Η Όμικρον δείχνει ότι η πρώτη μετα-Μέρκελ κυβέρνηση στη Γερμανία δεν ξεκινάει σε ομαλό έδαφος. Ο τρόπος που θα διαχειριστούν τη μετάλλαξη και τις εξελίξεις στην Ευρώπη με την είσοδο του 2022 θα μας δείξουν αν όντως έχουμε ένα σημαντικά "εσωστρεφές" κυβερνητικό σχήμα το οποίο περισσότερο θα κοιτάζει τις εσωτερικές ισορροπίες παρά τη σχέση Γερμανίας-Ε.Ε. με ορίζοντα τη θέση της Ε.Ε. στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη.
Προοδευτική... οπισθοδρόμηση;
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των τριών κομμάτων, SPD - Πράσινοι - FDP, και την οποία μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά εδώ (γερμανικά) είναι ένα αναλυτικό κείμενο περίπου 180 σελίδων που περιλαμβάνει όλο το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει ο κυβερνητικός συνασπισμός στα μεγάλα μέτωπα της περιόδου. Έχει ενδιαφέρον ότι στην επιφάνεια του προγράμματος, από τον τίτλο, τα συνθήματα και τα βασικά μέτρα, όλοι βλέπουν ότι η προοδευτική συμφωνία SPD και Πράσινων έχει το "πάνω χέρι" και ότι το FDP είναι σίγουρα το λιγότερο "άνετο" μεταξύ των τριών κομμάτων με όσα συμφωνήθηκαν.
Η συμφωνία τιτλοφορείται "Τόλμησε περισσότερη πρόοδο: Συμμαχία για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και τη βιωσιμότητα". Το πρώτο μέρος του τίτλου είναι παραφθορά του γνωστού συνθήματος του ιστορικού καγκελάριου Βίλλυ Μπράντ, "Τολμήστε περισσότερη δημοκρατία", ενώ η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η βιωσιμότητα θεωρούνται οι βασικοί στόχοι κάθε ενός από τα σύμμαχα κόμματα. Σε μια πρώτη ανάγνωση η συμφωνία μπορεί να περιγραφεί ως εκσυγχρονιστική, στον αντίποδα δηλαδή από τις κυβερνήσεις συμμαχίας που είχε συνάψει τα τελευταία χρόνια το CDU της Μέρκελ. Είναι όμως έτσι;
Τι κέρδισε το κάθε κόμμα
Όπως είπαμε , το SPD και οι Πράσινοι είναι αρκετά ευθυγραμμισμένοι ως προς την πολιτική, ενώ το FDP αν και αισθάνεται άνετα με ορισμένους φιλελεύθερους κοινωνικούς στόχους που έχουν τεθεί, αυτό δεν ισχύει γενικά. Όμως σε αυτό που έχει κατοχυρωθεί ως άθροισμα αιτημάτων και μείγμα πολιτικής ίσως τελικά έχει τον καθοριστικό ρόλο. Δηλαδή, το μείγμα που αποφασίστηκε -και για το οποίο να πούμε ότι εργάστηκαν περίπου 20 ομάδες εργασίας- ορίζεται ως φιλελευθερισμός που περιλαμβάνει τα εξής αντικρουόμενα στοιχεία: α) χαμηλή φορολογία, β) μείωση των δαπανών και γ) ειδικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Είναι προφανές ότι σε αυτό το "τριγωνικό" σχήμα δεν μπορούν να ισχύουν ταυτόχρονα και τα τρία στοιχεία και κάτι θα πρέπει να μένει πίσω.
Σε αυτό το πλαίσιο όλοι κάτι κέρδισαν και κάτι άφησαν. Το SPD πάλεψε και επέβαλε ως βασικό μέτρο την αύξηση του κατώτατου μισθού σε 12 ευρώ την ώρα από 9,60 ευρώ που είναι σήμερα. Οι Πράσινοι πήραν τις αναγκαίες δεσμεύσεις για μια ταχύτερη διαδικασία απολογνιτοποίησης που θα ολοκληρωθεί το 2030 αντί του 2038. Το FDP παίζοντας πιο έξυπνα και από τους τρεις ζήτησε και πήρε ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς.
Ως προς τα κοινωνικά μέτρα, κοινή συμφωνία κορυφής υπάρχει στην απελευθέρωση της πώλησης ψυχαγωγικής κάνναβης (σε περιορισμένους τόπους), την διαφήμιση αμβλώσεων από γιατρούς (απαγορευόταν ως τώρα) και κυρίως αλλαγή στροφής ως προς τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών με αύξηση των νόμιμων διαδρομών για μετανάστευση στη Γερμανία και αύξηση των δυνατοτήτων για εργασία σε περισσότερους αιτούντες άσυλο. Τέλος, ένα ακόμα κοινωνικό μέτρο είναι η αλλαγή της ηλικίας ψήφου στα 16. Και κάπου εδώ τελειώνουν τα προοδευτικά σημεία της συμφωνίας.
Τα γερμανικά συμφέρονται μπροστά
Η "στροφή" που παρατηρείται στην κυβερνητική συμφωνία ως προς την εξωτερική και ευρωπαϊκή πολιτική είναι εμφανής. Παρόλο που σε μεγάλο βαθμό υπάρχει συνέχεια με την πολιτική Μέρκελ, είναι σαφής η διαφοροποίηση προς κλασικές "γερμανικές" διατυπώσεις, που δείχνουν ότι η νέα κυβέρνηση θα είναι πιο εσωστρεφής. Έτσι, για παράδειγμα αφιερώνεται σημαντικό κομμάτι στις γερμανο-ρωσικές σχέσεις (οι οποίες περιγράφονται στο κείμενο ως βαθιές και ποικίλες) ενώ διαφαίνεται μια πρόθεση διαρκούς διαλόγου με τη Ρωσία με βάση «το διεθνές δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και μια ειρηνική τάξη στην Ευρώπη». Το επίτευγμα της περιόδου Μέρκελ ως προς τις σχέσεις με τη Ρωσία, ο αγωγός Nord Stream II (καθώς και όποια συζήτηση για τον Nord Stream III) δεν υπάρχουν ούτε σαν αναφορές στην κυβερνητική συμφωνία.
Επίσης, διαφαίνεται ότι ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός θα επιμείνει στη Συμφωνία του Μινσκ, όσον αφορά τα της Ουκρανίας.
Για την πολιτική που θα ακολουθήσει η Γερμανία στην Ε.Ε. και πάλι ενώ στην επιφάνεια δε βλέπουμε αποκλείσεις από την εποχή Μέρκελ, η δέσμευση να εμβαθύνει η Ευρωπαϊκή Ένωση τους δεσμούς της και να γίνει ένα «ομοσπονδιακό ευρωπαϊκό κράτος» ως μακροπρόθεσμος στόχος, είναι επιστροφή σε μια πιο "παραδοσιακή γερμανική πολιτική" προ 20 ετών. Το πόσο θέλει να "εκγερμανίσει" την Ε.Ε. ο κυβερνητικός συνασπισμός, φαίνεται και από την αλλαγή που προτείνεται να υπάρχει ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία για θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σε αντίθεση με την ομόφωνη ψηφοφορία η οποία ισχύει τώρα. Με αυτόν τον τρόπο ακυρώνεται η δυνατότητα των μικρότερων κρατών - μελών να ασκούν βέτο και ισχυροποιείται η θέση των ηγετικών κρατών.
Τέλος, όσον αφορά τις σχέσεις με τη Βρετανία, η νέα συμφωνία αποτυπώνει μια αυστηρότερη προσέγγιση από την κυβέρνηση Μέρκελ. Η συμφωνία για το Brexit θεωρείται απαρέγκλιτη και ως προς το σημείο του Συμφώνου για τη Βόρεια Ιρλανδία. Μάλιστα το κείμενο ζητά και κυρώσεις, καθώς θεωρεί το συγκεκριμένο σημείο μη διαπραγματεύσιμο.
Φαίνεται επίσης ότι η νέα γερμανική κυβέρνηση θα ακολουθήσει πιο σταθερή γραμμή από την προκάτοχό της όσον αφορά τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου στην Πολωνία και την Ουγγαρία.
Πιο συντηρητικοί κι από τον .. Σόιμπλε
Εκεί που φαίνεται η επιρροή του FDP είναι τα δημοσιονομικά και η οικονομική πολιτική της Ε.Ε. Υπάρχουν στη συμφωνία αναφορές στην ανάπτυξη και τις επενδύσεις για τη μείωση της κλιματικής αλλαγής, αλλά βρίσκονται παράλληλα με την ανάγκη για «βιωσιμότητα του χρέους», σε πολύ πιο αυστηρούς τόνους ακόμα κι από την τοποθέτηση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος έχει πολλές φορές τοποθετηθεί επί του ζητήματος σε σχέση με τα σχέδια ανάκαμψης από την πανδημία.
Όσον αφορά το περίφημο "φρένο χρέους" ο συμβιβασμός γέρνει υπέρ του FDP. Η φόρμουλα είναι η εξής: Οι περιβαλλοντικές επενδύσεις θα γίνουν μέσω της κρατικής επενδυτικής τράπεζας της Γερμανίας (άρα χωρίς να υπολογίζονται στο «φρένο χρέους»), το χρέος που σχετίζεται με την πανδημία θα αποπληρωθεί σιγά σιγά (άρα δεν προβλέπεται άμεση τρομακτική χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων) και γενικά οι δημοσιονομικοί κανόνες θα ισχύουν από το 2023 και μετά.
Φυσικά, μια τέτοια συμφωνία που στην ούγια είναι πιο συντηρητική από ότι προοδευτική και με τόσες αντιθέσεις στο εσωτερικό της, πρέπει πρώτα από όλα να αντέξει ως το 2023. Κι αν σκεφτεί κανείς τις προκλήσεις που έχει μπροστά της η νέα κυβέρνηση, πραγματικά αυτό φαίνεται πολύ δύσκολο έργο.
