Ροή
Ο πυρήνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες αποτελούν σήμερα φυτώρια για ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα, με φόντο την ανησυχία για τη μετανάστευση. Όπως είναι αναμενόμενο, η προτεραιότητα της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς είναι η ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ για να κρατηθούν έξω οι μετανάστες.
Τον Απρίλιο, οι ευρωβουλευτές αυτών των ομάδων απείχαν ή ψήφισαν κατά του συμφώνου για τη μετανάστευση, το οποίο θεωρούσαν υπερβολικά χαλαρό. Με πρωτοβουλία των χωρών όπου η ακροδεξιά βρίσκεται στην εξουσία, η Ευρώπη οχυρώνεται όλο και περισσότερο: ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας έχει υψώσει διπλό φράχτη 175 χιλιομέτρων απέναντι από τη Σερβία. Στη Μεσόγειο, η Ιταλία κάνει ό,τι μπορεί για να περιορίσει τις δραστηριότητες των ενώσεων διάσωσης, αυξάνοντας τον αριθμό των δικαστικών διαδικασιών και αρνούμενη να τους επιτρέψει να αποβιβαστούν, περιορίζοντας τους μετανάστες στη μέση της θάλασσας.
Τα ακροδεξιά κόμματα σε πολλά κράτη μέλη θέλουν επίσης να κλείσουν μόνιμα τα εσωτερικά σύνορα, κάτι που απαγορεύεται από τις συμφωνίες Σένγκεν για την ελεύθερη κυκλοφορία. Ένας μεγάλος αριθμός ερωτηθέντων στη Γαλλία (62%), τη Γερμανία (53%), τις Κάτω Χώρες (50%), την Ιταλία (54%) και το Βέλγιο (48%) θεωρούν ότι η ΕΕ έχει αρνητικό αντίκτυπο στη μεταναστευτική πολιτική. Αλλά τι κοινό έχουν αυτά τα κόμματα;
Για τον Cas Mudde, καθηγητή διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Georgia (ΗΠΑ), είναι ο νατιβισμός. Αυτή η θεωρία, η οποία κατατάσσει τους πολίτες ενός έθνους κατά σειρά άφιξης και «καθαρότητας» (εθνοτικής, θρησκευτικής ή πολιτισμικής) παραμένει το βασικό ιδεολογικό στοιχείο αυτών των κομμάτων. Είναι ενωμένα στην απόρριψη της μετανάστευσης και στην υπεράσπιση της παραδοσιακής οικογένειας. Σε μια Ευρώπη που η προστασία των αξιών και ο τρόπος ζωής είναι πρώτοι στόχοι, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ρητορική λαϊκίστικης προσέγγισης των προβλημάτων.
Ένα σκιάχτρο σχεδόν εξίσου τρομακτικό με τη ρατσιστική θεωρία συνωμοσίας της «μεγάλης αντικατάστασης» των ευρωπαϊκών πληθυσμών από την «ανεξέλεγκτη» μετανάστευση έχει εμφανιστεί στον ακροδεξιό λόγο τα τελευταία χρόνια: ο γουοκισμός. Πριν περίπου από ένα χρόνο, ορισμένα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα συναντήθηκαν στη Βουδαπέστη για να καταγγείλουν αυτόν τον «προοδευτικό ιό» και τον αγώνα για την υπεράσπιση των μειονοτήτων και την ελεύθερη επιλογή του σεξουαλικού προσανατολισμού.
Την τελευταία δεκαετία περίπου, οι επιθέσεις κατά των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανσέξουαλ, ίντερσεξ και queer ατόμων έχουν πολλαπλασιαστεί σε όλη την Ευρώπη. Από τα κράτη της Βαλτικής μέχρι την Κροατία, μέσω της Πολωνίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, έχουν δημιουργηθεί συμμαχίες κατά των ΛΟΑΤ+ μεταξύ συντηρητικών και ακροδεξιών οργανώσεων. Η ένωση Queer Your EU υπολόγισε ότι σε βασικά κείμενα, όπως το ψήφισμα για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ+ ατόμων (2021) ή κατά της ρητορικής μίσους (2022), οι δύο ομάδες που ψήφισαν με διαφορά περισσότερο κατά ήταν οι Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) και η Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID), οι οποίες συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των ακροδεξιών ευρωβουλευτών.
Με βασικά θέματα ατζέντας το μεταναστευτικό και τις μειονότητες, η κληρονομιά του Konrad Adenauer, του Robert Schuman, του Alcide De Gasperi και των άλλων ιδρυτών της Ευρώπης φαίνεται τώρα να απειλείται από μερικούς από τους πιο σφοδρούς αντιπάλους της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως ο Geert Wilders και η Marine Le Pen. Οι ελπίδες των υποστηρικτών της ΕΕ στηρίζονται πλέον σε μια συμμαχία ευκαιρίας μεταξύ των συντηρητικών και των κεντροδεξιών κομμάτων.
Ποιος κερδίζει και ποιος χάνει; Τι περιμένουμε στις Ευρωεκλογές; Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση του Euronews, οι προοδευτικές παρατάξεις θα μπορούσαν να δουν σημαντική μείωση της εκπροσώπησής τους στα έξι κράτη. Αυτό αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στον αυξανόμενο σκεπτικισμό απέναντι στα κατεστημένα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Γερμανών Πρασίνων - οι οποίοι αναμένεται να μειωθούν από 47 σε 32 έδρες - και του κινήματος «Ανανέωση της Ευρώπης» του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν - του οποίου οι σημερινές 47 έδρες αναμένεται να συρρικνωθούν σε 36.
Το γερμανικό και ιταλικό σοσιαλιστικό κόμμα αναμένεται να παραμείνουν ισχυρά. Στην Γαλλία, Ολλανδία και Βέλγιο η παρουσία και επιστροφή στην πολιτική σκηνή του πρώην αντιπροέδρου της Επιτροπής Φράνς Τίμερμαν θα βοηθήσει τα σοσιαλιστικά κόμματα να κρατήσουν τις ισορροπίες τους. Δυο λαϊκιστικά κόμματα, η Συμμαχία Sahra Wagenknecht στη Γερμανία και το Κίνημα 5 Αστέρων στην Ιταλία - θα μπορούσαν να ανατρέψουν τις ισορροπίες στη μελλοντική σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η άνοδος της ακροδεξιάς θα επηρεάσει εκ των πραγμάτων τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απειλώντας, για παράδειγμα, την υλοποίηση του Πράσινου Συμφώνου, το οποίο θα πρέπει να οδηγήσει την Ένωση προς την ουδετερότητα ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050. Σε 9 από τις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ακροδεξιά ξεπέρασε το 20% στις τελευταίες γενικές εκλογές. Απειλεί αυτή η άνοδος τη σταθερότητα και την ειρήνη στην Ευρώπη; Όσο κι αν είναι δύσκολο, πρέπει να παραδεχτούμε πως η ακροδεξιά αποτελεί σήμερα σε μεγάλο βαθμό μέρος του ευρωπαϊκού τοπίου. Η άνοδος των κομμάτων αυτών, τα οποία προωθούν τον εθνικισμό, την αντιμετανάστευση και τον ευρωσκεπτικισμό δεν έχει τέλος στον ορίζοντα.
Αλλά η απάντηση στην ακροδεξιά δεν μπορεί να είναι καθαρά τοπική. Ο αγώνας κατά της ανεργίας, οι ανισότητες στην πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες, η αναθεώρηση του συστήματος κοινωνικής προστασίας, η κρίση στον κόσμο της γεωργίας, οι υπερβολές της οικονομίας, το κλίμα... όλα αυτά απαιτούν εθνικές ή ευρωπαϊκές ή ακόμη και παγκόσμιες πολιτικές απαντήσεις. Αν όλοι οι πολιτικοί μας και τα μέσα ενημέρωσης που λειτουργούν ως ηχητικά τους όργανα αφιέρωναν τόση ενέργεια στην παγκόσμια πείνα, την κακή στέγαση ή το τέλος της πετρελαϊκής εποχής, όση αφιερώνουν σε ένα μαγιό που απειλεί τη Γαλλία, θα πετυχαίναμε τα ίδια εκλογικά αποτελέσματα;
Αν οι εικόνες βίαιων γεγονότων που επαναλαμβάνονται σε επανάληψη μας έδιναν τη σιωπή που χρειαζόμαστε για να κάνουμε ένα βήμα πίσω ή να αναλάβουμε ενθουσιώδεις πρωτοβουλίες, ίσως συνειδητοποιούσαμε ότι οι φόβοι μας είναι σε μεγάλο βαθμό κατασκευασμένοι. Και ότι όσο μεγάλες και αν είναι οι προκλήσεις, δεν απαγορεύεται να ονειρευόμαστε. Αυτή είναι αναμφίβολα η προτεραιότητα της πολιτικής: να είμαστε σε θέση, για άλλη μια φορά, να φανταστούμε και να επιδιώξουμε έναν κοινό ορίζοντα.
