Τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία έχουν αρχίσει να ξυπνούν μνήμες μιας από τις πιο «σκοτεινές» περιόδους της Ευρώπης. Η ρητορική που έχει χρησιμοποιήσει ο Βλαντιμίρ Πούτιν, πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της εν εξελίξει κρίσης, μοιραία φέρνει μνήμες από γεγονότα που προηγήθηκαν πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και πιο συγκεκριμένα την κρίση της Τσεχοσλοβακίας και την Συμφωνία του Μονάχου του 1938.
Ο Ρώσος πρόεδρος έχει αναφέρει (από το 2005) τα «δεκάδες εκατομμύρια συμπολίτες και συμπατριώτες μας βρέθηκαν έξω από το ρωσικό έδαφος» μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Η εισβολή στην Ουκρανία βασίστηκε εν πολλοίς σε αυτό το «επιχείρημα». Στην παροχή βοήθειας σε ρωσόφωνους πληθυσμούς που διαβιούν στον μετα- σοβιετικό χώρο και βρίσκονται σε κίνδυνο. Βέβαια αυτή ήταν η δεύτερη φορά που ο Ρώσος πρόεδρος υλοποίησε αυτή την τακτική. Η πρώτη ήταν το 2008 στην Γεωργία. Τότε διεξήγαγε μια πολεμική επιχείρηση διάρκειας λίγων ημερών, που είχε αποτέλεσμα την de facto απώλεια της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας από την κυριαρχία της Γεωργίας.
Το 1938 η Ευρώπη βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα γεγονός που έχει ανατριχιαστικές ομοιότητες με την τρέχουσα κατάσταση. Στην επαρχία της Σουδητίας στην τότε Τσεχοσλοβακία υπήρχαν συμπαγείς γερμανόφωνοι πληθυσμοί. Σύμφωνα με τον Αδόλφο Χίτλερ αυτή η γερμανική μειονότητα βρισκόταν υπό καθεστώς καταπίεσης: «Δώστε στους Γερμανούς τις ελευθερίες τους ή οι Γερμανοί θα τις πάρουν μόνοι τους», ήταν το μήνυμα του προς τους Τσεχοσλοβάκους.
Βέβαια, παράλληλα με την όξυνση της ρητορικής ξεκίνησε και η συγκέντρωση ναζιστικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Τσεχοσλοβακία. Οι αντιστοιχίες με τις κινήσεις της Μόσχας που προηγήθηκαν της εισβολής, είναι μάλλον περισσότερο από... προφανείς.
Λίγο πριν την εισβολή στην Ουκρανία, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ είχε ισχυριστεί ότι οι ρωσόφωνοι των «Λαϊκών Δημοκρατιών» που αποσχίσθηκαν βρισκόντουσαν αντιμέτωποι με «γενοκτονία». Πρόσθεσε ότι στην Ουκρανία ο ακραίος εθνικισμός και ο νεοναζισμός έχουν εξελιχθεί σε εθνικές πολιτικές και αναρωτήθηκε «μέχρι πότε θα το ανεχόμαστε».
Δεκαετίες νωρίτερα για το ζήτημα της Σουδητίας ο Χίτλερ είχε αναφέρει: «Θα τονίσω στον γερμανικό λαό ότι όσον αφορά το γερμανικό πρόβλημα στην Σουδητία, η υπομονή μου έχει εξαντληθεί».
Αυτό και... τέλος
Η προοπτική ενός γενικευμένου πολέμου στην Ευρώπη, οδήγησε εσπευσμένα τους ηγέτες της Βρετανίας και της Γαλλίας σε μια σύνοδο κορυφής με τους Χίτλερ-Μουσολίνι στο Μόναχο τον Σεπτέμβριο του 1938. Στόχος, η αποτροπή μιας σύρραξης μεταξύ Γερμανίας-Τσεχοσλοβακίας η οποία θα μπορούσε να συμπαρασύρει στις φλόγες όλη της «γηραιά ήπειρο». Η κατάληξη της συνόδου δεν ήταν άλλη από τη Συμφωνία του Μονάχου, η οποία πέρασε στην ιστορία ως το αποκορύφωμα της «πολιτικής του κατευνασμού».
Η Γερμανία προσάρτησε την Σουδητία στα εδάφη της- ως αποτέλεσμα της συμφωνίας- και η κυρίαρχη αίσθηση στις δυτικές δημοκρατίες της εποχής ήταν ότι τελικά το ενδεχόμενο ενός πολέμου αποφεύχθηκε.
Το 2014 και χωρίς κάποιο... πολεμικό δράμα, η Ρωσία με συνοπτικές διαδικασίες κατέλαβε την Κριμαία και αμέσως μετά την προσάρτησε (ύστερα από δημοψήφισμα στην Κριμαία). Τότε ο πρόεδρος Πούτιν είχε αναφέρει: «Στην καρδιά και το μυαλό του λαού, η Κριμαία ανέκαθεν ήταν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της Ρωσίας».
Επιστρέφοντας στο τότε, ο Αδόλφος Χίτλερ μετά το Μόναχο και τη θετική έκβαση για τα γερμανικά σχέδια στη Σουδητία, είχε δηλώσει: «Αυτή ήταν η τελευταία εδαφική διεκδίκηση που είχα να κάνω στην Ευρώπη». Έξη μήνες αργότερα η συγκέντρωση ναζιστικών στρατευμάτων στην γερμανο-τσεχοσλοβακική μεθόριο δεν άφηνε πολλά περιθώρια για παρερμηνείες. Το ίδιο άλλωστε και το τελεσίγραφο που ακολούθησε- υποταγή ή καταστροφή. Ο Τσεχοσλοβάκος πρόεδρος Έμιλ Χάχα έβαλε την υπογραφή του στο κείμενο της συνθηκολόγησης και τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
Πάλι στο σήμερα, το Κρεμλίνο διαμήνυσε ότι προαπαιτούμενο για την λήξη των εχθροπραξιών είναι η διασφάλιση εγγύησης ουδετερότητας και υπόσχεση για «μη ύπαρξη όπλων» στην ουκρανική επικράτεια. Καθώς θεωρείται απίθανο η Ρωσία να προβεί σε στρατιωτική κατοχή της Ουκρανίας, αυτό που θεωρείται ως το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι σύντομα στο Κίεβο θα κάνει την εμφάνιση της μια φιλορωσική κυβέρνηση- κατά πολλές απόψεις μια «κυβέρνηση ανδρείκελων».
Βέβαια το ερώτημα που έχει αρχίσει να πλανάται έντονα στη Δύση, είναι το κατά πόσον η Ουκρανία θα είναι το «τέλος» ή η αρχή για νέες ρωσικές διεκδικήσεις που μοιραία θα την φέρουν σε ανοιχτή αντιπαράθεση με ΗΠΑ, ΕΕ και ΝΑΤΟ καθώς θα αφορούν τις Βαλτικές Δημοκρατίες ή άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης.
Κοινές τακτικές
Σύμφωνα με τον Dov S. Zakheim, του think tank Center for Strategic and International Studies, Χίτλερ και Πούτιν χρησιμοποιούν τις ίδιες τακτικές: «Όταν ο Χίτλερ θέλησε να προσαρτήσει την Σουδητία, το επιχείρημα του ήταν ότι εκεί ζουν Γερμανοί που δεν ήθελαν να αποτελούν μέρος της Τσεχοσλοβακίας. Το ίδιο αναφέρει και ο Πούτιν για το Λουγκάνσκ και το Ντονέσκ. Ότι είναι Ρώσοι και δεν θέλουν να αποτελούν κομμάτι της Ουκρανίας. Είναι ακριβώς το ίδιο επιχείρημα».
«Ο Χίτλερ ήθελε να καταλάβει όλη την Ευρώπη. Ο Πούτιν θέλει να αναβιώσει την τσαρική Ρωσία, την ρωσική αυτοκρατορία. Και αυτό αποτελεί απειλή, ιδιαίτερα για τη Φινλανδία η οποία ήταν μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας, καθώς και για τις χώρες της Βαλτικής και για την Πολωνία, που και αυτές ήταν κομμάτια της ρωσικής αυτοκρατορίας», προσθέτει ο Zakheim.
Αντί επιλόγου
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Μονάχου, Βρετανός πρωθυπουργός Νέβιλ Τσάμπερλεν επέστρεψε στο Λονδίνο κομίζοντας το κείμενο της συνθήκης. Κατά την υποδοχή του το συγκεντρωμένο πλήθος ζητωκραύγαζε, για αυτό που ο Τσάμπερλεν χαρακτήρισε ως την «ειρήνη των καιρών μας» και «έντιμη ειρήνη». Ανάλογης θερμής έτυχε και ο Γάλλος πρωθυπουργός Εντουάρ Νταλαντιέ και την επιστροφή του στο Παρίσι. Αντίθετα από τον Βρετανό πρωθυπουργό, ο Νταλαντιέ είχε ρεαλιστική εικόνα του τι είχε υπογράψει. Και αυτό, διότι μπροστά στο πλήθος που επευφημούσε την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας φέρεται να ανέφερε: «Οι ανόητοι, αν ήξεραν τι επευφημούν»...
