Ροή
Η βάση της διατροφικής μας πυραμίδας, δηλαδή οι αγορές των βασικών συστατικών της τροφής μας όπως τα σιτηρά, οι ζωοτροφές, το ελαιόλαδο, ο καφές, μοιάζει να κλονίζεται και πάλι για πολλούς και διαφόρους λόγους: περιβαλλοντικούς, οικονομικούς, θεσμικούς, γεωπολιτικούς.
Η ιεράρχησή τους είναι σε κάποιο βαθμό και υποκειμενικό θέμα με την έννοια οτι οι αρκετά εύποροι νοιάζονται να μη τους λείψει η αγαπημένη τους ποικιλία καφέ, ενώ οι οικονομικά ασθενέστεροι ενδιαφέρονται να συνεχίσουν να αναχωρούν κουτσά στραβά τα φορτωμένα με ουκρανικά σιτηρά καράβια με την ανοχή της Ρωσίας και να διατηρείται η τιμή του ψωμιού σε λογικά (?) επίπεδα. Με το ίδιο σκεπτικό, κάποιοι προβληματίζονται με την πτώση της στάθμης του ποταμού Μισσισιπί στις ΗΠΑ, όπου διέρχεται το 60% των αμερικάνικων εξαγωγών, κυρίως καλαμποκιού και σόγιας ενώ άλλοι δίνουν προτεραιότητα στο φαινόμενο El Nino που αναμένεται να ανακάμψει φέτος δριμύτερο τους τελευταίους μήνες του χρόνου και να ανατρέψει τη συνήθη καιρική εξέλιξη των πραγμάτων.
Στα τέσσερα αυτά βασικά θέματα πιθανής αναταραχής που επηρεάζουν άμεσα τις αντίστοιχες παγκόσμιες αγορές, έχει προστεθεί τελευταία κι ένα ακόμη, κυριολεκτικά εισβάλοντας στα σούπερ μάρκετ που ψωνίζουμε. Αυτό ακούει στο όνομα Ozempic και είναι το νέο φάρμακο αδυνατίσματος χωρίς μεγάλη προσπάθεια, γνωστής Δανέζικης φαρμακευτικής εταιρείας που έχει σπάσει ταμεία σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Εικάζεται, διότι είναι ακόμη πολύ νωρίς να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα, οτι όσοι λαμβάνουν αυτό το σκεύασμα αδυνατίσματος, στρέφονται αμέσως και σε ποιο υγιεινό τρόπο διατροφής, αποφεύγοντας τα πάσης φύσεως λίπη, τη ζάχαρη, τα αναψυκτικά. Το επιβεβαίωσε και ο Δ/νων Σύμβουλος της μεγαλύτερης αλυσίδας λιανεμπορίου του κόσμου, της Wal Mart. Αλλοι συνάδελφοί του δήλωσαν οτι μελετούν το φαινόμενο, οι μισοί από αυτούς μάλιστα το χαρακτήρισαν σαν δυνητική απειλή, οι υπόλοιποι σαν μια συνήθη μεταβολή από τις πολλές που συμβαίνουν στο χώρο των τροφίμων.
Στην παγκόσμια αγορά τώρα του καφέ συμβαίνουν δύο μεγάλες μεταβολές. Η μία σχετίζεται με την πτώση της παραγωγής λόγω καιρού στην Γκάνα και την Ακτή Ελεφαντοστού, αλλά αυτό θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει προσωρινό. Οι καταναλωτές στην ΕΕ είναι πια πολύ ευαίσθητοι σε θέματα βιωσιμότητας, ειδικά σε προιόντα απόλαυσης όπως ο καφές και ζητούν από το κύκλωμα παραγωγής και μεταποίησης μιας σειράς αναπτυσσόμενων χωρών να προσαρμοστουν στις αυξημένες προδιαγραφές που απαιτούν. Ετσι η προσφορά αντιμετωπίζει προβλήματα προσαρμογής τα οποία προφανώς εκφράζονται και στις τιμές του προιόντος.
Στα «μεγάλα» τώρα προιόντα, όπως τα δημητριακά και οι ζωοτροφές όπου διακινούνται εκατομμύρια τόννοι ετησίως, τα προβλήματα δεν λένε να σταματήσουν. Το νέο μεγάλο θέμα ακούει στο όνομα χαμηλή στάθμη στον ποταμό Μισσισιπή των ΗΠΑ, ενός βασικού υδάτινου δρόμου εξαγωγής καρπών από την εύφορη γη των κεντρικών πολιτειών των ΗΠΑ. Τα δημητριακά μεταφέρονται από δεκάδες εσωτερικά σημεία με φορτηγίδες προς το λιμάνι της Ορλεάνης, με κάθε φορτηγίδα να μεταφέρει το ισόποσο των 1000 φορτηγών αυτοκινήτων! Οσο η στάθμη των νερών πέφτει, τόσο μειώνεται και το φορτίο που μεταφέρουν οι φορτηγίδες, ενώ συνάμα αυξάνεται το κόστος μεταφοράς. Δεδομένου των μικρών περιθωρίων κέρδους ανά μονάδα προιόντος που λειτουργεί το εμπόριο αυτό, η κατάσταση ακουμπά πια τη βιωσιμότητα του όλου εγχειρήματος. Ειδικά σε μια χρονιά σαν τη φετινή, όπου λόγω ξηρασίας οι αποδόσεις των καλλιεργειών ήταν πολύ χαμηλές, με τους αγρότες να αυτοσαρκάζονται λέγοντας “σιγά τις ποσότητες που πρέπει να μεταφέρουν, ας πάνε και δυο φορές παραπάνω...».
Στον εντυπωσιακό χάρτη που ακολουθεί, μπορεί κανείς με μια ματιά να εκτιμήσει τη σπουδαιότητα του ποταμού στις μεταφορές και την παραγωγή των ΗΠΑ.
Για να φτάσουμε στο γνωστό θέμα της μεταφοράς Ουκρανικών σιτηρών, που τη στιγμή αυτή διεξάγεται με τη γνωστή μέθοδο... γυαλό-γυαλό. Μετά την κατάρρευση της Διώρυγας της Κων/πολης το περασμένο καλοκαίρι, τα Ουκρανικά σιτηρά εξάγονται μεταξύ άλλων και δια θαλάσσης, με τα καράβια να εισέρχονται γρήγορα στο χώρο της Ρουμανίας και από εκεί γύρω γύρω να φτάνουν στο Βόσπορο. Είναι προφανές ότι το όλο εγχείρημα διεξάγεται με την ανοχή της Ρωσίας και μια απότομη αλλαγή στη διάθεσή της μπορεί να τινάξει κυριολεκτικά τα πράγματα στον αέρα. Ειδικά τώρα με τους πάσης φύσεως κερδοσκόπους να παραμονεύουν διαρκώς.
Τέλος, το γνωστό φαινόμενο Ελ Νίνιο, αναμένεται φέτος να βρεθεί σε έξαρση μέχρι το τέλος της χρονιάς, δημιουργώντας αβεβαιότητα στο όλο κύκλωμα παραγωγής τροφίμων. Ο ζεστός καιρός που συνεπάγεται η κορύφωση του φαινομένου, δεν είναι πάντοτε καλοδεχούμενη από τα σπαρτά και τα δένδρα. Η ονομασία «χειμερινές καλλιέργειες» τα λέει όλα: τα εν λόγω φυτά χρειάζονται κρύο για να αναπτυχθούν. Αλλά και πολλά παραγωγικά δένδρα, χρειάζονται να περάσουν μια περίοδο ψύχους, χαρακτηριστική για κάθε είδος. Οταν αυτό δεν συμβαίνει, τότε αρχίζουν ανωμαλίες στην παραγωγή και όχι μόνο. Επιπλέον, εχθροί και αρρώστιες, ευνοούνται από τις υψηλές θερμοκρασίες και δημιουργούν περισσότερα και συχνά ποιο δυσεπύλητα προβλήματα.
Στο ευμετάβλητο αυτό σκηνικό που περιγράψαμε, μια σπίθα αρκεί να φέρει τη καταστροφή. Ακόμη και υπέρμετρη στροφή των καταναλωτών που χρησιμοποιούν αγωγή αδυνατίσματος σε νέου τύπου προιόντα, είναι ικανή να φέρει ανωμαλία στην αγορά και τις τιμές. Οσο για τυχόν αλλαγή στάση της Ρωσίας στο θέμα της μεταφοράς ουκρανικών σιτηρών, ούτε να το σκέπτεται κανείς.
Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, εάν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πολιτικές βασισμένες σε επιδόματα, food pass προστασίας των αδυνάτων, πάσης φύσεως καλάθια και συμφωνίες κυρίων κυβέρνησης και επιχειρήσεων, θα είναι αποτελεσματικές και βιώσιμες σε περίπτωση κρίσης.
Η Ελλάδα κατατάσσεται στο γκρουπ των χωρών με τον πραγματικό πληθωρισμό στα τρόφιμα (δηλαδή από τον συνολικό πληθωρισμό να αφαιρεθεί ο πληθωρισμός των υπολοίπων αγορών) σε υψηλό σημείο. Φαίνεται λοιπόν, οτι οι διαρθρωτικές αδυναμίες, τόσο της αγροτικής μας οικονομίας όσο και της υπόλοιπης αγοράς τροφίμων, έχουν φτάσει σε δύσκολο σημείο. Αρα κάποιος θα πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά με ποιό τρόπο ο Ελληνας θα τρώει σωστά και οικονομικά, πριν μάλιστα ξεσπάσουν μπόρες και θύελλες από τους παράγοντες που προαναφέραμε.
Και μη φανταστείτε οτι δεν μας αφορά η άνοδος της τιμής του καφέ ή η στροφή των καταναλωτών σε ποιό υγειινά προιόντα. Σκεφτείτε πως αντιδράσαμε όλοι, όταν πριν λίγο περισσότερο από χρόνο οι τιμές στα καφέ όλης της χώρας ανέβηκαν κατακόρυφα. Ολοι μας τότε κάναμε τον απλό υπολογισμό 2,5 ευρώ ο καφές επί 2 καφέδες την ημέρα επί 30 ημέρες το μήνα άρα 150 ευρώ το μήνα (τουλάχιστον) για καφέ.
Ποιoς προσπερνάει σήμερα 150 ευρώ χωρίς να δώσει σημασία;
