Για μια ακόμη φορά ένα ακόμη κράτος στην ταραχώδη περιοχή της αραβικής και αφρικανικής «αρένας» φλέγεται. Όπως αναφέρει το Arab News, στην ουσία της η σύγκρουση στο Σουδάν είναι... πεζά απλή – δύο πρόσωπα που είναι πρόθυμα να κάψουν συθέμελα το έθνος τους, λόγω της ασταμάτητης επιθυμίας τους να γίνουν πρόεδροι, σαν να μπορούσε να διεκδικηθεί το δικαίωμα διακυβέρνησης της χώρας με τη βία και όχι με τη λαϊκή βούληση.
Ο Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, γνωστός ως «Χεμέντι», θεωρείται ότι ξεκίνησε την καριέρα του ως ζωοκλέφτης- έκλεβε καμήλες- προτού διακριθεί με την πολιτοφυλακή Janjaweed στο Νταρφούρ, πραγματοποιώντας εκστρατείες γενοκτονίας μαζί με συστηματικούς βιασμούς, λεηλασίες και ζωοκλοπές. Υπολογίζεται ότι 300.000 άνθρωποι σφαγιάστηκαν και 2,5 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν κατά τη διάρκεια της ακόμα ανεπίλυτης σύγκρουσης στο Νταρφούρ.
Ο Χεμέντι έκανε «καριέρα» στο πλευρό του απεχθούς δικτάτορα Ομάρ Μπασίρ όταν ήταν πρόεδρος του Σουδάν. Έχοντας «μαχαιρώσει πισώπλατα» τον μέντορά του Μπασίρ, οι δυνάμεις του Χεμέντι ήταν υπεύθυνες το 2019 για μια φρικτή σφαγή στους δρόμους του Χαρτούμ πολλών εκατοντάδων αμάχων διαδηλωτών που βασανίστηκαν, βιάστηκαν, δολοφονήθηκαν και πετάχτηκαν στον Νείλο -προεικονίζοντας την αγριότητα των τελευταίων ημερών.
Ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ Μπουρχάν ήταν στρατιωτικός, αξιωματικός καριέρας που ήταν περιφερειακός διοικητής του στρατού στο Νταρφούρ, πριν ανέλθει στα υψηλότερα κλιμάκια του στρατού. Όταν ο Χεμέντι και ο Μπουρχάν συνεπλάκησαν στο πραξικόπημα του 2021 εναντίον της πολιτικής ηγεσίας, ολόκληρο το έθνος ξεσηκώθηκε με οργή εναντίον τους και σε μεγάλο βαθμό ματαίωσε τις φιλοδοξίες τους. Τώρα ο Μπουρχάν και ο Χεμέντι διεξάγουν πόλεμο ο ένας εναντίον του άλλου. Μετά από μέρες μάχης, και οι δύο πλευρές έχουν θέσει υπό τον μερικό έλεγχο τους το προεδρικό μέγαρο και το αεροδρόμιο του Χαρτούμ.
Ο Χεμέντι και ο στρατός του- οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF)- έχουν σκορπίσει το χάος στις ευημερούσες κεντρικές συνοικίες της κοσμοπολίτικης πρωτεύουσας του Σουδάν. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μέτρια οικονομική πρόοδος, με περιορισμό του πληθωρισμού, μειώσεις του εμπορικού ελλείμματος και πρόοδο ως προς τη μείωση του χρέους. Αλλά κάθε διαδοχική στρατιωτική επέμβαση υπονόμευε αυτές τις προόδους. Οι τελευταίες εξελίξεις θα τορπιλίσουν πλήρως την οικονομία, πυρπολώντας περιοχές που αποτελούν παραδοσιακούς κινητήρες της εθνικής οικονομίας.
Ο στρατός του Μπουρχάν έχει τον έλεγχο των ουρανών και βαρύτερο οπλισμό, αλλά οι σκληραγωγημένες δυνάμεις του Χεμέντι έχουν πρόσφατη εμπειρία μάχης, καθώς πολλοί υπήρξαν μισθοφόροι στη Λιβύη και την Υεμένη.
Στους δρόμους του Χαρτούμ με σαπισμένα πτώματα να κείτονται στους δρόμους, οι πολίτες παίρνουν τρομακτικές αποφάσεις για το αν θα μείνουν να πεθάνουν ή αν θα φύγουν, με τα τρόφιμα και το νερό να γίνονται όλο και πιο δύσκολο προσβάσιμα. Το Σουδάν είχε ήδη τον δεύτερο μεγαλύτερο εκτοπισμένο πληθυσμό της Αφρικής, με περισσότερους από ένα εκατομμύριο αμάχους να έχουν εκτοπιστεί βίαια. Ακόμη και πριν από τις τελευταίες μάχες, ο ΟΗΕ είχε προβλέψει ότι 16 εκατομμύρια Σουδανοί θα χρειάζονταν ανθρωπιστική βοήθεια το 2023.
Μέσα σε λίγα χρόνια, η RSF του Χεμέντι γνώρισε ραγδαία αύξηση των δυνάμεων της, από περίπου 4.000 σε 100.000 άνδρες. Η ευκολία με την οποία του επετράπη να δημιουργήσει μια τόσο τεράστια προσωπική στρατιωτική δύναμη, πρέπει να αποτελέσει μάθημα για άλλες χώρες όπου οι πανίσχυρες παραστρατιωτικές δυνάμεις απειλούν να ξεπεράσουν τον στρατό και να αποτελέσουν κράτος εν κράτει. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Λίβανος και το Ιράκ, όπου οι τακτικοί στρατοί τους μπορεί τελικά να αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν ομάδες όπως η Χεζμπολάχ και η Αλ-Χασντ Αλ-Σάαμπι. Η αποτυχία των κυβερνήσεων τους να χαλιναγωγήσουν τέτοια παραστρατιωτικά μεγαθήρια όταν ήταν μικρότερα και λιγότερο καλά οπλισμένα, καταδικάζει ολόκληρα έθνη να εμπλέκονται σε ατελείωτες εσωτερικές συγκρούσεις.
Ξεπέρασε τα σύνορα
Αυτή η σύγκρουση στο Σουδάν διεθνοποιείται γρήγορα. Η μισθοφορική ομάδα Wagner της Ρωσίας έχει μια μακροχρόνια σχέση με την RSF του Χεμέντι, για να λεηλατήσει τεράστιες ποσότητες αποθεμάτων χρυσού του Σουδάν. Αμερικανοί αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι η Wagner έσπευσε να προσφέρει όπλα στον Χεμέντι, ο οποίος - όπως επίσης αναφέρθηκε- ότι είχε λάβει καύσιμα και όπλα από τον Λίβυο πολέμαρχο Χαλίφα Χάφταρ. Μέλη των αιγυπτιακών στρατευμάτων στο Σουδάν, στο παρελθόν απήχθησαν από την RSF και στη συνέχεια αφέθηκαν ελεύθερα, με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Σίσι από την πλευρά του να έχει παράσχει υποστήριξη στον Μπουρχάν στο παρελθόν. Στον αντίποδα, ο Χεμέντι προσπάθησε να αξιοποιήσει τις σχέσεις του παρελθόντος με διάφορους Άραβες ηγέτες, αλλά πολλοί από αυτούς φαίνεται να προτιμούν ένα σενάριο στο οποίο ο τακτικός στρατός επικρατεί γρήγορα και αποκαθιστά την τάξη.
Βέβαια υπάρχει και μια άλλη διάσταση: Αυτή η σύγκρουση κινδυνεύει να επεκταθεί σε ήδη ασταθή κράτη όπως το Τσαντ και η Λιβύη. Ολόκληρη η περιοχή Σαχέλ της Αφρικής είναι ένα συνονθύλευμα συγκρούσεων - συμπεριλαμβανομένης της Σομαλίας, της Αιθιοπίας, της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, της περιοχής της λίμνης Τσαντ, της Μπουρκίνα Φάσο και του Μάλι.
Για να αποφευχθεί η βύθιση του Σουδάν σε απόλυτη αναρχία, τα αραβικά κράτη πρέπει να δράσουν σθεναρά για να σταματήσουν τη σφαγή. Είναι εντελώς απευχθέο άλλο ένα σενάριο όπως η Συρία, όπου τα αραβικά κράτη ωθούνται στο περιθώριο, ενώ μια σειρά από δυνάμεις δεύτερης διαλογής κάνουν την κρίση απείρως χειρότερη. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να κάνει περισσότερα από την απλή αερομεταφορά υπηκόων. Το ότι λαμβάνονται τέτοια μέτρα δείχνει ότι οι διπλωμάτες θεωρούν αυτό ως μια μακροπρόθεσμη σύγκρουση και όχι ως μια σύντομη και επιλύσιμη κρίση.
Εάν και τα δύο μέρη καταλήξουν να εμπλακούν σε μια μάχη που θα διαλύσει τη χώρα, ίσως η λιγότερο χειρότερη λύση είναι η αποφασιστική μετατόπιση του αγώνα υπέρ μιας ταχείας αποκατάστασης της τάξης μέσω του εθνικού στρατού. Πέρα από αυτό, οι Σουδανοί πολίτες επιθυμούν αναμφίβολα μια επιστροφή σε πολιτική διακυβέρνηση, καθώς είναι έντονη η απουσία της λαϊκής υποστήριξης προς τους στρατιωτικούς ηγέτες εκατέρωθεν. Η σουδανική λαϊκή επανάσταση του 2019 πρέπει να ολοκληρωθεί στη λογική της κατάληξη, διασφαλίζοντας την υπεροχή ενός πολιτικού συστήματος διακυβέρνησης που βασίζεται σε ελεύθερες εκλογές και χωρίς ρόλο για τον στρατό (και βεβαίως τους παραστρατιωτικούς), εκτός από την υπεράσπιση του συντάγματος.
Το Σουδάν, με τον χρυσό, το πετρέλαιο και άλλους φυσικούς πόρους του, δεν πρέπει να είναι ένα φτωχό, δυσλειτουργικό έθνος. Οι πλούσιες γεωργικές εκτάσεις στο νότο του Σουδάν καθιστούν τη χώρα έναν ουσιαστικό αγωγό για τις προμήθειες τροφίμων της Μέσης Ανατολής. Αλλά διαδοχικά οι ηγεσίες του σπατάλησαν τον πλούτο της χώρας, μέσω συστηματικής διαφθοράς και καταστροφικών πολέμων.
Ένα πιο ανθεκτικό έθνος και μια ασφαλέστερη υποσαχάρια περιοχή πρέπει να αναδυθεί από αυτήν την καταστροφή. Οι Αφρικανοί και οι Άραβες γείτονες, μαζί με τη διεθνή κοινότητα, πρέπει να κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να σταματήσουν τη σφαγή.
Το Σουδάν βρίσκεται στην πύλη μεταξύ του αραβικού και του αφρικανικού κόσμου - η υποστήριξη της σουδανικής σταθερότητας και της λαϊκής διακυβέρνησης είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία και των δύο.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
Φωτογραφία @ΑΡ
