Ροή
Όπως σε όλες τις πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων, έτσι και φέτος, το ενδιαφέρον όλων εστιάστηκε στην πυρόσβεση και μάλιστα περισσότερο στην από αέρος δράση της. Έχουν όμως οι πάντες αρχίσει να πείθονται ότι το παιχνίδι της σωτηρίας από τις καταστροφικές πυρκαγιές παίζεται τον χειμώνα και την άνοιξη και όχι κατακαλόκαιρο.
Η σωτηρία ενός κτήματος με φυστικιές, πρόπερσι στην Εύβοια, χάρη στην περιποίηση του ιδιοκτήτη του, θα μας απασχολήσει σαν ένα ζωντανό παράδειγμα. Θα ακολουθήσουμε μάλιστα το γνωστό ρητό μια φωτό 1.000 λέξεις. Το εν λόγω κτήμα, βρίσκεται στην καρδιά του δάσους στη βόρειο Εύβοια. Ο αγρότης, είναι ένας νέος σε ηλικία άνθρωπος, ο οποίος παράλληλα με τη γεωργία ασχολείται και με την υλοτομία, είναι δηλαδή μέσα στο δάσος κάθε ημέρα όλη την ημέρα.
Είχε φροντίσει ώστε το κτήμα του να είναι φρεσκοκαλλιεργημένο, πεντακάθαρο από χόρτα. Σε αντίθεση με τα κρατούντα τα τελευταία χρόνια στο χώρο της δενδροκομίας περί ακαλλιεργησίας του εδάφους ώστε να αυξηθεί η γονιμότητά του, ο ίδιος σωστά έκρινε οτι όντας καταμεσής του δάσους, έπρεπε να θυσιάσει εισόδημα για την ασφάλεια.
Όταν η ξέσπασε η φωτιά, ήταν από τους πρώτους που έτρεξε στο μέτωπο, αφήνοντας πίσω του σπίτια, χωράφια μηχανήματα, οικογένεια. Όταν η φωτιά έφτασε στο κτήμα του, φυσικά δεν μπόρεσε να το αλώσει, αφού το φρεσκοσκαμμένο χώμα την σταμάτησε. Ήταν όμως τόσο μεγάλο το θερμικό της φορτίο που στην κυριολεξία τσουρούφλισε τα πάντα. Στην πρώτη φωτογραφία μας μπορείτε να δείτε πως ήταν οι φυστικιές όταν η φωτιά ολοκλήρωσε το έργο της.
Ο φίλος μας, είχε την καλοσύνη να αναρτήσει τις φωτογραφίες σε μια ομάδα σε κοινωνικό δίκτυο που τα λέμε οι φυστικάδες. Συγκλονιστήκαμε όλοι νομίζοντας ότι τα δένδρα είχαν καεί! Ισως ξέρετε οτι η φυστικιά είναι ένα δένδρο που αργεί πολύ να αποδώσει καρπούς κι έτσι όταν χάνονται τα δένδρα είναι δυσαναπλήρωτα και η ζημιά μεγάλη. Ο φίλος μας, μας ρώτησε τι θα έπρεπε να κάνει κατά τη γνώμη μας, ώστε τα δένδρα ηλικίας περίπου 20 χρονών εάν δεν μας απατάει η μνήμη μας να ξεπεράσουν το σοκ.
Στη δεύτερη φωτό, φαίνονται τα δένδρα να ξαναβλαστάνουν μετά από λίγες ημέρες. Πέρισυ ο ίδιος άνθρωπος, ανάρτησε φωτογραφίες με τα δένδρα να έχουν καρπούς! Χαρά μεγάλη!
Το πρώτο αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα είναι ότι η φωτιά σταματάει σίγουρα όταν δεν βρίσκει κάτι να κάψει, όπως στην περίπτωσή μας! Αρα η περιποίηση των επικίνδυνων για πυρκαγιά εδαφών, είναι η μόνη – σχεδόν – ασφαλής μέθοδος αντιμετώπισης της καταστροφής. Τα αεροπλάνα, τα υδροφόρα οχήματα, οι δασοκομάντος, τα drones, τα επιτελικά σχέδια, είναι στην πράξη συμπληρωματικά της ανθρώπινης φροντίδας του δάσους, που όμως γίνεται πριν τη φωτιά. Και εδώ φροντίδα εννοούμε τόσο την «αποψίλωση» όσο και την ελαχιστοποίηση της καύσιμης ύλης μέσω απόσυρσης ξερών κλαδιών ή/και της αποφυγής δημιουργίας ξερών κλαδιών.
Κομμάτι της αποψίλωσης ήταν και το σχέδιο για τον καθαρισμό των οικοπέδων, το οποίο πιθανότατα απέδωσε. Ας περιμένουμε το τέλος της περιόδου ώστε να το αξιολογήσουμε συνολικά. Η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, είναι ένα άλλο μέτρο. Η συνεχής καλλιέργεια των όποιων ιδιόκτητων εκτάσεων μέσα στο δάσος είναι μια άλλη. Εδώ που φτάσαμε τα τελευταία χρόνια όπου για το οτιδήποτε υπάρχει και μια επιδότηση, ας βρούμε λίγα ευρώ να επιδοτηθούν κάποιοι που θα φροντίσουν να βγάλουν χώμα στην επιφάνεια μέσα στα δάση. Πάντα με σεβασμό στις βασικές αγρονομικές πρακτικές: όχι επειδή πήραμε επιδότηση να οργώσουμε κόντρα στις ισουξείς...
Όσο για το δεύτερο σημείο της αποφυγής δημιουργίας ξερής βιομάζας, η μόνη λύση είναι η καλλιέργεια του δάσους από παραδασόβιους πληθυσμούς. Η ξύλευση, η βόσκηση, η καλλιέργεια, η μικρή δασική βιοτεχνία χρηστικών ή και αναμνηστικών αντικειμένων, το κυνήγι. Όταν κάποιος κόψει ένα γηρασμένο δένδρο φέτος, αυτό δεν θα πέσει μόνο του σε δυο χρόνια, ενώ ταυτόχρονα τα νεότερα που βρίσκονται από κάτω θα πάρουν περισσότερο φως και θα αναπτυχθούν καλύτερα. Κάποιο αντίστοιχο ρόλο παίζουν και τα γιδοπρόβατα αλλά και οι αγελάδες ελεύθερης βοσκής, τα οποία πριν 20 ή 30 χρόνια τα είχαμε στη θέση του κατηγορουμένου οτι καταστρέφουν το δάσος και δεν το αφήνουν να αναπτυχθεί κανονικά, αλλά σήμερα οφείλουμε να παραδεχτούμε οτι προσέφεραν ιδιαίτερα χρήσιμο έργο. Η ύπαρξη μελετών βοσκοφόρτισης (πόσα δηλαδή ζώα μπορούν να βόσκουν χωρίς πρόκληση βλάβης στο δάσος) είναι επιβεβλημένη ώστε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη ανάπτυξη του δάσους. Η καθημερινή παρουσία του κτηνοτρόφου και του κοπαδιού του, είναι η ποιο σίγουρη επένδυση για τη σωτηρία των δασών. Δουλειά δύσκολη, μάλλον παλαιών προδιαγραφών, χρήζει αναβάθμισης και ενσωμάτωσης στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Ιδού πεδίο δόξης λαμπρό για το σύγχρονο marketing και την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Δεν θα μπορούσε για παράδειγμα τέτοιες κτηνοτροφικές μονάδες σε μικρή απόσταση από τα αστικά κέντρα, να ήταν επισκέψιμες από σχολεία τις καθημερινές και οικογένειες τα Σαββατοκύριακα; Να μάθαιναν μικροί και μεγάλοι το πως λειτουργεί το δάσος και ποιος ο ρόλος των ζωντανών στη λειτουργία του. Παράλληλα, ο κτηνοτρόφος θα είχε κίνητρο να ξυρίζεται κάθε ημέρα και να μη γυρίζει από ραχούλα σε ραχούλα μόνος κι έρημος, ξεχασμένος από τους ανθρώπους. Να αναδειχθεί δηλαδή σαν ακρογωνιαίος λίθος της σύγχρονης προστασίας του περιβάλλοντος, αυτό δηλαδή που είναι! Τα προϊόντα του, όπως και άλλα σχετικά που φτιάχνουν παραδασόβιοι πληθυσμοί, θα έπρεπε να τύχουν μιας ξεχωριστής μεταχείρισης, αφού άλλωστε θα έχουν και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Γι' αυτό είπαμε πεδίο δόξης λαμπρό για σύγχρονους επαγγελματίες της επικοινωνίας και όχι μόνο.
Όλα αυτά έχουν γραφτεί και στο παρελθόν, με αντίστοιχες αφορμές. Γίνεται κουραστικό να γράφονται και να ξαναγράφονται τα ίδια κείμενα και κανείς να μην αναλαμβάνει πρωτοβουλίες δράσης. Κατά την τελευταία επίσκεψη του Πρωθυπουργού στην Ελευσίνα, στη Μοίρα των αεροπλάνων δασοπυρόσβεσης, διεφάνει μια ελπίδα: Πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη στο στάδιο της πρόληψης. Ήταν μία ιδιαίτερα καλοδεχούμενη δήλωση, ενώ οι πολιτικοί συνηθίζουν να ανακοινώνουν έργα και αγορές εξοπλισμού. Μένει όμως να μετουσιωθεί σε έργα. Και το πρώτο σχετικό έργο της Κυβέρνησης θα είναι το σχέδιο για το νερό που αναμένεται να ανακοινωθεί τις επόμενες ημέρες.
Η εκτίμηση των ανθρώπων που ασχολούνται με την Αγροτική Ανάπτυξη, είναι ότι εμμέσως ή αμέσως θα καταδειχθεί η προβληματική λειτουργία του συστήματος Καλλικράτης, που έχει περιορίσει τους Δήμους σε νεροκουβαλητές – κυριολεκτικά - με υδροφόρες για να ρουφούν το νερό τα υπερσύγχρονα ελικόπτερα κάνοντας κινήσεις ακριβείας, προκαλώντας ενθουσιασμό στους θεατές σχετικών βίντεο. Η αποτυχία, μάλλον καλύτερα απροθυμία, των δημοτικών αρχών να παρέμβουν σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος, ενός από τα πλέον σημαντικά θέματα για τον μέσο πολίτη σήμερα, ίσως θα έπρεπε να οδηγήσει σε ευρύτερες διοικητικές αλλαγές του Δεύτερου και Πρώτου βαθμού Αυτοδιοίκησης, χτυπώντας στη ρίζα πλήθος κακοδαιμονιών.
Ας επανέλθουμε όμως στον φίλο μας από την Εύβοια. Στην ανάρτησή του στον ομάδα μας, έλαβε πλήθος απαντήσεων από άλλους αγρότες αλλά καμία από κάποιον επιστήμονα, από τους αρκετούς ιδιώτες και δημόσιους λειτουργούς που υπάρχουν στην ομάδα. Οι περισσότεροι του δώσαμε λάθος κατεύθυνση, αφού το θέμα ξεπεράστηκε μόνο με άρδευση των δένδρων ώστε να πάρουν τα πάνω τους. Στη δεύτερη φωτό φαίνεται το τσουρουφλισμένο δένδρο να ξαναπετάει καινούργια βλαστάρια και στην τρίτη ένα χρόνο μετά! Εμείς όλοι λέγαμε ρίξαμε λίπασμα, ρίξε αμινοξέα, κάνε το ένα κάνε το άλλο. Τόσο ξέραμε, τόσο λέγαμε... Μας είχε ομολογουμένως προκαλέσει εντύπωση η αποχή των γεωπόνων. Προφανώς ήταν για αυτούς ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο, όπως τα περισσότερα της κλιματικής αλλαγής. Πρωτόγνωρο δεν ήταν και να... ξεχειμωνιάσουν δένδρα μέσα στο νερό όπως έγινε στη Κάρλα μετά τον Daniel;
Φαίνεται ότι το υπάρχον πρόγραμμα σπουδών δεν καλύπτει σε ικανοποιητικό βαθμό το θέμα χειρισμός καλλιεργειών μετά από φυσικές καταστροφές. Γι' αυτό οι φίλοι μας επέλεξαν, σωστά, να μην τοποθετηθούν σε ένα θέμα που δεν ήξεραν καλά, αλλά με τη γεωπονική τους ιδιότητα θα δημιουργούσαν πιθανόν εσφαλμένες εντυπώσεις.
Άρα λοιπόν, αναφύεται ένα δεύτερο πεδίο δόξης λαμπρό για γεωτεχνικούς, η εξειδίκευση στην ανάταξη της παραγωγής, του φυτικού και ζωικού κεφαλαίου, του εδάφους, των γεωργικών υποδομών μετά από καταστροφές. Τα ακραία φαινόμενα θα συνεχίσουν και στο μέλλον, με μεγαλύτερη ίσως ένταση και έκταση. Η ικανότητά μας ως κοινωνία να κρατήσουμε στον τόπο τους αγρότες, γεωργούς και κτηνοτρόφους που επλήγησαν, είναι προφανώς ιδιαίτερα σημαντική. Κι αυτό ισχύει είτε για τα απομακρυσμένα χωριά του Εβρου, είτε για τους λιγοστούς κτηνοτρόφους στην Αττική, μια ομάδα που δίνει ιδιαίτερο χρώμα την περιαστική ύπαιθρο.
