορεί να εξάγει ιδιαίτερα μεγαλύτερες ποσότητες από τις σημερινές.
Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω; Να υπάρξουν μεγάλα προβλήματα στην περιοχή μας. Κι όταν ο καιρός δεν είναι σύμμαχος στις καλλιέργειες, οι τιμές θα εκτινάσσονται στα ύψη και όταν τις ευνοεί θα προσγειώνονται κάπου ομαλότερα.
Δηλαδή, τη μια χρονιά θα τρώμε και την άλλη όχι; Νέα μορφή διατροφής κι αυτή...
Όλες αυτές οι ανωμαλίες προσφοράς προϊόντων, εκτιμάται ότι θα επιφέρουν σκαμπανεβάσματα και στις τιμές βασικών αγροτικών εμπορευμάτων, τόσο σε επίπεδο απόλυτων τιμών όσο κυρίως διακύμανσης. Ψηλά φέτος, ψηλότερα του χρόνου, στα τάρταρα τον επόμενο χρόνο. Οι τιμές όμως στο ράφι θα ακολουθούν την πορεία αυτή;
Η ζωή μας έχει δείξει πως μάλλον όχι. Πιθανόν, να προσαρμόζονται γρήγορα προς τα επάνω, ενώ στην κάθοδο θα εφαρμόζονται άλλοι εμπορικοί τρόποι, όπως οι προσφορές. Και άντε να υπολογίζεις πόσο πραγματικά ωφελείσαι... Αυτό δεν μας είπαν παράγοντες της αγοράς σε προηγούμενο άρθρο μας;
Το διατροφικό μας σύστημα βρίσκεται σαφώς σε αλλαγή αλλά και πιθανόν σε κίνδυνο.
Εκτός από τις τιμές που θα μεταβάλλονται έντονα και γρήγορα, θα υπάρχουν και άλλα προβλήματα. Δες τε τι γίνεται στις χώρες που γειτνιάζουν με την Ουκρανία: οι αγρότες τους ξεσηκώθηκαν αφού τα ουκρανικά προϊόντα έριξαν τις τιμές και οι ντόπιες παραγωγές στη Ρουμανία, την Πολωνία, τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία μένουν απούλητες στις αποθήκες.
Οι υπάρχουσες Πολιτικές της ΕΕ είναι ανίκανες να αντιμετωπίσουν μια τέτοια κατάσταση, απλούστατα γιατί δεν είναι σχεδιασμένες, ούτε καν υποψιασμένες για κάτι τέτοιο. Όταν οι παραγωγοί της Βόρειας Ελλάδας διαμαρτύρονταν παλαιότερα ότι δεν μπορούν να πουλήσουν τα καλαμπόκια τους λόγω των φθηνών εισαγωγών από τη Βουλγαρία, οι πάντες κώφευαν.
Τώρα που άρχισαν οι παραιτήσεις Υπουργών για το θέμα τι θα προτείνουν;
Οι Ευρωπαϊκές χώρες που προαναφέραμε, είναι σημαντικές διατροφικές δυνάμεις σε επίπεδο ΕΕ. Εάν οι αγρότες τους εγκαταλείψουν τη γη λόγω των φθηνών εισαγωγών, τότε θα μπούμε σε ένα άλλο φαύλο κύκλο, όπου το πρόβλημα δεν θα είναι μόνο οι υψηλές τιμές προϊόντων και τροφίμων αλλά η ίδια η διατροφική μας ασφάλεια και εξάρτηση από τρίτους.
Λέτε να είμαστε κοντά σε ένα νέο πετρέλαιο, όπου οι τιμές θα ανεβοκατεβαίνουν και θα γυρίζουμε τους φούρνους να βρούμε το φθηνότερο ψωμί!!!
Πάνω που θα διαφοροποιηθούμε ενεργειακά θα εξαρτηθούμε διατροφικά! Δεν το λες και πρόοδο αυτό...
