Η Κομισιόν πρότεινε την Τετάρτη την ενεργοποίηση της οδηγίας για την προσωρινή προστασία, για να προσφέρει ταχεία και αποτελεσματική βοήθεια στα άτομα που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, στα άτομα που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο θα χορηγηθεί προσωρινή προστασία στην ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι θα λάβουν άδεια διαμονής και ότι θα έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας, αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση.
Ταυτόχρονα, η Επιτροπή προτείνει επίσης επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθήσει τους συνοριοφύλακες των κρατών μελών να διαχειρίζονται αποδοτικά τις αφίξεις στα σύνορα με την Ουκρανία, διατηρώντας παράλληλα υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Οι κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν επίσης στα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ειδικές λωρίδες στήριξης έκτακτης ανάγκης για τη διοχέτευση της ανθρωπιστικής βοήθειας και υπενθυμίζουν τη δυνατότητα παραχώρησης πρόσβασης στην ΕΕ για ανθρωπιστικούς λόγους.
Η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε: «Η Ευρώπη στέκεται δίπλα σε όσους χρειάζονται προστασία. Όλοι όσοι προσπαθούν να σωθούν από τις βόμβες του Πούτιν είναι ευπρόσδεκτοι στην Ευρώπη. Θα παρέχουμε προστασία σε όσους αναζητούν καταφύγιο και θα βοηθήσουμε όσους προσπαθούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους με ασφάλεια.»
Ο Αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας, κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, δήλωσε: «Σε μια ιστορικά άνευ προηγουμένου κίνηση, η Επιτροπή προτείνει σήμερα τη χορήγηση άμεσης προστασίας στην ΕΕ για όσους εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Σε όλους όσοι προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο θα δοθεί ασφαλές καθεστώς και πρόσβαση στα σχολεία, σε ιατρική περίθαλψη και στην εργασία. Ταυτόχρονα, εργαζόμαστε για να διευκολύνουμε την αποτελεσματική διέλευση των συνόρων για τα άτομα και τα ζώα συντροφιάς τους, με τους απαραίτητους ελέγχους ασφάλειας. Παρόλο που ζούμε δύσκολες στιγμές, η Ευρωπαϊκή Ένωση και όλα τα κράτη μέλη της δείχνουν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι είμαστε έτοιμοι να φανούμε αντάξιοι των περιστάσεων και να σταθούμε αλληλέγγυοι προς την Ουκρανία.»
Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, κ. Ίλβα Γιούανσον, δήλωσε σχετικά: «Είμαι περήφανη για τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ και τα κράτη μέλη παρέχουν άμεση στήριξη σε όσους διαφεύγουν από τις φρικαλεότητες του πολέμου. Με τις σημερινές προτάσεις μας θα δώσουμε στα κράτη μέλη περαιτέρω ικανότητα να διαχειριστούν την κρίση αυτή με ομαλότητα και αποτελεσματικότητα. Θα παραχωρήσουμε δικαιώματα διαμονής, πρόσβαση στην αγορά εργασίας και στέγαση σε άτομα που έχουν ανάγκη και, τέλος, με τις κατευθυντήριες γραμμές θα διασφαλίσουμε ότι όσοι προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία μπορούν να φτάσουν γρήγορα στην ΕΕ, χωρίς μακρές διατυπώσεις στα σύνορα.»
Οδηγία για την προσωρινή προστασία
Μετά τη στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πάνω από 650.000 άνθρωποι έχουν καταφύγει σε γειτονικά κράτη μέλη της ΕΕ. Η οδηγία για την προσωρινή προστασία σχεδιάστηκε ειδικά για να παράσχει άμεση προστασία στα άτομα που την χρειάζονται και να αποφευχθεί η υπέρμετρη επιβάρυνση των συστημάτων ασύλου των κρατών μελών.
Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, οι Ουκρανοί υπήκοοι και τα άτομα που έχουν εγκατασταθεί στην Ουκρανία, καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους, που εκτοπίστηκαν λόγω της σύγκρουσης, θα δικαιούνται προστασία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι μη Ουκρανοί υπήκοοι και οι ανιθαγενείς που διαμένουν νόμιμα στην Ουκρανία και δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα ή την περιοχή καταγωγής τους, όπως οι αιτούντες άσυλο ή οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας και τα μέλη των οικογενειών τους, θα λάβουν επίσης προστασία στην ΕΕ. Άλλα άτομα που βρίσκονται νόμιμα στην Ουκρανία για σύντομο χρονικό διάστημα και είναι σε θέση να επιστρέψουν με ασφάλεια στη χώρα καταγωγής τους δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της εν λόγω προστασίας. Ωστόσο, θα πρέπει να τους επιτραπεί η πρόσβαση στην ΕΕ για τον σκοπό της διέλευσης πριν από την επιστροφή στις χώρες καταγωγής τους.
Δεδομένου του έκτακτου και εξαιρετικού χαρακτήρα που έχει η επίθεση αυτή και της κλίμακας των νέων αφίξεων στην ΕΕ, η οδηγία για την προσωρινή προστασία προσφέρει την κατάλληλη απάντηση στην παρούσα κατάσταση με τους εξής τρόπους:
- Παροχή άμεσης προστασίας και δικαιωμάτων: περιλαμβάνει τα δικαιώματα διαμονής, την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, την πρόσβαση στη στέγαση, την κοινωνική πρόνοια, την ιατρική ή άλλη βοήθεια και τα μέσα διαβίωσης. Για τα ασυνόδευτα παιδιά και τους εφήβους, η προσωρινή προστασία παρέχει δικαίωμα νόμιμης κηδεμονίας και πρόσβαση στην εκπαίδευση.
- Μείωση της πίεσης στα εθνικά συστήματα ασύλου με τη δημιουργία καθεστώτος προστασίας με μειωμένες διατυπώσεις. Με τον τρόπο αυτό θα αποφευχθεί η υπέρμετρη επιβάρυνση των εθνικών συστημάτων ασύλου και θα επιτρέπεται στα κράτη μέλη να διαχειρίζονται τις αφίξεις με εύτακτο και αποτελεσματικό τρόπο, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των διεθνών υποχρεώσεων.
- Ενισχυμένη αλληλεγγύη και επιμερισμός ευθυνών: Οι κανόνες της οδηγίας για την προσωρινή προστασία προάγουν την ισορροπία των προσπαθειών μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τη φιλοξενία των εκτοπισθέντων από την Ουκρανία. Η Επιτροπή θα συντονίζει μια «πλατφόρμα αλληλεγγύης», όπου τα κράτη μέλη θα μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με την ικανότητα υποδοχής.
- Περαιτέρω στήριξη από τους οργανισμούς της ΕΕ: ο Frontex, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο και η Ευρωπόλ μπορούν να παρέχουν περαιτέρω επιχειρησιακή υποστήριξη κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών, ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη εφαρμογή της εν λόγω απόφασης.
Κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των συνόρων
Οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων αποσαφηνίζουν τις διευκολύνσεις που παρέχονται στους συνοριοφύλακες των κρατών μελών βάσει των κανόνων Σένγκεν κατά τη διενέργεια συνοριακών ελέγχων. Αυτό θα συμβάλει στη διασφάλιση της αποδοτικής διαχείρισης των συνόρων για να δοθεί βοήθεια σε όσους προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο ώστε να βρουν καταφύγιο χωρίς καθυστέρηση, διατηρώντας παράλληλα υψηλό επίπεδο ελέγχων ασφάλειας.
Οι διαθέσιμες διευκολύνσεις περιλαμβάνουν:
- Την απλούστευση των συνοριακών ελέγχων στα σύνορα της ΕΕ με την Ουκρανία: Σύμφωνα με τους κανόνες Σένγκεν, οι συνοριοφύλακες μπορούν να απλουστεύσουν προσωρινά τους συνοριακούς ελέγχους σε εξαιρετικές περιστάσεις για ορισμένες κατηγορίες ατόμων. Οι κατευθυντήριες γραμμές καθορίζουν κριτήρια που βοηθούν τα κράτη μέλη να αποφασίσουν για ποιά άτομα θα μπορούσε να ισχύει αυτό, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες των ευάλωτων μετακινούμενων, όπως τα παιδιά. Όταν δεν είναι δυνατό να εξακριβωθεί η ταυτότητα ατόμου που φθάνει στα σύνορα, θα πρέπει να εφαρμόζεται ο τακτικός συνοριακός έλεγχος. Επιπλέον, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να αποφασίσουν να διενεργούν συνοριακούς ελέγχους κατά τη διάρκεια ή μετά την ολοκλήρωση της μεταφοράς των μετακινούμενων σε ασφαλή τοποθεσία, και όχι στο συνοριακό σημείο διέλευσης. Τα δύο αυτά μέτρα θα συμβάλουν στη μείωση του χρόνου αναμονής στα σύνορα, ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να φθάσουν σε ασφαλή τοποθεσία χωρίς καθυστέρηση.
- Ευελιξία όσον αφορά τις προϋποθέσεις εισόδου: Σύμφωνα με τους κανόνες Σένγκεν, οι συνοριοφύλακες μπορούν να επιτρέπουν σε υπηκόους τρίτων χωρών να εισέρχονται στο έδαφος κράτους μέλους για ανθρωπιστικούς λόγους, ακόμη και αν δεν πληρούν όλες τις προϋποθέσεις εισόδου (για παράδειγμα, ακόμη και αν δεν έχουν μαζί τους έγκυρο διαβατήριο ή θεώρηση). Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να εφαρμόσουν την παρέκκλιση αυτή για να επιτρέψουν την είσοδο όλων όσων προσπαθούν να ξεφύγουν από τη σύγκρουση στην Ουκρανία.
- Άδεια διέλευσης των συνόρων από προσωρινά συνοριακά σημεία διέλευσης, εκτός των επίσημων συνοριακών σημείων διέλευσης: αυτό θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για τη μείωση των καθυστερήσεων στα σύνορα στην παρούσα κατάσταση, για παράδειγμα σε περίπτωση που οι δρόμοι που οδηγούν στα επίσημα συνοριακά σημεία διέλευσης έχουν κλείσει από εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα.
- Εύκολη πρόσβαση για τις υπηρεσίες διάσωσης και την ανθρωπιστική βοήθεια: Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν ειδικές ρυθμίσεις για να διευκολύνεται η είσοδος και η έξοδος των υπηρεσιών διάσωσης, των αστυνομικών και των πυροσβεστικών δυνάμεων, μεταξύ άλλων για την παροχή ιατρικής βοήθειας, τροφής και νερού σε άτομα που περιμένουν να διασχίσουν τα σύνορα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να δημιουργήσουν ειδικές λωρίδες στα συνοριακά σημεία διέλευσης για να εξασφαλίσουν την πρόσβαση και την επιστροφή των οργανώσεων που παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια στον πληθυσμό της Ουκρανίας.
- Προσωπικά αντικείμενα και ζώα συντροφιάς: Οι Ουκρανοί εκτοπισθέντες μπορούν να μεταφέρουν προσωπικά αντικείμενα χωρίς τελωνειακούς δασμούς. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποσαφηνίζουν επίσης τις διαθέσιμες διευκολύνσεις για τα άτομα που μετακινούνται μαζί με τα ζώα συντροφιάς τους.
Οι κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν θερμά στα κράτη μέλη να κάνουν χρήση της στήριξης που μπορούν να παρέχουν οι οργανισμοί της ΕΕ — ο Frontex είναι σε θέση να συνδράμει στην ταυτοποίηση και στην καταγραφή των ατόμων που φθάνουν στα σύνορα και η Ευρωπόλ μπορεί να αναπτύξει υπαλλήλους για την υποστήριξη των κρατών μελών στη διενέργεια δευτερευόντων ελέγχων.
Επόμενα βήματα
Εναπόκειται στο Συμβούλιο να εγκρίνει την πρόταση για προσωρινή προστασία. Το Συμβούλιο εξέφρασε ήδη ευρεία υποστήριξη και για τα δύο μέτρα κατά την έκτακτη σύνοδο της Κυριακής 27 Φεβρουαρίου και δεσμεύτηκε να συζητήσει τα δύο έγγραφα στο πλαίσιο του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων την Πέμπτη 3 Μαρτίου. Μόλις η προσωρινή προστασία λάβει έγκριση, θα αρχίσει να ισχύει αμέσως και θα διαρκέσει ένα έτος. Η περίοδος αυτή παρατείνεται αυτοδικαίως κατά περιόδους έξι μηνών, για ένα ακόμα έτος.
Η Επιτροπή μπορεί να προτείνει ανά πάσα στιγμή στο Συμβούλιο να τερματίσει την προσωρινή προστασία, με βάση τη διαπίστωση ότι η κατάσταση στην Ουκρανία επιτρέπει τον ασφαλή και μόνιμο επαναπατρισμό των ατόμων στα οποία χορηγήθηκε προσωρινή προστασία, ή να παρατείνει την προσωρινή προστασία κατά ένα ακόμη έτος, εάν η αρχική περίοδος δεν θεωρείται επαρκής για να μπορέσουν τα οικεία κράτη μέλη να διαχειριστούν αποτελεσματικά την κατάσταση ή για να επιστρέψουν τα άτομα που απολαύουν προσωρινής προστασίας με ασφάλεια στην Ουκρανία.
Οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων είναι ένα μη δεσμευτικό έγγραφο που αποσκοπεί στην υποστήριξη του έργου των συνοριοφυλάκων. Οι συνοριοφύλακες των κρατών μελών μπορούν να αρχίσουν αμέσως να κάνουν χρήση των διευκρινίσεων που παρέχουν οι κατευθυντήριες γραμμές.
